34сурак18
Ақын-жазушылар
өмірбаянын оқыту.Мектепте ақын – жазушылар өмірін
оқытудың маңызы зор, әрі ол әдебиетті
оқытудың күрделі бір саласы болып табылады.
Қай ақын – жазушыны, суреткерді алайық,
оның шығармашылығында, қол жеткен табысында
өзі өмір сүрген орта мен шыққан ортасы,
өмір жолының ізі жатады. Қай шығарма суреткердің
қай өмір кезеңінде байланысты туған,
ол шығарманың жазылу себебі не, т.с.с.
мәселелерге де олардың өмір жолы жауап
бермек. Мысалы, С.Сейфуллиннің «Көкшетау»
поэмасы қиялдан туған шығарма емес екені,
оны жазу кезінде Көкшеге үш рет баруына
туған дүние екені мәлім. Мұндай мысалдарды
көптеп келтіруге болады. Немесе, М.Дулатұлы,
Сұлтанмахмұттардың,Мағжандардың «Алаш»
туралы өлеңдері партияда болулары немесе
сол қозғалыс кезінде оған жақпас, пікірлестіктерінен
туғандығы баршаға аян. Сондықтан суреткер
өмірі оның шығармашылығынан біртұтас
қарастырылу керек. Бағдарламада ақын,
жазушы, өмірбаянын оқыту 9-11-сыныптарда
тарихи әдебиеттік ізбен беріледі. Ал
5-8 –сыныптарда әдебиеттік оқуларда өмірі
емес, жекелеген шығармаларын талдау ұсынылады.
Сол себептен де әр оқушы өдері оқып жатқан
шығарма кімдікі, шығарманың жазылу тарихы
туралы тұжырымды түрде хабар алса, артық
болмайды. Сондықтан 5-8-сыныптарда да суреткер
өмірінен мәліметтер берудің тиімділігі
бар. 5-сыныпта М.Шахановтың «Отырар дастаны»
шығармасын оқу алдында оқушыларға әңгімелеу
әдісімен Мұхтардың қысқаша өмірін таныстырып,
әсіресе, желтоқсан, Арал мәселелеріндегі
азаматтық, күрескерлік, ұлтжандылық қасиеттерін
айтып берудің маңызы зор. «Отырар дастанын»
оқып болған соң, әңігме қайта жалғастырып,
ақынның өлеңдегі Қайырханға ұқсастығы
бар ма, неге ақын осы Қайырханға ұқсастығы
бар ма, неге ақын осы Қайырхандай халыө
ұлдары туралы жиі жазады деген ұлдары
қазақтарды деген сұрақтармен оқушыларды
ойландырып, өзі халқын сүйетін ақ, адал,
батыр ақындар ғана ондай тақырыптарға
бара алатындығы жөнінде сөз қозғау туралы
өлеңдері беріледі. Әбіш кім болған (оқулықта
қысқа ғана мәлімет беріледі), Абай оған
неге бірнеше өлеңдер жазған, ол өлеңдер
әкенің баласын жоқтауы ғана ма деген
сұрақтар мұғалім ақын өміріне шолу
жасай отырып, түсіндіреді. Тіпті, берілген
шығарманы талдау, оған қызықтыру үшін
де бұл тәсілдің маңызы ерекше, мұғалім
әңгімелей отырып, Абай өлеңдерінің басты
–басты кезеңдеріне тоқталады. Халық
үшін «мыңмен алысқан» ұлы ақын өз
балаларын сол «Халық үшін «мыңмен алысқан»
ұлы ақын өз балаларын сол «халық ұлы,
адам ұлы болу» үшін тәрбиелегенін,әсіресе,
Әбішінен үлкен үмітті үзіп, ақынды орны
толмас қайғыға ұшыратып, қолына қағаз
алғызғанын әңгімелеудің тиімділігі зор.
Оқушылардың қызығушылығын арттыру,танымын
дамыту мақсатында М.Әуезовтің «Абай жолы»
эпопеясынан мысалдар келтірудің де маңызы
бар. Мысалы, Абайдың «Өзімді ғана сүйсіндірмес,тірі
болып, сау болса, халқын да сүйсіндірер.
