Қылмыстық құқықтағы жаза тағайындау

Автор работы: Пользователь скрыл имя, 24 Октября 2013 в 18:42, реферат

Краткое описание

Заңдылық пен құқық тәртібіне байланысты практикалық міндеттерді шешуде мемлекетіміздің құқықтық жүйесінің бір тармағы болып табылатын қылмыстық заңның рөлі едәуір, ол – заң бұзушылықтың қылмыс сияқты аса қауіпті түрімен күресуге бағытталған. Бұл күресте қылмыс жасаған адамға, оның жасаған қылмысына сәйке жаза тағайындалады. Жаза дегеніміз – соттың үкімі бойынша дайындалған мемлекеттік мәжбүрлеу шарасы. Жаза қылмыс жасауға кінәлі деп танылған адамға қолданылады және Қылмыстық Кодексте көзделгендей адамды құқықтары мен бостандықтарынан айыру немесе оларды шектеу болып табылады. Оны қылмыс жасаған адамға мемлекеттік ерекше орган – сот ғана үкім негізінде қолдана алады.

Содержание

КІРІСПЕ................................................................................................................

І ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰҚЫҚТАҒЫ ЖАЗА ТАҒАЙЫНДАУ........................

1.1Қылмыс деген не? ........................................................
1.21 Қылмыстық жауапкершіліктен және жазадан босату туралы түсінік және оның түрлері...................................................................
1.2.1 Жазадан, босату туралы түсінік және оның түрлері.........................13
1.2.2 Рақымшылық және кешірім жасау...............................................16
1.2.3 Белгілі бір қылмыс үшін көзделген жазадан гөрі неғұрлым жеңіл жаза тағайындау.............................................................................................................17
1.2.4 Аяқталмаған қылмыс үшін, қатысып жасалған қылмыс үшін және қылмыстардың қайталануы жағдайында жаза тағайындау...............................18

ҚОРЫТЫНДЫ....................................................................................................28

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.....................................................30

Прикрепленные файлы: 1 файл

1421_westudent.kz___.doc

— 260.00 Кб (Скачать документ)

3. Бала он төрт жасқа  толғаннан кейiн немесе ол шетiнеген жағдайда не жүктiлiгi үзiлген жағдайда сот сотталған әйелдiң мiнез-құлқына қарай оны жазаны өтеуден босатуы немесе оны неғұрлым жеңiл жазамен ауыстыруы, немесе сотталған әйелдi жазаны өтеу үшiн тиiстi мекемеге жiберу туралы шешiм қабылдауы мүмкiн.

4. Егер сотталған әйел жазаны өтеуден босату кезеңiнде жаңа қылмыс жасаса, сот оған осы Кодекстiң 60-бабында көзделген ережелер бойынша жаза тағайындайды.

Ескерту. 72-бапқа өзгерiс  енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2002.12.21. N 363, 2004.12.09. N 10 Заңдарымен.

73-бап. Ауруға шалдығуына  байланысты жазадан босату

1. Қылмыс жасағаннан  кейiн оның өз iс-әрекетiнiң (әрекетсiздiгiнiң) iс жүзiндегi сипаты мен қоғамдық  қауiптiлiгiн ұғыну не оған ие  болу мүмкiндiгiнен айыратын психикасы  бұзылу пайда болған адамды  сот жазадан босатады, ал жазасын өтеп жүрген адамды сот оны одан әрi өтеуден босатады. Мұндай адамдарға сот осы Кодексте көзделген медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын тағайындауы мүмкiн.

2. Жазаны өтеуге кедергi жасайтын өзге де ауыр науқастан  зардап шегушi адамды сот жазаны өтеуден босатуы мүмкiн немесе бұл жаза неғұрлым жеңiл жаза түрiмен ауыстырылуы мүмкiн. Бұл орайда жасалған қылмыстың ауырлығы, сотталған адамның жеке басы, науқасының сипаты және басқа мән-жайлар ескерiледi.

