Жолаушылар тасымалдуы

 Вокзал ғимараттарын  қайтару мәселесін «ҚТЖ» ҰК-ның  президенті Асқар Мамин жеке  бақылауына алып, 2011 жылды «Вокзалдар  жылы» деп атады. Жайлылық, қызмет  сапасы мен қауіпсіздікті арттыру  мақсатында биыл кішігірім стансаларда  100 вокзал салып, 120-сына күрделі жөндеулер жүргізуді жоспарлап отырмыз. Қазір вокзалдардың бірыңғай дизайнын пысықтау үстіндеміз. Қорыта айтқанда, «Жолаушылар тасымалы» АҚ жолаушыларымыз вокзалдар мен пойыздарда өздерін жайлы сезіну үшін барлық жағдайды жасайды.

Жолаушы тасымалы тарифтерінің өсуі күтіледі

21-Қаңтар, 2011 | 93 рет қаралған

Еліміздің экономикасында елеулі орын алатын теміржол саласының биылғы және алдағы 2012 жылы пойызбен жүру билетінің  құнын аздап та болса қымбаттататыны жария етілді. Бұны қаңтардың 12-сі күні Қазақстан Республикасы көлік және коммуникациялар вице-министрі вице-президенті Азат Бектұров журналистерге берген сұхбаты барысында айтты.Оның айтуына қарағанда, бүгінде көптеген компаниялар бағаларды өсіру туралы ұсыныспен шығып жатқан көрінеді. «Өйткені бізде жолаушы тасымалы тарифтері өте төмен. Авиабилеттер бойынша сұрақтар жоқ, Онда тариф стекасы өзгерген жоқ», - деп тұжырымдады вице-министр.

 Тарифтерді қымбаттату  шарасының қолданылуы шығындардың  барлық дерлік түрлеріне бағаның  өсіп жатқанына байланысты екен. Яғни электр қуаты да, жанармай да, тасымалды қамтамасыз ету үшін қажет материалдар да қымбаттаған. Оның үстіне жұмысшылар мен қызметкерлерге төленетін жалақы да инфляцияға сай жүргізілуі қажет индексация бойынша өсіріліп отыруға тиіс.

 Сондықтан мемлекеттік бюджеттен бөлінетін субсидияның бар екеніне қарамастан, жолаушылар тасымалы әкелетін шығын деңгейін төмендету мақсатында осындай шаралардың қабылдануы мүмкін көрінеді.

 Не деуге  болады? Бұндай өзгерісті көпшіліктің  қынжылыспен қабылдайтыны түсінікті  болар. Өйткені қарапайым адамның  ең көп күні түсетін салалардың  бірі – теміржол тасымалы. Онымен  жүрмейтін адамдар, сірә, аз болар.  Бұрын, мәселен, Батыс Қазақстан  жаққа Алматыдан қыста бір-ақ пойыз қатынайтын.

 Оның өзі  ол жаққа ғана емес, әрі қарай  Мәскеуге баратын да, қайтатын. Дегенмен, сол қыс кезінде ол пойызбен  адам жүріп жарымайтын.

 Ал кейінгі  кезде сол Батыс Қазақстанға  төрт пойыз жүретін болды. Бесіншісі  сол өңір арқылы Мәскеуге барады. Дегенмен, билет кейде жетіспей жатады. Оның үстіне сол Қазақстан ішінде қатынайтын пойыздарының вагондары ескірген.

 Қазір алтыншы  пойыз қосылды. «Китайский» деп  аталады, өйткені вагондары Қытайдан  әкелінген. Бірақ оның айналасында  әңгіме, дау көп. Дегенмен, ол да жүріп жатыр.

 Осы теміржол  тасымалының бағасы кейінгі кезде  біршама тұрақтағандай болып  еді. Енді, міне, тағы да қымбаттайтын  болып жатыр. Бірақ қымбат болса  да, әйтеуір, кейініректе сатып  алуы тағы да әдеттегідей қиындамаса, болғаны. Солай болар деп сенгің-ақ келеді, бірақ өткен жылы шілденің бірінен бастап, тіпті оған дейін де жолаушылар пойызымен сапар шеккен не шекпек болған мыңдаған, он мыңдаған адамның билет қиындығын көріп, соңы қалайда жуық арада жолға шығу қажет болған соң, қымбатына сатып алуға мәжбүр болғаны фактілерін қайда қоямыз?