Қараңғы сахарасында жарық сәуле әкелер
алғашқы адал буын сен болармысың» деген
Әбіш туралы толғауын немесе «Қапыда»
бөілім бойынша Әбіштің қайтыс болар алдындағы
әкесіне жазған қоштасудың оқып беруге
болады. 5-8 –сыныптарда суреткердің бүкіл
өміріне тоқтаудың қажеті жоқ. Өміріне
тұжырымды түрде шолу жасап, әсіресе, оқығалы
отырған шығармаға байланысты ғана көбірек
көңіл бөлу керек. Жазушы өмірбаянын
9-11- сыныптарда оқыту Тәжірибе суреткер
өмірбаянына арнайы сағаттар бөліп, шығармашылығын
талдау алдында оқыту және оны шығармашылығымен
қоса, хронологиялық жүйемен оқыту орын
алған. Орыс әдебиетін оқытуда соңғы тәсіл
кең орын алады. Мектепте ақын – жазушылар
өмірбаянын оқытқанда кез –келген шығармада
жазушы қолтаңбасы сезіліп тұратынын
ескеру қажет. Алдымен көркем мәтінді
оқып –үйретуде соны жазған адамның адам
туралы мәліметтің қажеттігі. Автордың
үнін тыңдау, жеке басына тән қасиеттерін,
тағдырын сезіну, тарихи – эстетикалық
көзқарасын пайымдау өмірбаянын білуге
көмектесетіні айқын. Жазушының идеологиялық,
адамгершілік эстетикалық мұратын сезінгенде
ғана оған қоршаған ортаның әсері, өзінің
ондағы алатын орнын түсінгенде сабақ
мақсатына жетеді. 5-8 сыныптарда жазушының
өмірбаяны оқытылып отырған мәтінге байланысты
кіріспе әңгіме ретінде келеді. Жоғарғы
сыныптарда арнаулы сабақ болып, талданып
оқытылады. 9-11 сыныптарда жазушының өмірбаянын
білмей оның шығармаларының эволюциясын
тану мүмкін емес. Өмірбаянды оқытуға
байланысты әдістемелік әдебиеттерге
шолу жасап, оқытудың жетілген формалары
мен әдістерін жинақтау керек.
14
сурак
Әдебиет
пәні бойынша сыныптан тыс жүргізілетін
жұмыс түрлері
А) Сыныптан тыс жұмыстар
оқушылардың қабілеті, икемі, дарыны,
жеке ынтасы негізінде ұйымдастырылады
және бірнеше салаға бөлінеді. Үйірме
жұмыстары –сыныптан тыс жұмыстардың
күре тамыры.
Ә) әдеби-шығармашылық
үйірмелердің сонымен қатар «Шешендік
өнер», «Айтыс», «Термеші» сияқты
фольклорға негізделген түрлері,
әсіресе, соңғы кездерде тәжірибеге
көптеп енгізілуде.
Үйірме жұмыстарының арнаулы
органы –қолжазба журналы, газеті болады.
Жұмыс жоспары жасалынады. Мұндай
істерге кейде жергілікті ақын-жазушылар
да (өз тілегімен) көмектесіп, белгілі
бір секцияны басқарады. Әдеби-шығармашлық
үйірмелерінің жұмысын жас ақын-жазушылармен
бірігіп жүргізу нәтижелі болмақ.Б)
әдеби үйірмелердің бір түріне «Кітап
достары» немесе «Кітап –білім бұлағы»
деген үйірмені жатқызуға болады.
Әсіресе, 5-8 сыныптарда мұны мектеп кітапханасымен
бірігіп жүргізудің маңызы ерекше.
Үйірме мүшелері кітапханада арнайы
көреме ұйымдастырып өткізеді, мысалы,
«Құрметтейік те көтерейік Ананы» (8наурыз
қарсаңында), «Менің Қазақстаным» (Республика
күніне), т.с.с. Олар жаңа кітапты үнемі
насихаттап, балаларға таратып, төменгі
сынып балдырғандарына әңгімелеп береді.Жұмыс
нәтижелі болу үшін, жоспарлы, жүйелі жүргізілуі
керек. Кітапты күтіп ұстау, ұқыпты болу,
оны қалай оқудың мәдениеті туралы да
тартымды әңгімелер осы үйірме міндетінде.
Олар осы мәселеде неше түрлі бәйге өткізеді.
Мысалы, «Ұқыпты бала», «Кітап жанашыры»,
«Білгір» (кітапт көп оқитын), «Шапшаң»
немесе «Алғыр» (кітапты тез, әрі қатесіз
оқитындар үшін), т.б. тақырыптарда. Жеңімпаздарға
қоғамдық ұйымдар, үйірме, мектеп әкімшілігі
алғыс айтып, оларды мектеп газетінде
мадақтап отырғаны дұрыс. Үйірме мүшелері
оқушыларды кітапханадан кезекті кітапты
қалай алуға болады, каталогпен жұмыс
түрлерін қалай жүргізу керек, соған үйретеді,
дағдыландырады.
