Әлем бала өміріне біртіндеп кіреді

 

 «Көзіңді жұмып, қолыңмен анықта»

 

 Ойынның мақсаты: Ұзын-қысқа, жуан-жіңішке, үлкен-кіші ұғымдарын бекіту.

 Ойынның құрал-жабдықтары: қарындаштар, таяқшалар. 

 Ойынның мазмұны: Балалар  сипап – сезу арқылы заттың  ұзын - қысқалығын анықтау. Ұзындығы әртүрлі қарындаштар алынады. Жүргізуші бір баланы шақырып, оған «көзіңді жұм да, қарындаштың ұзын-қысқалығын анықта» деген тапсырма береді.

 

 «Зейінді бол» 

 

 Ойынның мақсаты: Биік және аласа ұғымдарын бекіту; логикалық ойлауын дамыту.

 Ойынның құрал-жабдықтары: биік және аласа заттар бейнеленген суреттер немесе ойыншықтар.

 Ойынның мазмұны: Балаларға  биік және аласа заттардың  суреттерін немесе ойыншықтарын  қарастыруды ұсынады. Әр суретте не бейнеленгенін анықтау. Биік затты көрсеткенде балалар орындарынан тұрады, аласа затты көрсеткенде бастарын төмен түсіреді.

 

 «Ұзын-қысқа»

 

 Ойынның мақсаты: өлшемдердің  қасиеттерін қабылдауға үйрету; тапсырманы орындауға жаттықтыру.

 Ойынның құрал-жабдықтары: ұзын және қысқа жолақшалар.

 Ойынның мазмұны: Балаларға ұзын және қысқа жолақшаны көрсету. Өлшемін анықтау. Жолақшаларды таратып беру. Үстелдің үстіндегі жолақшалардың ішінен ұқсас жолақшаны табуға тапсырма беру.

 

 «Шамдар» 

 

 Мақсаты: қасиеттері  бойынша заттарды топтастыруға, түстерді, өлшемдерді ажыратуға жаттықтыру; зейіндерін дамыту.

 Құрал-жабдықтары: бала  саны бойынша әртүрлі шамдар 

 Ойынның мазмұны: Балаларға шамдарды таратып беру, шамдардың түсін, өлшемін анықтауды ұсыну. Балалар тәрбиешінің шамын өздерінің шамдарымен салыстырады. Белгі бойынша тәрбиешінің шамына ұқсас шамдары бар балалар ортаға жүгіріп шығады.

 

 «Қолымда не бар? 

 

 Ойынның мақсаты: ұзын-қысқа, жуан-жіңішке , үлкен-кіші, оң-сол жайлы білімдерін бекіту. Түйсіну сезімдерін дамыту.

 Ойынның құрал-жабдықтары: ұсақ тастар, жаңғақтар.

 Ойынның мазмұны: Баланың  қолына үлкендігі әртүрлі заттарды  ұстату. Мысалы, үлкен және кіші  тастар. Бала қолына қарамастан, сипап-сезу арқылы үлкен-кіші  заттың оң және сол қолында  екенін анықтайды. Қалған балалар  оның жауабынын дұрыстығын тексереді.  Жуан-жіңішке, ұзын-қысқа өлшемдері бойынша жұмыс осылайша жүргізіледі.

 

 «Қуыршақ қонаққа дайындалуда»

 

 Ойынның мақсаты: ұзын-қысқа, жуан-жіңішке, ұзындығы бірдей деген өлшемдерді салыстыруға жаттықтыру.

 Ойынның құрал-жабдықтары: ұзындығы, жуандығы, түсі әртүрлі  ленталар.

 Ойынның мазмұны: Қуыршақ  қонаққа барады, киімін киюге, шашына бантик таңдауға көмектесуді ұсыну. Көп бантиктердің арасынан ұзындығы бірдей екі бантикті табу керек. Әдемі бантиктермен қуыршақтың шашын әсемдеу.

 

 «Тапсырманы орында» 

 

 Ойынның мақсаты: үлкен  және аз заттарды ажыратуға жаттықтыру.

 Ойынның құрал-жабдықтары: үлкендігі әртүрлі ойыншықтар.

 Ойынның мазмұны: бір баланы ортаға шақырып, оң қолына үлкен ойыншықты, сол қолына кішкентай ойыншықты ал деп тапсырма береді. Ойын осылай жалғаса береді.

 

 «Қай қолымда көп»

 

 Ойынның мақсаты: аз  және көп заттарды ажиратуға, салыстыруға жаттықтыру; ойлау қабілеттерін дамыту.

