Егемен Қазақстан

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ

БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ  МИНИСТІРЛІГІ

АЛМАТЫ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ  УНИВЕРСИТЕТІ

 

 

Егемен Қазақстанның саяси даму бағыттары

 

 

 

 

 

 

 

Орындаған: Байнимет Дамира

Жетекшісі: Алдекен  А.С

 

 

 

Алматы 2013 ж.

 

Жоспар:

1. Кіріспе.
2. Негізгі бөлім.
1. «Қазақстан-2030» стратегиясының қорытындысы.
2. «Қазақстан-2050» сратегиясы-қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты.
3. Қорытынды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

          

       

 

        Өткен тарихымызға көз жүгіртіп өтсек. Қазақстанның тәуелсіздігін алуы оңай болған жоқ.  Қазақ халқының талай марқасқа ұландары «елім» деп еңіреп өткені тарихтан белгілі. Оның жолы қиын да күрделі, соқтықпалы-соқпақты болды. Басын бәйгеге тіккен талай арыстар осы жолда опат болды. Әрісін айтпағанда, сонау ХХ ғасырдың басында Алаш көсемдерінің басты мақсаты – туған халқын терезесі тең, тәуелсіз жұртқа айналдыру болған еді. Бірақ оның сәті түсе қоймады. Аузын айға білеп, әлемнің алтыдан бір бөлігін иемденген большевиктік империя адымын аштырмай, қан құстырды.

         Одан бері де неше ықылым заман өтті. Ақ пен қызыл болып жағаласқан азамат соғысы, одан берідегі дәулетті шаруаларды бай-құлақ ретінде өкпеге тепкен кәмпеске, 30-жылдардағы ашаршылық, аша тұяқ қалдырмаған ұжымдасу науқаны, оған жалғаса келген «халық жауларын» қуғын-сүргінге соқтырған алапат қырғын, Отан соғысы килігіп, алдындағы тамағына қол созуға мұғдар болған сұрапыл кездерден жүрек шайлығып, халықтың есі ауып қалғандай еді. Одан беріде Брежнев заманында есесі кетсе де, халықтың аузы аққа жарып, «қой үстіне бозторғай жұмыртқалайтындай» болып көрінген. Бұдан кейінгі қайта құру кезеңі алып империяның өктемшіл пиғылының бетін осып өтті.Осындай алмағайып кезеңде Қазақстанға «үшінші Кіші Октябрь» зобалаңын туғызуға ниеттенген Колбин дәуірінде 1986 жылы бұрқ ете түскен желтоқсан көтерілісі азаттықтың ақ таңының алғашқы хабаршысындай болды. 1986 жылғы Желтоқсан оқиғасында алаңға шыққан жастардың ерік-жігері, көз жасымен келген - Тәуелсіздік. Тіпті басқасын былай қойып, үлкен оиғаларға толы болған 1991 жылдың қиыншылықтарын қалай ұмытпақпыз?

         Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаевтың  жеті рет өлшеп, бір рет кесетін  байсалды, сарабдал саясатының арқасында биылғы жылы ата-баба армандаған күнге жетіп, жасампаздықтың даңғыл жолына түскенімізге 21 жыл толып отыр. Бұл тарих ауқымымен алып қарағанда аз ғана мерзім. Алайда алаштың мұраты жүзеге асқан осынау қасиетті күннен бергі кезеңде мемлекеттілікті қалыптастырудың үлкен үлгісі артта қалып, жаңа Қазақстан тарихының айқын беттері ашылды.  Осыдан 21 жыл бұрын Қазақстан халқының тәуелсіздігі арқасында әлем картасында жаңа тәуелсіз мемлекет - Қазақстан Республикасы пайда болды. Содан бастап тамыры тереңге тартқан баба тарихына бай, ғасыр лар қойнауынан сыр шертетін мәдени мұрасы мол, жаңашылдыққа ұмтылатын экономикалық және рухани әлеуеті зор Қазақ елі әлемдік қауымдастықтың толыққанды мүшесі болып, өркениеттік дамуға өз үлесін қосып келеді. Ал Қазақстанның бүгінгі  жетістігі - тұтастай қазақ халқының жетістігі.