В) үйірмелердің тағы
бір түрі –мәнерлеп оқу, драма
үйірмелері. Үйірмені осы өнерден
хабары бар, сауатты маманның
жүргізгені дұрыс. Оқушылар драматургия
жанры, оның ерекшелігі туралы
хабар алады, театр өнері, оның
өзіндік сипаттарымен, ұлы артистер
өмірі, өнерімен танысады. Драмалық
шығармалардан үзінділер, инсценировкалар
әзірлейді. Оларды мұғалім сабаққа
пайдаланып отырады. Мысалы, Ғ.Мүсірепов,
М.Әуезов драмаларын талқылаған
кезде олардың туындыларынан
шағын көрініс, монолог, дайындалып,
сабақпен ұштастырылады (осындай
жұмыстарды үнтаспаға жазып алып
та сабаққа пайдалануға болады).
5-8 сыныптар бойынша әдебиет үйірмелерімен
бірлесе отырып, «Алтын сақа»
немесе «Ер Төстік елінде»
атты драма үйірмесін жүргізуге
болады. Үйірме мүшелері ертегілерді
мәнерлеп оқуға, инсценировка
жасауға, сахналық көрініс көрсетуге
үйренеді. Төменгі сынып оқушыларына,
балабақшаларға барып, өз өнерлерін
көрсетеді, бөбектерді ертегіні
сүюге баулиды. Сыныптан тыс
жұмыстардың бір түрі –клубтар.
Үйірмеге қарағанда клубтардың
ауқымы кең. Үйірмеге қабілетті,
соған икемді ғана балалар
тартылса, клубқа қатысам деушілерге
ондай шек қойылмайды. Бір сыныпты
түгелімен бір клубқа қатыстыруға
болады. Мысалы, «Аққу», не «Әлди,
әлди, ақ бөпем» клубына (атын
басқадайда атауға болады) қыздар
тартылады. Әдеби біліммен қатар,
эстетикалық тәрбие беру, сұлулық,
әдемілікті сезінуге баулу, ұлттық
тәрбиені жүзеге асыруда оның
атқаратын жұмысы ерекше болып
келеді. Клубта әдебиеттегі қыздар
бейнесі , ақын-жазушы қыздардың
өлеңін оқып-талдау, өнерпаз, білімпаз
қыз-келіншектер туралы, сондай-ақ
қыздарға өзін-өзі күту, болашақта
үй тұрмысын қалай жүргізу,
дастарқан мәзірінің жай, бала
тәрбиесі, сән т.б. туралы қызықты,
маңызды әңгімелер өткізіліп,
әр саладағы мамандармен кездесу
ұйымдастырылады «Алтыбақан», «Мұрагер»
клубтарын құрып, халықтың өнерін,
әдет-ғұрпын, әдебиетін, шешендік
өнерін кеңінен насихаттауға
болады. Клубқа қандай ат қойылады,
-оны қатысушылар өздері шешеді.
«Сиқырлы сөз» клубын ұйымдастырып,
өткізуге болады. Онда ақын, әншілер,
сал-серілер шығармашылығы , ақын-композиторлар,
Абай, Сәкен, Қасым, т.б. өлеңдері туралы
тамаша хабарлар, отырыстар жүргізуде
пайдалы. Клуб жұмыстары әр түрлі формада
өткізіледі. Бірде дәріс-әңгіме түрінде
өтсе, енді бірде композиция, концерт,
кездесу, т.б. түрінде өтіледі.
Әдеби – сын еңбектерді оқыту.Оқу бағдарламаларында әдеби
сын – зерттеу еңбектерін оқытуға арнайы
сағат берілген, оқулықтарда әр ақын –
жазушының (жоғары сыеныптарда ) өмірі,
шығармашылығынан соң ғылыми сын еңбектерінің
тізімі көрсетілген. Тәжірибеде ұстаздар
қауымы тақырып мазмұнын ғылыми еңбектермен
байытып, тереңдетіп беруде сын еңбектерге
назар аударып келеді. Әсіресе, қазір әдебиетті
тереңдетіп оқыту кеңінен тарауда. Сын
– зерттеулерді оқыту – тереңдетіп оқытудың
ең маңызды бір саласы.
Әдебиетті оқытуда сын
– зерттеулердің маңызы:
1. Өтіліп отырған тақырыпты
тереңдетіп беру, білім мазмұнын
байыту, көркем шығарманы оқушы
жан-жақты терең түсінуде, танымын
дамытуда;
2. Оқушылардың ойлау белсенділігін
арттыру, дүниетанымын кеңейту,
өз бетімен жұмы істеу, қорытынды
жасау дағдыларын жетілдіруде;
3. Көркем туынды туралы
оқушылар бірнеше пікір, баға,
сын болатынын түсінеді, әрі сол
туынды туралы ғылыми шындыққа
көз жеткізу, өзіндік пікір
айта білуге баулу, зерттеу,
іздендіру бағытындағы жұмыстарға
икемдеу мәселелерінде сын –
зерттеу еңбектірінң маңызы ұшан
– теңіз.
Сын - зерттеу еңбектерін
оқыту мынадай жолдармен жүзеге
асырылады:
а) Еңбекті толық оқыту,
арнайы оқыту;
ә)Ең негізгі түйінін бөліп
ала отырып, оқыту;
б) Өтіліп жатқан шығармаға
ғана байланысты ішінара керекті
пікір, ойларын теріп алып, оқыту.
Сын – зерттеу еңбектерін
оқытуға қойылатын бірден - бір
талап- оны көркем шығармамаен бірлікте
оқыту болып табылады. Сондай –
ақ сын – зерттеу еңбектің жазылу
тарихы, мақсаты туралы түсінікті
мұғалім міндетті түрде оны пайдалану
алдында беруі керек. Сын –
зерттеу еңбектерінің өзіндік ерекшеліктері,
жанрлық сипаты туралы да, теориялық
ұғым беру де мұғалім назарынан тыс
қалмағаны дұрыс
Еңбектерді оқытудың жолдары,
әдіс – тәсілдері:
а) Еңбекті толық оқыту
.Мысалы, 10 сынып әдебиетінде А. Құнанбаев
шығармашылығын оқытуға ерекше көңіл
бөлінеді. Осы сыныптағы әдебиет
курсының ішіндегі ең басты тақырып
– Абай шығармашылығын талдау болып
табылады. Абайдың өмірі, шығар малары
туралы бірінші сабақтан кейін –
ақ мұғалім М. Әуезовтің «А.Құнанбаев»
атты монографиясына арнайы тоқтауына
болады. Оқушыларға бұл еңбектің негізгі
түйінін, маңызын бірден аңғарту
мақсатында, әрі игерудің бірден –
бір тиімді жолы ретінде «Нені
міндетті түрде білу керек?» деген
тақырыпшамен монографияның ең басты
мәселелерін төмендегідей етіп жазып
қою керек:
Абайды тудырған дәуір
– 19 ғ. 2ші жартысына берілген талдау,
әсіресе патшаның отарлық саясаты,
мемлекеттік – әкімшілік жүйенің
шындықпен берілуі.
Ағартушы - демократтардың
шыға бастауы , оған екінші Ресей - Пушкин
Ресейінің әсері.
Абайтану ғылымының қалыптасу
жолы, Кәкітайдың бұл саладағы еңбегі,
Абай шығармаларының халыққа жету тарихы.
Абайтануға қалам тартқан әдебиетші
ғалымдар.
Абайдың өмірбаяны, ата тегі,
ұшқан ұясы.(Өскенбай, Құнанбай туралы
дерек).
Абайдың білімге қанат
қағуы. Шығыс шайырлары – Физули,
Науаи мұраларының әсері.
Туған халқының мол мұрасы,
ақындығының игі ықпалы
Өз ортасында надандық,
әділетсіздік, рулық – патриархалдық
тартыстардың Абайды халық жағына шығаруы.
Орыс зиялыларымен достасу,
Михаэлиспен танысу, орыс, еуропа, әлем
әдебиетінің әсері(Пушкин, Белинский,
Салтыков – Щедрин, Гете, Байрон т.б.)
Орыс поэзиясын қазақ
даласына аударма арқылы тарата бастады.
Дала жауыздығы, әділетсіздікпен күрес.
Жеке басындағы трагедиялардың ұштасуы.
Абай басына жасалған қастандық, оның
негізгі себептері.
Әдебиет сабағын
оқытуда «Сын тұрғысынан ойлау» тәсілдерін
енгізудің жолдар.
Әдебиет оқулықтары мен оқу құралдары.
Білімберумазмұныдидактикалықкатегорияретінде
''неніоқытукерек'' сұрағынажауапбереді.