3. Осы баптың бiрiншi және екiншi бөлiктерiнде аталған адамдар, егер осы Кодекстiң 69 және 75-баптарында көзделген ескiру мерзiмi өтпеген болса, олар сауыққан жағдайда қылмыстық жауапқа тартылып жазалануы мүмкiн.

4. Қамауға не тәртiптiк  әскери бөлiмде ұстауға сотталған  әскери қызметшiлер өздерiн әскери қызметке жарамсыз ететiн науқастануы жағдайында жазадан немесе жазасын одан әрi өтеуден босатылады. Оларға жазаның өтелмеген бөлiгi де неғұрлым жеңiл жаза түрiмен ауыстырылуы мүмкiн.

74-бап. Төтенше мән-жайлардың  салдарынан жазадан босату

мен жазаны өтеудi кейiнге  қалдыру

1. Кiшiгiрiм және орташа  ауырлықтағы қылмысы үшiн сотталған  адамды, егер жазаны өтеу өрт  немесе кездейсоқ апат, отбасының  еңбекке жарамды жалғыз мүшесiнiң  ауыр науқастануы немесе қайтыс  болуы немесе басқа да төтенше мән-жайлардың салдарынан сотталған адам немесе оның отбасы үшiн жазасын өтеуi аса ауыр зардапқа әкелiп соқтыруы мүмкiн болса, сот жазадан босатуы мүмкiн.

2. Ауыр немесе аса  ауыр қылмысы үшiн бас бостандығынан  айыруға сотталған адамның жазасын  өтеуiн сот осы баптың бiрiншi бөлiгiнде аталған негiздер болған жағдайда үш айға дейiн мерзiмге кейiнге қалдыра алады.

75-бап. Айыптау үкiмiнiң  ескiру мерзiмi өтуiне

байланысты жазаны өтеуден  босату

1. Қылмысы үшiн сотталған  адам, егер айыптау үкiмi оның  заңды күшiне енген күнiнен бастап есептегенде, мынадай мерзiмдерде орындалмаған болса, жазаны өтеуден босатылады:

а) кiшiгiрiм ауырлықтағы  қылмысы үшiн сотталғанда - үш жыл;

б) орташа ауырлықтағы  қылмысы үшiн сотталғанда - алты жыл;

в) ауыр қылмысы үшiн  сотталғанда - он жыл;

г) аса ауыр қылмысы  үшiн сотталғанда - он бес жыл.

2. Егер сотталған адам  жазаны өтеуден жалтарса, ескiру мерзiмiнiң өтуi тоқтатыла тұрады. Бұл жағдайда ескiру мерзiмiнiң өтуi адам ұсталған немесе айыбын мойындап келген кезден басталады. Сотталған адамның жазаны өтеуден жалтаруы кезiне қарай өткен ескiру мерзiмi есептелуге тиiс. Бұл орайда айыптау үкiмi егер, оның шығарылған уақытынан бастап жиырма бес жыл өтсе және ескiру мерзiмi жаңа қылмыс жасау арқылы үзiлмеген болса, орындалмауы керек.

3. Егер адам осы  баптың бiрiншi бөлiгiнде аталған  мерзiм өткенге дейiн жаңадан  қасақана қылмыс жасаса, ескiру мерзiмi үзiледi. Мұндай жағдайда ескiру мерзiмiнiң өтуi жаңадан қылмыс жасаған күннен бастап қайта есептеледi.

4. Өлiм жазасына немесе  өмiр бойы бас бостандығынан  айыруға сотталған адамға ескiру  мерзiмiн қолдану туралы мәселенi  сот шешедi. Егер сот ескiру мерзiмiн қолдану мүмкiн деп таппаса, өлiм жазасы өмiр бойы бас бостандығынан айыруға ауыстырылады, ал өмiр бойы бас бостандығынан айыру жиырма бес жыл мерзiмге бас бостандығынан айыруға ауыстырылады. Бейбiтшiлiк пен адамзаттың қауiпсiздiгiне қарсы қылмыс жасағаны үшiн сотталған адамдарға ескiру мерзiмi қолданылмайды.