        Қазақстан  тарихында жаңа дәуір басталды. Осыдан 15 жыл бұрын қабылданған  «Қазақстан-2030» Стратегиялық бағдарламасының  негізгі міндеттері ойдағыдай  орындалды. Бұл бағдарлама, Елбасы  айтқандай, «осы жылдар ішінде  біздің басты мақсатымыздан ауытқымай,  шамшырақ сияқты біздің жолымызға  сәуле шашып, алға басуға жігерлендірді». Шын мәнінде, ол кезде біздің  еліміз жаңа қалыптасып жатқан, болашағы әлі айқындалмаған тым  жас мемлекет болатын. «Қазақстан-2030»  Стратегиясы алдағы болашақты,  оған барар жолды, мемлекетті  нығайтудың негізгі міндеттерін  айқындап берді. Соның арқасында  Қазақстан аз уақыт ішінде  экономикалық әлеуеті толысқан, өзіндік ұстаған жолы бар, әлем  таныған мемлекетке айналды. 

        Елбасымыз 2030 Стратегиясының  мерзімінен бұрын орындауға қол жеткен параметрлерінің тұтас бір қатарын іске асырудың қорытындыларын шығарды. Нұрсұлтан Әбішұлы сол стратегияның жеті бағыты бойынша атқалылған шаралары бойынша тоқталды.

        Оның біріншісі-ұлттық қауіпсіздік. «Біздің алдымызда Қазақстанның тұтастығын сақтай отырып дамыту міндеті тұрды. Біз жоспарлағаннан да асыра орындадық. Тұңғыш рет тарихта біздің  мемлекет  халықаралық дәрежеде танылған нақты шекарасын белгіледі. 14 мың шақырым мемлекеттік шекара межеленді.Қазақстан  Каспий теңізінің айдынындағы  ахуалды сенімді бақылауда ұстайды.Болашақта  кез келген аумақтық  даулардың туындау қаупі қазір сейілген. Біз ұрпақтарымызға  көршілермен  даулы аумақтар қалдырған жоқпыз. Біз  адамның, қоғам мен мемлекеттің қауіпсіздігін қамтамасыз ететін күшті, заманауи, қорғанысқа қабілетті әскерді, пәрменді құқық қорғау жүйесін құрдық» -деді Нұрсұлтан Әбішұлы.

       Елбасы тоқталған екінші бағыт-ішкі саяси тұрақтылық пен ұлттық бірлік. «Біз 140 этнос пен  17 конфессияның өкілдері тұратын елде ішкі саяси тұрақтылық пен ұлттық бірлік сақтап, нығайттық. Біздің саясатымыз табысты болды. Біз  демократиялық даму үлгісі негізінде азаматтық қоғам институттарын дәйекті түрде қалыптастырдық. Адам құқықтары жөніндегі Омбудсмен институты құрылды.Бізде бұрын ешқашан көппартиялылық болмаса, қазір еліміздегі  күллі саяси спектрді көрсететін  партиялар жұмыс істейді. Бізде  көппартиялы Парламент, парламенттік көпшілік қолдаған Үкімет бар.Азаматтық қоғам дамуда, тәуелсіз БАҚ жұмыс істеуде. Түрлі бағыттағы  18 мыңнан астам үкіметтік емес ұйымдар жұмыс істейді. 2,5 мыңдай БАҚ  бар, оның  90%-ы – жеке иелікте. Қазақстан бүгінде  мәдениетаралық және конфессияаралық үнқатысудың халықаралық орталығына айналды.Әлемдік және  дәстүрлі діндердің алғашқы төрт съезі  нақ біздің елімізде  өтті. ХХІ ғасырда Қазақстан Шығыс пен Батыстың үнқатысуы мен өзара іс-қимылының  көпірі болуға тиіс».

       Үшіншісі –шетелдік инвестициялар мен ішкі салымдардың деңгейі жоғары ашық нарықтың экономикаға негiзделген экономикалық өсу. «Біз  дамудың нақты, орнықты және үдемелі қарқынына қол жеткізу міндетін қойдық. Біз осы міндетті тарихи тұрғыдан алғанда  аса қысқа мерзімде шештік. Дәл осы «Қазақстан-2030» Стратегиясында  басты назар экономикалық өсуге аударылды. Нәтижесінде, 15 жыл ішінде ұлттық экономиканың көлемі  1997  жылғы 1,7 триллион теңгеден 2011 жылы  28 триллион теңгеге  өсті. Елдің ІЖӨ  16  еседен астам өсті.  1999 жылдан бастап Қазақстанның ІЖӨ-нің жыл сайынғы  өсуі  7,6%-ды құрап,  алдыңғы қатарлы  елдерді басып озды. Жан басына шаққанда ІЖӨ 1998 жылғы 1500 доллардан 2012 жылы 12 мың долларға жетіп, 7 еседен астам өсті. Қазақстан әуел бастан жан басына шаққанда тартылған тікелей  шетелдік инвестициялардың көлемі жағынан ТМД-да көшбасшы болды. Бүгін бұл 9200 АҚШ долларына жетті. