Тарихи морфология

Екігу-екеуі 
бірегү—біреуі

Бөлшекті сан есімдер. Текстерде кейбір сан есімдер -ар, -ер, аффикстерінің жалғануы арқылы жасалады.

бірер — бір ғана, жеке  
үчер — үштен 
ікірер — екіден  
онар—ондап

Аралас сан есімдер. Мұнда кіші сандар үлкен сандардан бұрын келеді.

Үч  йегірмінч — он үшінші  
біш йегірмінч — он бесінші  
бір йегірмінч — он бірінші

Сан есімдер негізінде сөйлем ішінде анықтауыш мүше қызметін атқарады. Бірақ сан есімдер сөйлемнің басқа да мүшелері бола алады.

2.4.Есімдік 
Ұйғыр жазба ескерткіштеріндегі есімдіктер төмендегідей топтарға бөлінеді  
Жіктеу есімдігі:  
Мен — мен біз — біз

сен — сен сіз — сіз

ол — ол олар — олар

Жіктеу есімдіктері септеледі:  
Атау: мен — мен, біз — біз 
Ілік: менің—менің, бізнің-біздің  
Барыс: маңа —маган, бізге — сізге  
    сана — саған, сізге—сізге 
   оларқа — оларға 
Табыс:мені —мені, бізні — бізді 
          сені — сені, сізні — сізді 
Жатыс: менде — менде, бізде — бізде 
Шығыс: ментін—менен, біздін — бізден 
2.Сұрау есімдігі:

кім — кім қай -қай

не — не қачан — қашан

нече — неше  қанча — қанша

Сілтеу есімдігі: 
бу —бұл  
ол — ол  
Сілтеу есімдіктері де септеледі:  
Атау: ол   бу 
Ілік: анын — оның   бунын 
Барыс: ана — оған   буңа — бүған 
Табыс: аны — оны   буны — мүны 
Жатыс: аніна — онда    бушна — мұнда 
Шыгыс: антын — одан   бунта-мұнан  
Көмектес: анын — онымен 
Өздік есімдігі:  
өзүм-өзім 
Болымсыздық есімдігі:  
нең — ештеңе 
Жалпылау есімдігі: 
барча — барша 
қамуг — бүкіл 
үкүш— көп т. Б 
Есімдіктер де белгілі бір сөз табының орнына жұмсалуына қарай сөйлемде кез келген мүше бола алады.

 

 

 

  

ҚОРЫТЫНДЫ  

Тарихи даму процесінде адамзат тілдері бір – бірімен үнемі қарым-қатынаста болған және белгілі қарым-қатынасты орнатуды жалғастыруда. Бір немесе бірнеше тілдің сөздіктеріне және құрылымына әсерін тигізетін екі немесе одан да көп тілдер өзара байланысып, тоғысып тілдік қатынас жасауда. Этностың қоғамдық-экономикалық т.б үдерістерге байланысты өзгеріп, дамып отыруы қашанда тілден көрініс тауып, сол дәуір, сол кезең, сол заманның таңбасы, ізі ретінде сақталып қалады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  

     ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ   
   
1.Томанов М. Қазақ тілінің тарихи грамматикасы,–Алматы, 1981. 
2.Қайдаров Ә., Оразов М. Түркітануға кіріспе,–Алматы, 1992.    
3.Омарова А. Қазақ тіліндегі нөлдік морфеманың функционалды және семантикалық аспектісі. Филол. ғыл. докт. дисс.–Алматы, 2006.   
4.А.Ибатов «Қазақ тіліндегі есімдіктердің тарихынан», Алматы,1966.