76-бап. Рақымшылық немесе  кешiрiм жасау актiсi негiзiнде

қылмыстық жауаптылық пен  жазадан босату

1. Рақымшылық жасау  туралы актiнi адамдардың жеке  айқындалмаған тобы жөнiнде Қазақстан  Республикасының Парламентi шығарады.

2. Қылмыс жасаған адамдар  рақымшылық жасау туралы актiнiң  негiзiнде қылмыстық жауаптылықтан  босатылуы мүмкiн. Қылмыс жасағаны  үшiн сотталған адамдар жазадан  босатылуы мүмкiн не оларға  тағайындалған жаза қысқартылуы  немесе жазаның неғұрлым жеңiл түрiмен ауыстырылуы мүмкiн, не мұндай адамдар жазаның қосымша түрiнен босатылуы мүмкiн. Жазасын өтеген немесе оны одан әрi өтеуден босатылған адамдардан рақымшылық жасау туралы актiмен соттылығы алынып тасталуы мүмкiн.

3. Белгiлi бiр жеке адамға ол жөнiнде айыптау үкiмi заңды күшiне енген жағдайда кешiрiм жасау туралы актiнi Қазақстан Республикасының Президентi шығарады.

4. Қылмыс жасағаны үшiн сотталған  адам кешiрiм жасау кезiнде жазаны  одан әрi өтеуден босатылуы мүмкiн  не оған тағайындалған жаза қысқартылуы немесе жазаның неғұрлым жеңiл түрiмен ауыстырылуы мүмкiн. Жазасын өтеген адамнан кешiрiм жасау актiсiмен соттылығы алынып тасталуы мүмкiн.

77-бап. Соттылық

1. Қылмыс жасағаны үшiн сотталған  адам соттың айыптау үкiмi заңды  күшiне енген күннен бастап соттылықты жою немесе алып тастау кезiне дейiн сотты болған деп есептеледi. Осы Кодекске сәйкес соттылық қылмыстың әлденеше рет қайталануы, қылмысты қайталау кезiнде және жаза тағайындау кезiнде ескерiледi.

2. Жазадан босатылған адам соттылығы жоқ деп танылады.

3. Соттылық:

а) шартты түрде сотталған адамдар  жөнiнде - сынақ мерзiмi өтуi бойынша;

б) тәртiптiк әскери бөлiмде ұсталу, әскери қызмет бойынша шектеу немесе қамау түрiнде жазасын өтеген әскери қызметшiлер жөнiнде - iс жүзiнде  жазаны өтеу бойынша;

в) бас бостандығынан  айырумен салыстырғанда жазаның  неғұрлым жеңiл түрiне сотталған  адамдар жөнiнде - жазаны өтегеннен  кейiн бiр жыл өтуi бойынша;

г) кiшiгiрiм немесе орташа ауырлықтағы қылмысы үшiн бас  бостандығынан айыруға сотталған  адамдар жөнiнде - жазаны өтегеннен  кейiн үш жыл өтуi бойынша;

д) ауыр қылмысы үшiн  бас бостандығынан айыруға сотталған  адамдар жөнiнде - жазаны өтегеннен  кейiн алты жыл өтуi бойынша;

е) аса ауыр қылмысы  үшiн сотталған адамдар жөнiнде - жазаны өтегеннен кейiн сегiз  жыл өтуi бойынша жойылады.

4. Егер сотталған адам  заңда белгiленген тәртiппен жазасын  өтеуден мерзiмiнен бұрын босатылса  немесе жазаның өтелмеген бөлiгi  неғұрлым жеңiл жазамен ауыстырылса, онда соттылықты жою мерзiмi жазаның нақты өтелген мерзiмiн негiзге ала отырып, негiзгi және қосымша жаза түрлерiн өтеуден босатылған кезден бастап есептеледi.

5. Егер сотталған адам  жазаны өтегеннен кейiн өзiн  мiнсiз ұстаса, сот оның өтiнiшi бойынша соттылықты жою мерзiмi өткенге дейiн одан соттылықты алып тастай алады.

6. Егер сотталған адам  соттылықты жою мерзiмi өткенге  дейiн тағы да қылмыс жасаса, соттылықты жою мерзiмi тоқтатылады.  Бiрiншi қылмыс бойынша соттылықты  жою мерзiмi соңғы қылмысы үшiн негiзгi және қосымша жазаны iс жүзiнде өтегеннен кейiн қайта есептеледi. Бұл жағдайда адам екi қылмыстың ең ауыры үшiн соттылық мерзiмi өткенге дейiн олар үшiн сотталған деп есептеледi.

7. Соттылықты жою немесе  алу соттылыққа байланысты барлық құқықтық зардаптардың күшiн жояды.

 

 

  ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰҚЫҚТАҒЫ  ЖАЗА ТАҒАЙЫНДАУ

 

 Жаза тағайындаудың  жалпы негіздері

 

Жаза тағайындау —  жасалған қылмыста айыпты деп танылған адамға айыптау үкімін шығарарда  қылмыстық ықпал жасаудың нақты  шарасын соттың таңдауы.

Жаза тағайындау қылмыстық  заңды қолдану барысындағы ең жауапты және маңызды саты болып  табылады. Өйткені, жаза тағайындау, оны  жүзеге асыру сотталған адамды түзеуге, әлеуметтік әділеттілікті қалпына  келтіруге, қылмыстың алдын алуға  ықпал етеді. Жазаның осы мақсаттарына қол жеткізу көбіне қылмыстық жазаны әділ әрі негізді тағайындау арқылы мүмкін болады.

Қылмыстық құқық жаза тағайындағанда кінәлінің жеке-дара жауапкершілік принципін негізгі  басшылыққа алады. Осы мәселеге байланысты Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумьшың 1999 жылғы 30 сәуірдегі «Қылмыстық жаза тағайындаған кезде соттардың заңдылықты сақтауы туралы» № 1 қаулысында былай делінген:

Қазақстан Республикасы Конституциясының барлық адам заң мен  сот алдында тең, ешкім де сот  үкімінсіз қылмыс жасауда кінәлі деп танылуға жатпайды және қылмыстық жазаға тартыла алмайды деген қағидаларын басшылыққа ала отырып, соттар қылмыстың түрі мен ауырлығына, айыптының қызметтегі және коғамдағы орнына қарамастан, әрбір қылмыстық істі заңға сәйкес бұлжытпай шешуі қажет екендігіне жете назар аударуға тиіс. Заңның бұзылуын ештеңе де ақтай алмайды. Қылмыстық жаза тағайындаған кезде соттар ҚК-тің 52-бабында көрсетілген жаза тағайындаудың жалпы кағидаларын бұлжытпай сақтауы, сондай-ақ сотталушы жасаған қылмыс ауырлығы бойынша қай санатқа жататындығын; рецидивтің болуын және оның түрін; сотталушының кылмыстық әрекеті қай сатыда тоқтатылғанын; қылмысты топ, ұйымдасқан топ немесе қылмыстық қауымдастық жасаған жағдайда сотталушының қатысу дәрежесін; қылмыстық мақсатқа жету үшін оның әрекеттерінің мағынасын және келтірген немесе келтірілуі мүмкін зиянның сипаты мен көлеміне ықпалын; қылмыстар жиынтығын; жазаны жеңілдететін немесе ауырлататын жағдайларды; сол қылмыс үшін көзделген жазаға қарағанда неғұрлым жеңіл жаза тағайындау немесе шартты соттау негіздерін ескеруі тиіс. Сондай-ақ, қылмыстық заңда қылмыс жасаған адамдардың жасы кәмелетке толмағандарына, жасы 65-тен асқан ер адамдарға, сондай-ақ әйелдерге қылмыстық жаза тағайындаудың ерекшеліктері көзделгенін ескере отырып, соттар сотталушылардың жынысын және жасын ескеруі қажет. Сотталушының нақты қылмыс істеудегі кінәсі анықталған жағдайда сот оған жазаны, істеген қылмысы үшін жауаптылық қаралған заңның тиісті баптарында көрсетілген шектен шықпай тағайындайды. Мұндай ретте, сөз жоқ, істелген қылмыстың ерекшелігі және кінәлінің жеке тұлғасы жан-жақты еске алынады. Тек қана осы мәселелерді есепке алған жаза ғана әділ әрі заңға сай деп танылады.