Оқушылардыжан-жақтыдамытуүшіноларғаадамзатжинақтағанбілім-дер,
біліктермендағдылардыңжүйесінмеңгертукерек.
Білімберумазмұнықоғамныңмектепалдынақоятынағымдағыжәнеболашақмақсаттарыарқылыайқындалады.
Соныменбірге, оқумазмұныжекеадамдардыңдамақсат-тарынескереді.
Айтакететінжайт, оқумазмұныәрқашансаяси,
идеологиялықкүрессахнасы. Саясикүштермектепарқылыбаршақоғамғаөзықпалынтаратуғатырысады.
Оқумазмұнықоғамныңәлеуметтік-экономикалықжәнеғылыми-техникалыққажеттіліктерінесайқалыптасады.
Еліміздіңтәуелсіздігі, Республикамыздағыәлеуметтікэкономикалықжәнесаясиөзгерістермектептүлектеріжаңақоғамқұруға,
мәденижәнеруханиөрлеугедайынболуынталапетеді.
Біліммазмұнынаәлеуметтікжәнеғылымижетістіктердеңгейідеөзәсерінтигізеді.
Соңғыкездеғылымижаңалықтыңпайдаболуыменоныңмектептеоқытылуыарасындағыуақытқысқарыпбаражатыр.
Мысалы, радиошыққанына 40 жылөткендеғанамектепбағдарламасынаенгізілсе,
заманауикомпьютерлікбағдарламаларшыққанжылыоқытылуда.
Оқумазмұнынакіретінмәліметтержасмүмкіндіктерінедебайланысты.
Баланыңестесақтауқабілетіжоғарыболғанымен,
білімдіигеру, мәнінтүсінуүшінөмірліктәжірибекерек.
Ұлттықжәнежалпыадамзаттықмәдениеткебайланыстыдаоқумазмұнындаерекшеліктерболады.
Қазіргізамандадүниежүзібойыншаоқумазмұныадамдандыру,
компьютерлендіру, кіріктіру, тұлғалықдамуережелеріненегізделеді.
Оқумазмұныдидактикалықталаптарнегізіндеқайсыныпта,
қандайкөлемдеқандайпәндероқытылуыкеректігінбелгілейді.
Бастауышсыныптардабарлықпәндерденалғашқыэлементарлықақпаратберілсе,
ортасыныптардажүйелібілімберіледі.
Білімберудіңмазмұныоқужоспарларындажекепәндердіңоқубағдарламаларындажәнеоқулықтарда,
электрондық оқуқұралдарын данақтыланады.
Оқужоспары, бағдарламалар, оқулықтарОқужоспарыоқужылының,
тоқсандардың, демалыскүндерініңмерзімін,
оқытылуғатиістіоқупәндерініңтізімін,
әрбіроқужылы /сыныптар/ бойыншаоқутәртібінжәнеретін,
- әрбірпәнгебүкілоқумерзіміндежәнеаптасайынәрпәнгебөлінетінсағаттардыңмөлшерінкөрсететінмемлекеттікқұжат.
Типтікоқужоспарыоқуминистрлігіндежасалыныпбарлықортамектептергеортақболыпбекітіледі.
Оқужоспарымектептердіңтүрлерінеорайдажасалынады.
Шағынкомплектті, сегізжылдық, ұлттықмектептердежоспарөзіншеқұрылады.
Оқужоспарықоғамныңмектепалдынақойғанмақсатыментығызбайланысты.
Оқужоспарындажекепәндерпедагогикалықзаңдылықтарға,
бірізділікжәнежүйелілікпринциптеріне,
оқушылардыңжасжәнетанымерекшеліктеріне,
санитарлық-гигиеналықталаптарғасайорналасады.
Жекепәндердіңбелгілібірреттілікпеноқужоспарындаберілуіолардың
өз ара логикалықбайланыстылығынатәуелді.
Оқупәндеріміндеттіжәнетаңдаулыдепбөлінеді.
Оқубағдарламаларыоқужоспарынегізіндеқұрастырылады.