 Және де  бұл жердегі себеп билеттің  не пойыздағы орынның жетіспейтіндігінде  емес, сондай жетіспеушілікті қолдан  жасап, жолға шықпақ болған  азаматтардан қосымша пайда өндіріп  алуды ұйымдастыру әрекетінде. «Бұның артында кім тұр?» деген сұрақты жауапсыз қалдырайық. Нақты билетті нақты азаматтың сала басындағылардың мемлекеттік бюджеттен субсидияланғандықтан айтарлықтай төмен деген бағасына алуға мүмкіндігі іс жүзінде көбіне жоқ болған соң, қалған әңгіменің қажеті не?! Билет бар, билет көп. Кез келген бағытқа, кез келген пойызға.

 Жаз кезінде  вокзалға кірсеңіз болды, сондай  билетті сатып алуды ұсынушылардан  аяқ алып жүре алмайсыз. Тек  бағасы әлдеқайда қымбат. Кейде  бірнеше есе. Кім көрінгенге жем болып алданғыңыз келмесе, таныс-тамыр арқылы әрекеттенуге болады.

 Бірақ сонда  бәрібір билеттің ақысы белгіленген  ресми бағадан біршама жоғары  болады. Ал енді осы жағдай  туралы әңгімені қорыта айтатын  болсақ, мынадай нәрсені мойындауымыз  керек. Мемлекеттің қарапайым көпшілікке бюджеттен бөлінетін субсидия арқылы көрсетуді мақсат ететін жақсылығы осындай себептерге байланысты тиісті нәтижені кейде беріп, кейде бермей жатады.

Еліміздің экономикасында жетекші рөлдердің біріне ие «Қазақстан теміржолы» ұлттық компаниясының «Жолаушылар тасымалы» АҚ-ының «Оңтүстік» аймақтық филиалының директоры Бейбіт Қойшығұловты әңгімеге тартқан едік.

 Орынбасар ДӨҢҚАБАҚ

Аталған аймақ еліміздегі ең ірі өңірлердің бірінен саналатыны белгілі. Оған Өскеменнен бастап Қызылордаға дейінгі барлық теміржол бөлімшелері қарайды екен. Бейбіт Табынбайұлының айтуынша, қазіргі уақытта «Оңтүстік» филиал он бес бағытқа қызмет көрсетеді. Былтырғы жылдан бір айырмашылығы биыл №470 халықаралық «Алматы-Симферополь» бағыты ашылыпты. Кезінде кеңес дәуірінде болған бұл бағытты жаз кезінде қайта жандандыру уақыт талабынан туындап отырса керек. Сөйтіп алматылықтарды және оңтүстік өңірдің демалушыларын үстіміздегі жылы өздерінің Қара теңіз жағасындағы сүйікті демалыс жайларына жеткізген. Біраз мектеп оқушылары осы бағыттың арқасында әлмеге әйгілі «Артек» демалыс орталығында тынығып қайтыпты.

 Шығыс пен оңтүстікті  қосатын теміржол магистралі  бойында да жаңалықтар баршылық. Атап айтсақ Шар-Өскемен бағыты  бойымен қазір кідіріссіз жолаушылар  пойыздары қатынай бастағаны баршаға аян. Осының арқасында № 151-152 «Алматы-Защита» бағытына қатынайтын жолаушы пойызын жаңа бағытпен жіберуге мүмкіндік туды. Нәтижесінде жолда жүру мерзімі он жеті сағатқа қысқарған. Бұрын мысалы, шекарадан өтіп, Ресей жерінде сағаттап тұратын болса, енді жолаушылар мұндай тауқыметтен құтылды. Қазір Шардан Защитаға небәрі төрт-ақ сағатта жетеді. Соңғы жылдары тілге тиек етіп отырған аймақ бөлімшесінде осындай жақсы істер, әрине, аз емес екенін басшы сөзінен аңғарып отырдық.

 Сондай-ақ, заман талабына сай қызмет көрсету саласында да жаңалықтар аз емес көрінеді. Оның ерекше атап айтатындарының бір ғана емес бірегейі, қазір жолаушыларға қызмет көрсететін Алматы аумағындағы барлық кассалар интернет жүйесімен жұмыс істеуге көшкен. Сонымен қатар Өскемен, Тараз, Шымкент тәрізді Оңтүстік өңірге қарайтын ірі вокзалдардағы касса жұмыстары бөлімше тарапынан үнемі бақылауда болып, назардан тыс қалмайтынына Бейбіт Қойшығұлов бізді сендіргендей болды. Мерзім-мерзім тексерістер жүргізіп, семинар-кеңестер өткізуді, билетсіздермен күрес айлығын ұйымдастыруды аталған филиал басшылары тұрақты әдетке айналдырғандығын байқау қиын емес. Көңілге қонақтайтын игі істердің ішіндегі денсаулық саласы мамандарымен бірігіп өткізген «Медбикелердің сапары» айлығын бөле-жара айтуға болады. Бүкіл жаз бойы жолаушылардың талабынан шығу мақсатында біз сөзге тартқан мекеме қызметкерлері жарғақ құлақтары жастыққа тимей жұмыс істеген десек ақиқаттан алшақ кетпеспіз.

 Мұнда жолаушылардан  түскен ұсыныстар, тілектер, ескертулер  әсте назардан тыс қалмайды екен. Олардың бәрін орындап, жүзеге асырудың арқасында қызмет көрсетудің сапасы өткен жылдарға қарағанда едәуір жақсарғанын өзіміз де пойызбен сапарға шыққанда байқап жүрміз. Әрине, ілгерілеу бар. Төсек-орын мәселесі де бір жүйеге түсіп, олардың көбісі қазіргі таңда жаңартылған. Ал вагон парктерінің 60-70 пайызы өз қызметтерін атқарған, солай бола тұрса да қолдарында бар дүниені күтіп ұстап, жоқтан бар жасап, халыққа қызмет көрсетіп жатқандарын да жасырмады. «Жоқ» деп ауызды қу шөппен сүртуге болмас, – дейді сөзін одан әрі сақтай түскен Бейбіт Табынбайұлы. – Біз 2006 жылы осы «Оңтүстік« филиалы бойынша үш құрама алғанбыз. Өздеріңіз білесіздер олар қазір «Алматы – Атырау» бағытында қатынап жүр. Қытайдан сатып алынған, өте жақсы вагондар. Барлық керек-жарақтардың бәрімен жарақтандырылған. Қысқа таман Оңтүстіктен төртінші құраманы №35-36-шы «Алматы-Астана» пойызын жібереміз. Бұл да қытай вагондарынан жасақталған. Өздеріңізде хабардар боларсыздар, Шығыс көршіміздің вагондарына қатысты көптеген сын, ескертпелер айтылды. Оның бәрі экология және санитарлық жағынан толық тексерістен өткен, «жарамды» деген коммиссия шешімі бар, оның үстіне олардың бәрі осыдан үш жыл бұрын әкелінген». Иә, қазір елімізде осы вагон мәселесін түбегейлі шешу мақсатында қолға алынып жатқан шаруалар жоқ емес, бар. Оның бірі – отандық вагон жасау зауыттары негізінде жаңа технологиямен және заманауи жабдықтармен жұмыс істейтін кәсіпорындардың құрыла бастауы дәлел болса керек. Соның нақты нәтижесін көретін күнде алыс емес. Бейбіт Қойшығұловтың сөзімен айтсақ, жылдың басында «Оңтүстік» филиалының вагон паркі жаңа 50 вагонмен толығатын болса, ал жылдың аяғында 200-дей жаңа вагон жолушылардың еңшісіне берілетін тәрізді. «Ал келесі жылдары Оңтүстік аймағының жолаушылар тасымалы бұдан да гөрі биік сатыға көтеріліп, жағдай бірте-бірте жақсара түсері сөзсіз», – дейді басшы нық сеніммен,

 Вакзалдар, теміржол  бекеттері бір кездері жергілікті  биліктін құзырына берілгенін  білеміз. Бірақ, бұл шешім көптеген  кереғар мәселелерді де туындатты. «Қазақстан теміржолы «ҰК» АҚ-ның қарамағынан шығып кеткеннен кейін олар тістегеннің аузында, ұстағанның қолында кеткенін еліміздің Парламент мүшелері де көтерді. Оның үстіне вокзалдарға, теміржол бекеттеріне билет сататын кассалар орналастыру үшін оларды арендалауға тура келді. Бұл – қосымша шығынға әкеліп соқты. Екіншіден, олар жергілікті әкімнің немесе жекеменшіктің қалауымен сауда орталықтарына, базарларға айналып кете барды. Сөйтіп, бастапқы қызметінен айрылып қалды. «Енді осы істі қайта қарау мақсатында Ұлттық компания өз меншігіне, яғни, «Жолаушылар тасымалы» АҚ-ның иелігіне қайтару жөнінде шешім шығарылып жатыр. Себебі көптен бері кейбіріне күрделі жөндеу жұмыстары жүргізілмеді. Осының салдарынан олар өз көріктерін жоғалтты. Вокзал, – деген кез келген қаланың қақпасы емес пе? Бұл дұрыс шешім деп ойлаймын», – дейді Бейбіт Табынбайұлы. Біз айтып отырған аймаққа қарайтын үлкенді-кішілі елді мекендерде барлығы 52 ірі-шағын вокзал бар екен. «Бұлардың бәрі бірдей жолаушылар талабынан шығады деп айта алмаймын, Өскемен, Алматы, Тараз, Шымкент сияқты қалалардағы вокзалдарымыз көңіл көншітпейді».

 Бұл жөнінде: «Жолаушылар  тасымалы» АҚ-ның «Оңтүстік» филиалының  алдында да түйінді мәселелер  аз емес екен. Ең бастысының  бірі – осы аренда шаруасы.  «Біз вокзалдардағы касса жұмысына толық есеп жүргізе алмай келеміз. Жергілікті органдар тарапынан бақылау жоқ. «Касса сенікі ме, саған керек пе, онда өзің қадағала, өзің істе», – деген сөзді жиі естиміз», – деп қынжылады Бейбіт. Айтса айтқандай күрмеуі қиындап кеткен бұл проблеманың жақында оң шешілетініне сала қызметкерлері зор үмітпен қарайды.

 Қазір әңгімемізге  арқау болып отырған аймақтың  барлық бағыттарына қатынайтын  пойыздарда Бейбіттің мәліметінше  үш мыңдай жолсерік қызмет  көрсететін көрінеді. «Әрине, бәрін  жаман деп бір құрықпен айдауға болмайды, олардың ішінде де, жолға шыққандардың алғысына бөленіп жүргендері де баршылық. Жоғарыдағы қазіргі басшылардың жүргізіп отырған басты саясаты: бәрі жолаушылар үшін. Осыдан екі-үш жыл бұрын билетсіз жүрулер, артық жолаушылар алу сияқты кемшіліктер орын алғанын ешкім жоққа шығара алмайды. Қазір осы аталғандардың бәрі үзілді-кесілді тыйылмағанмен әлде неше есе азайды», – деп сеніммен айта аламын», – дейді Бейбіт мырза. Осылай десе де, кейде жолаушылар кассадан билет таппай жүреді, ал вагондарда кейде бос орындар көп кездесіп жатады. Сондықтан да бізді бұның сыры неде? – деген сұрақ жиі ойландыратын-ды. Орай келіп тұрғанда оның мәнісін білмек болып, басшыдан суртпақтап сыр тарттық. Сөйтсек, ол былай екен. Мысалы, Отардан, Шудан отыратын жолаушылар болса онда олардың орындарына билет сатылмауы мүмкін. Содан барып кейбір вагондарда бос орындар болады. Оны көрген жұрт «бос орындар бар, ал билет неге жоқ?», – деп ренжіп жатады.