 Ойынның құрал-жабдықтары: әртүрлі ұсақ заттар–моншақтар, түймелер 

 Ойынның мазмұны: ортаға  бір баланы шақырып, оң және сол қолына көп және аз заттарды ұстатады. Бала алдымен көз мөлшерімен қай қолда зат көп, қай қолында аз зат бар екенін анықтайы. Одан кейін заттарды қатарымен қойып, қай қатарда көп, қай қатарда аз зат тұрғанын салыстырады.

 

 «Сипаттамасы бойынша  тап» 

 

 Ойынның мақсаты: ұзын-қысқа, кең-тар, биік-аласа ұғымдарын бекіту.

 Ойынның құрал-жабдықтары: жануарлардың, құстардың ойыншығы.

 Ойынның мазмұны: балалар  аю, түлкі, қасқыр, қоянның ойыншықтарын  қарастырады. Әр ойыншықты анықтап атын атайды. Ойнаушылардың біреуі бөлмеден шығып кетеді, басқа ойнаушылар ойыншық туралы жұмбақ құрастырады. Жұмбақ құрастырғаннан кейін жұмбақты шешетін баланы шақырады.

 

 «Көп және біреу»

 

 Ойынның мақсаты: көп және біреу қатынастарын білуге үйрету; заттардың тең, тең емес топтарын салыстыру.

 Ойынның құрал-жабдықтары: көп және бір зат бейнеленген суреттер.

 Ойынның мазмұны: балалар  берілген суреттерді қарастырады.  Көп зат және бір зат бейнеленген суреттерді бөліп, екі жаққа қояды.

 

 «Түрлі-түсті жолақтар»

 

 Ойынның мақсаты: түстерді  атауға, салыстыруға жаттықтыру; берілген  тапсырманы орындауға ынталандыру;  достық қарым-қатынастарын тәрбиелеу.

 Ойынның құрал-жабдықтары: қағазға желімделген әртүрлі жолақшалар.

 Ойынның мазмұны: балаларға жолақшаларды көрсету, түстерін атау. Берілген жолақшаның түсі бойынша үстелдің үстіндегі дәл осындай жолақшаны табу.

 

 «Ұзын және қысқа» 

 

 Ойынның мақсаты: өлшемдердің  қасиеттерін қабылдауға үйрету; тапсырманы орындауға жаттықтыру.

 Ойынның құрал-жабдықтары: ұзын және қысқа жолақшалар.

 Ойынның мазмұны: балаларға ұзын және қысқа жолақшаны көрсету. Өлшемін анықтау. Жолақшаларды таратып беру. Үстелдің үстіндегі жолақшалардың ішінен ұқсас жолақшаны табуға тапсырма беру.

 

 Кеңістіктер туралы дидактикалық ойындар

 

 «Кеңістік»

 

 Мақсаты: балаларды  кеңістікті бағдарлауға жаттықтыру; ойлау қабілеттерін, қабылдау, зейін процесстерін дамыту.

 Құрал-жабдықтары: әртүрлі  заттар бейнеленген суреттер.

 Мазмұны: Балалардың  алдында үлкен бөлменің суреті  тұрады. Балаларға суреттерді таратып беру. Суреттерді орындарына орналастыруды ұсыну. Мысалы, балықты аквариумға салу, гүлді үстелдің үстіне, суретті қабырғаға ілу. Ойын осылай жалғаса береді.

 

 «Жоғарыда-төменде» 

 

 Ойынның мақсаты: жоғары–төмен  ұғымдарын пысықтау. Байқағыштықты, зейін, қиялды дамыту.

 Ойынның құрал-жабдықтары: құстардың, жануарлардың суреттері. 

 Ойынның мазмұны: Бала  қораптың ішінен бір суретті алып, атын атап, орнын анықтап үлкен суретке бекітеді. Мысалы, ұшақ жоғарыда аспанда ұшады, балық төменде су ішінде жүзеді.

 

 «Оң және сол»

 

 Ойынның мақсаты: үлкен  және аз заттарды ажыратуға жаттықтыру.

 Ойынның құрал-жабдықтары: үлкендігі әртүрлі ойыншықтар.

 Ойынның мазмұны: Бір баланы ортаға шақырып, оң қолына үлкен ойыншықты, сол қолына кішкентай ойыншықты ал деп тапсырма береді. Ойын осылай жалғаса береді.

 

 «Суреттерді орналастыр» 

 

 Ойынның мақсаты: заттарды  топтастыруға жаттықтыру, өз бетінше тапсырманы орындауға дағдыландыру, ойлау қабілетін дамыту.

 Ойынның құрал-жабдықтары: тор көз салынған қағаз беттері, әртүрлі суреттер.

 Ойынның мазмұны: Балалар  берілген суреттерді әр бағанмен жолға олардың бірі ғана келетіндей етіп, шаршы тор көздерге орналастырады.