Қылмыс жасаған адамға белгілі бір жазаны жеке дара тағайындау «Жаза тағайынаудың жалпы негіздері» деп аталатын    арнайы    ережелерге сәйкес жүргізіледі. Қылмыстық кодекстің 52-бабында жаза тағайындаудың жалпы негіздері көрсетілген.

Жаза тағайындаудың  жалпы негіздері дегеніміз —  әрбір нақты іс бойынша жаза тағайындау кезінде сот басшылыққа алуы тиіс заңмен бекітілген белгілер. Қылмыстық заңда жаза тағайындаудың жалпы негіздері ретінде жазаның әділеттілігі, мақсатқа лайықтылығы, тиімділігі айтылады. Қылмыстық кодекстің 52-бабы 1-бөлігінде «Қылмыс жасауға айыпты деп танылған адамға ҚК-нің Ерекше бөлімінің тиісті бабында белгіленген шекте және ҚК-нің Жалпы бөлімінің ережелері ескеріле отырып, әділ жаза тағайындалады» делінген.

Жаза егер ол жасалған қылмыстың ауырлығына, қоғамға қауіптілік сипаты мен дәрежесіне, кінәлінің  жеке тұлғасына және қылмысты жасау жағдайларына сәйкес тағайындалатын болса әділетті деп танылады. Мұнда «сәйкес» термині бір ғана  ұқсастық емес, тепе-теңдік деген мағынада қолданылады, яғни жаза қылмысқа сыртқы формальды жағынан емес, әлеуметтік жағынан және арифметикалық жағынан емес, заңдық жағынан тең болуы керек дегенді білдіреді. Сонымен бірге, жаза және негізді болуы керек. Егер оны барлығы, сотталғаннан бастап қоғамның барлық мүшелері заңды, негізді және көз жетерлік жаза ретінде қабылдаса ғана ол әділетті деп танылады. Тағайындалатын жазаның заңға сәйкестік талаптары ерекше маңызды. Жасалған қылмыстың қауіптілігін бағалай отырып, сот ең алдымен, аталған қылмыстың түріне ҚК-нің Ерекше бөліміндегі заң шығарушының берген бағасын ескеруі керек. Сондықтан, әділетті жаза тағайындаудың міндетті алғышарты ретінде қылмыстың нақты заңдық саралануы саналады. Қылмысты саралаудағы қате әділетсіз жаза тағайындауға әкеп соғады.

Жазаның мақсатқа лайықтылығы дегеніміз - соттың тағайындаған мәжбүрлеу шарасының  сотталған адамға оң ықпал етуге сәйкес келу талабын білдіреді. Соттың таңдаған жазасы оның жалпы мақсаттарына қол    жеткізудің жеткілікті құралы болуы керек. Осыған байланысты ҚК-нің 52-бабы 2-бөлігінде «Қылмыс жасаған адамға   оның түзелуі және жаңа қылмыстардың алдын алу үшін  қажетті және жеткілікті жаза тағайындалуы тиіс...» деп көрсетілген. Қылмыстық заң сотты жаза тағайындау кезінде жаза мақсаттарының біреуіне қол жеткізу болып саналатын - жазаның сотталған адамның түзелуіне әсер ететіндігін көре білуді және жасалған қылмыс пен қылмыскерді сипаттайтын барлық мән-жайларды ескере отырып, жазаның мүмкіндігінше ең қатаң емес түрін дұрыс тағайындай білуді, оның мөлшерін анықтауды міндеттейді. Сот жазаны ҚК-нің Жалпы бөлімінің ережелерін ескере отырып тағайындайды.

Информация о работе Қылмыстық құқықтағы жаза тағайындау