Оқубағдарламасыныңқұрамы:
- аталмышпәнбойыншаоқытудыңмақсатын,
оқушыларбілімдеріне, біліктермендағдыларынақойылатынталаптарды,
олардыңбілімінбағалаужолдарын, оқытудыңтүрлеріменәдістерітуралынұсқауларды,
бағдарламаныңбастыерекшеліктеріменайырмашылықтарынанықтайтынтүсінікхат;
пәнніңмазмұнынанықтайтынтарауларментақырыптар;
негізгідүниетанымдықсұрақтар, бастығылымипроблемалартізімі;
әртақырыпқақажеттісағатмөлшері; пәнаралықбайланыстартуралыұсыныстар;
әдістемелікоқуқұралдарыменкөрнекіліктертізімі;
- ұсынылғанәдебиет. Сонымен,
оқужоспарыныңнегізіндеәрбіржекепәндербойыншабағдарламақұрылады.
Олтүсінікхат, негізгібөлімжәнеәдістемелікаппаратынантұрады.Қоғамныңдамып,
жаңаруына, ғылымижаңалықтардыңөсуінебайланыстыоқубағдарламаларықайтақаралады.
1990 жылданбастапҚазақстанРеспубликасыныңтәуелсіздігіне,
ұлттықидеяғабағытталғанбағдарламалардүниегекелуде.
1999 жылықабылданған ''Білімтуралы'' заңғабайланыстыбілімберусаласындемократияландыру,
гуманитарландыру, ұлттықжәнежалпыадамзаттыққұндылықтардымеңгеругесайбілімберусаласының
құрылымына, мазмұнына, сипатыменоқужоспарына,
оқубағдарламасыменоқулықтарғаөзгерістеренгізілді.
Бағдарламажасаудакейбіркемшіліктердіатапөткенжөнболар:
оқушылардыңтүсінігінеқиыноқуматериалыненгізу;
курсаралықбайланыстыұмыту; Оқубағдарламасыоқушыларғаоқуәдебиетіарқылыжетеді.
Оқуәдебиетінеоқулықтар, анықтамалар,
қосымшакітаптар, есептерменжаттығуларжинақтары,
атластар, карталар, жұмысдәптерлеріжатады.
Солардыңішіндебастыназароқулыққаарналады.
Жақсыоқулықоқушынынәтижеліоқуғажетелейді.
Оқулық–оқубағдарламасынасайоқупәнініңмазмұнынжүйелітүрдебаяндайтынкітап.
Оқулыққақойылатыннегізгіталаптар: -оқубағдарламасынасәйкесболу;
-оқушыларүшінұғымды, қысқажәнеқызықтыболу;
-көрнекіліктерменжақсыжабдықталу;
-тілібалалардыңжасерекшеліктерінесәйкесболуыкерек;
- тексеру, өзін-өзітексеружәнеоқунәтижелерінтүзетуге
арналғансұрақтарменжаттығулардыңбо
луы. Оқулықоқушылароқуматериалынсаналы,
белсендітүрде, толықмеңгеруінқамтамасызетуікерек.
Оқулыққақойылатынталаптаркүрделіболғандықтансоңғыкездеәрбірпәнненбірнешенұсқадаоқулықтар,
оқуқұралдарыжарыққашығуда. Дәстүрлікітаптарменқатараудио-,
видеокассеталаржәнекомпактдисктергежазылғаноқулықтарпайдаланыпжүр.
1сурак
Әдебиет
сабағының көрнекілігі.Әдебиет сабағында көбіне көруге
негізделген көрнекіліктер жиі пайдаланылады.
Әсіресе ,жазушы портреті,фотосуреттері
шығармалары бойынша жасалған иллюстрациялар,бейнелеу
өнерінің,сәулет, мүсін өнерінің туындылар
т,б. Сызба, карта, кесте-плакат, синхронды
кестелер,диапозитив, диафильмдер де осы
көрнекіліктер тобын құрап. Әдебиетті
оқытуда үлкен рөл атқарады.Көрнекілікті
тақырыпқа байланысты тиімді пайдалау
керек.Көрнекіліктерде өте көп пайдалану
оқушы назарын,психологиясын, сезімін
негізгі білімнен,тақырыптан, аударып
әкетеді.Берілетін білім мазмұнына сай
ең керекті дегендерді сұрыптап ала білу,
оны өз орындарына пайдаланып ала білу
жемісті болатыны хақ.Мысалы лирикалық
туындыларға байланысты музыка мен бейнелеу
өнерінің туындларын үйлестіре отырып.
Қолдану тиімді деп саналады. Абайдың
табиғат лирикасынан 7-сыныпта «Жазғытұры»беріледі.Осы
сабақта көктем көріністерін бйнелейтін
жақсы бір-екі бейнелеу өнерінің тундыларын
пайдаланып, оларды жасыл жапырақтар ,ерте
шығатын гүлдермен безендіріп тастау-
жетерлік нәрсе.