 

 «Танып ал да, атын  ата» 

 

 Ойынның мақсаты: заттың  түр-түсін, пішінін, атын атауға жаттықтыру; сөздік қорын молайту; ойлау қабілетін дамыту.

 Ойынның құрал-жабдықтары: әр түрлі ойыншықтар немесе суреттер.

 Ойынның мазмұны: Балаларға әртүрлі ойыншықтарды көрсету. Ортаға бір-бір баладан шақырып, бір ойыншықты алып, оның түр-түсін, пішінін, қасиетін анықтауды және сол ойыншық жайлы әңгіме құрауды немесе тақпақ айтып беруді ұсынады.

 

 «Тәулік бөліктері »

 Ойынның мақсаты: тәулік бөліктері жайлы білімдерін бекіту; тәулік бөліктерін атауға, ажыратуға жаттықтыру.

 Ойынның құрал-жабдықтары: суреттер 

 Ойынның мазмұны: Балалар  кезектесіп суретті алып, тәуліктің қай бөлігі екенін айтады, сол сурет бойынша әңгіме құрайды.

 

 «Сипаттамасы бойынша  тап» 

 

 Мақсаты: Ұзын-қысқа, кең-тар, биік-аласа, үлкен-кіші ұғымдарын бекіту.

 Көрнекілік: Топтағы жануарлар  бейнелейтін ойыншықтар.

 Ойынның мазмұны: Сөреге  аю, қоян, қасқыр, түлкі т.с.с 5-6 ойыншықтар қояды. Әрбір ойыншықтарды анықтап қарап, атын қайталайды. Балалардың біреуін бөлмеден шығарып, ойыншықтар туралы жұмбақтар құрастырады, м: «Ұзын құлақ, қыли көз, қысқа құйрық-бұл қай аң? Жұмбақтарды құрастырып болған соң, баланы шақырады. Егер ол жұмбақ дұрыс шеше алмаса, қолына сол ойыншық беріледі де, жұмбақ қайта айтылады.

 

 «Қалай жүріп, нені тапқың келеді?»

 

 Мақсаты: Кеңестікті  бағдарлай білуге үйрету. Оң-сол, алдында- артында ұғымдарын бекіту.

 Көрнекілік: Кез-келген  ойыншықтар немесе суреттері. 

 Ойынның мазмұны: Тәрбиеші  ойыншықтарды топтың әр жеріне қояды: баланың оң жағына-машина, сол жағына-доп, алдына-қуыршақ, артына-зымыран қойып былай дейді: «алдыңда қуыршақ, оң жағында машина, сол жағыңда доп, артыңда зымыран, қалай жүріп, нені тапқың келеді?»

 

 «Доппен ойнау» 

 

 Мақсаты: «Жоғары-төменде», «астында-үстінде», «сол жақта-оң жақта» ұғымдарын бекіту.

 Көрнекілік: доп. 

 Ойынның мазмұны: 1-вариант.  Балалар екі командаға бөлінеді. Жіп керіліп, оның екі ұшынан ұстап тұруға болады.

 «Доп төменде» деген бұйрық берілісімен екі бала /әр командадан/ бірден допты жіптің астынан алып өтеді де, «доп жоғарыда» деген бұйрық берілісімен жіптің үстінен лақтырады. Әрі қарай ойынды ойыншылардың келесісі жалғастырады. Ешқандай қате жібермеген команда ұтып шығады.

2-вариант: Балалар сапқа тұрады. Доп бірінші баланың қолында «доп оң жақта» деген бұйрық айтылғанда доп оң жаққа беріледі. «Тоқта» деген бұйрық бойынша допты сапта тұрған балалардың біреуі ұстап қалады. «Доп сол жақта» деген бұйрық бойынша доп сол жаққа беріледі.

 Тапсырманы дәл әрі тез орындаған балалар жеңімпаздар атанады.

 

 «Ойыншықты тап» 

 

 Мақсаты: Кеңістікті бағдарлай білуге үйрету.

 Көрнекілік: Топтағы ойыншық. 

 Ойынның мазмұны: Тәрбиеші  ойыншықты тығып қойып, бір баланы тақтаға шақырады. Тәрбиеші нұсқауымен, мысалы: 1 адым алдыға оңға бұрыл, 2 адым алдыға тура жүр деп ойыншыққа дейінгі жолды айтып отырады. Бала айтылған нұсқаумен дұрыс жүріп отырса, ойыншықты табады.

 

 «Жоғарыда–төменде, биік-аласа» 

 

 Мақсаты: жоғары- өмен, биік-аласа ұғымдарын пысықтау.

 Көрнекілік: Көгілдір аспан, жасыл алқап, өзен бейнеленген сюжетті суретті плакат тақтада. Қорапта ұшақтың, құстар түрлері, балық түрлері, аңдар түрлері қатырма қағаздан жасалған.

 Барысы: Тақтаға бір бала шақырып қораптағы бір бейнені алып, атын атап, орынын анықтап сюжетті суретке іледі. Мысалы: Ұшақ жоғарыда-аспанда ұшады, балық төменде-су ішінде жүзеді, - деп сипаттап айту керек.

 

 Сандық құрамды ажыратуға арналған ойындар

 

 «Карточкаға қандай сан жазылған?»

 Көрнекілік: Суретті карточкалар. 

 Барысы:

1 вариант: Тәрбиеші карточканың  бетіндегі 2 түсті дөңгелекті төмен қаратып қолына ұстап тұрады да, балаларға былай дейді: «Карточкада екі сан» бейнеленген. Егер оларды қоссақ 5 болады. Карточкада қай сандар бейнеленген? «Балалар түрліше жауап береді». Балалардың біреуі карточкада жазылған сандарды атаған кезде тәрбиеші карточканы топқа көрсетеді.

2 вариант: «Егер тоғыздан  біреуін кемітсендер, сендер менің  қолымдағы санды табасындар».  Балалар бұл санды атайды. Жауабын бірнеше баладан сұрау керек. Тәрбиеші сандық карточканы балаларға алдын ала көрсетеді.

 Бірінші болып дұрыс жауап берген бала ұтып шығады.

 

 «Автобус» 

 Мақсаты: Санның құрамын  пысықтау.

 Көрнекілік: Сандық карточкалар. 

 Барысы: Алаңға бормен тікбұрыш /автобус/ сызылған. Екі бала бақылаушылар болып, бетіне «5»цифры жазылған үлкен карточканы ұстап тұрады. «Автобусқа» сандық карточкаларында бейнеленген дөңгелектердің қосындысы

5 болатын /жол ақысы/  балалар ғана жұптасып отырады.Ойын басталды дегеннен кейін әрбір бала өз сыңарын іздеп табуға тырысады /2 және 3, 3 және 25, 1 және 4, 4 және 1/. Жұптар бірінен соң бірі сапқа тұрады, «автобусқа» кіреді, өздерінің сандық карточкаларын көрсетеді, ал «бақылаушылар» жұптардың дұрыс таңдалуын тексереді.

 

 «Сан құрастыр» 

 

 Мақсаты: Санның құрамын  пысықтау.

 Көрнекілік: Суретті карточкалар. 

 Барысы: Тәрбиеші бетіне  бір сан, мысылы «6» саны жазылған карточканы көрсетеді. Әрбір бала қосындысы «6» санын құрайтын екі сандық карточкаы көрсетуі тиіс.

 Мысалы: бір карточкада 5 дөңгелек, екіншісінде–1 дөңгелек, біреуінде–3, екіншісінде-3 шаршы және с.с.

 

 «Ою құрастыру» 

 

 Көрнекілік: Бірнеше бөліктерге  бөлінген ою элеметтері.

 Мақсаты: Балаларды  сандардың ретін, құрамын оңай табуға, таңбаны айыра білуге дағдыландыру.

 Барысы:

1-вариант. Оюдың элементтерін  жекелеп қиып, мысалы 4 қошқар мүйізді  2-ге бөліп, 8 бөлікті балаларға таратып береді. Түстерін сәйкестендіру, бөліктерін қиюластыру арқылы ою-өрнек құрастырылады.

2 вариант. Ою бөліктерінің келесі бетіне сан жазылады.

 Өрнекті құрастыру  санға сәйкес орындалады.

 

 «Поезд құрастыр» 

 

 Мақсаты: 1-ді қосу таблицасын  қайталату. 

 Көрнекілік: 1-ді қосу  таблицасы берілген карточкалар, 0+1, 1+1, 2+1, т.с.с.

 Барысы: Тәрбиеші карточкаларды  балаларға таратып береді, оларды  вагондар, ал бір баланы тепловоз деп тағайындайды. Балалар қолдарындағы карточкаларына қарай отырып, алдымен «тепловозға» ретімен тіркелуі тиіс.

 

 «Заттарды сана» 

 

 Мақсаты: 1.Балалардың  назарын дамыту, байқағыштықтарын арттыру. 2.Көкеністер санымен сандарды тауып қою. 3.Ойын арқылы көкеністер түрлері туралы білімдерін бекіту.

 Көрнекілік: Көкеністер  суреттері, сіріңке қорабындағы сандар.

 Барысы: Тәрбиеші балаларға  көкеністердің суреттерін таратып  береді. Бір суретте бірнеше көкеністер түрлері болуға тиіс. Балаларға қойылатын талап көкеністер санын анықтау.

 

 «Дыбыс арқылы санды  тап»