 Халықтың әлеуметтік  жағдайының жақсаруына байланысты  елімізде пойыз билеттерінің бағасы 2010 жылы көтерілуі мүмкін. Оның үстіне біздегі баға көрші Ресейден әлдеқайда төмен екен. Сондай-ақ әлемді шарпыған қаржы дағдарысы қазақстандық жолаушыларға әсер етпеген сияқты. Өйткені, Бейбіттің айтуынша, тіпті биыл олардың саны өткен жылдармен салыстырғанда он бес пайызға артқан. Бұл үрдістің ұзақ сақталатын әрі жалғасатын түрі бар. Себебі, «Жолаушылар тасымалы» АҚ-ның «Оңтүстік» филиалының алға қойған мақсаттары біз айтқаннан да әлдеқайда зор екенін әңгіме барысында аңғардық.

“Жолаушылар тасымалы”  акционерлiк қоғамы “Жас Алаш” газетiнде  жарыққа шыққан (№17-18. 4 наурыз, 2011 жыл) мақалаға байланысты мынаны хабарлайды.

Акционерлiк қоғам тасымалдау үдерiсiн, жолаушыларға вокзалдар мен  жолаушылар пойыздарының сервистiк  қызметiн жетiлдiру мақсатында ауқымды шараларды атқаруда. Мәселен, вагондарға техникалық және жоспарлы жөндеу жұмыстары дер кезiнде орындалуда.

Жолаушыларға тиiстi сервистiк  қызмет көрсету мақсатында пойыз  бригадаларындағы қызметкерлермен  күнделiктi этикалық нұсқамалық жиындар өткiзiледi. Тексерушi органдар жолаушылар пойызындағы жолсерiктердiң жұмысын бақылауды күшейткен. Жолсерiктерге арналған арнайы ереже жасалуда. Акционерлiк қоғам жолаушылар тарапынан түскен әрбiр арыз, шағымға және ескертуге жедел көңiл аударып, кемшiлiктi жоюға қатысты шұғыл шешiм қабылдауда. Бiрақ кемшiлiктер де жоқ емес.

Билеттердi сату тәртiбi тұрғындардың сұранысына қарай, әр маусым байланысты үйлестiрудiң икемдi жүйесiн қолданады.

Мақалада айтылған №45-iншi Павлодар – Алматы бағытындағы жолаушылар пойызына алдын ала билет сату транзиттiк станса ретiнде мына нормада бекiтiлген: Екiбастұз стансасына 36 плацкарт және 10 купе билетi; Ерейментау стансасына 10 плацкарт орын бөлiнген.

Жазғы маусымдық тасымалдау кезiнде қосымша сатылатын билеттер тұрғындардың сұранысына қарай үйлестiрiледi. 2011 жылдан бастап бұл пойызда алдын ала сатылатын бiр плацкарт вагон (52 орын) және бiр купелiк вагон (36 орын) белгiленген. Яғни 45 күн бұрын аралық стансалар Қалқаман, Екiбастұз, Шiдертi, Бозшакөл, Өлеңтi, Ерейментау стансаларының тұрғындары билет сатып ала алады.

Транзиттiк стансада орын болмаған жағдайда, билет кассирi жолаушыға  пойыз жасақталған стансадан  немесе жақын стансадан билет  бар екенiн хабарлауға құқылы. Дегенмен билеттi сатып алуды таңдау құқығы жолаушыда сақталады.

“Жолаушылар тасымалы”  АҚ 2011 жылғы қаңтардың 4-iнде “Қала  маңы тасымалы” АҚ еншiлес компаниясының  шығынын азайту мақсатында темiр  жол көлiгiмен жолаушы тасымалдау бағасын 10 пайызға көтердi. Әйтсе  де билет құнының жоғарылауы барлық пойыздарға қатысты емес. Мәселен, халықаралық бағыттағы барлық вагон түрлерiне және республикаiшiлiк бағыттағы (СВ) аса жайлы вагондарға ғана билет құны он пайызға көтерiлдi.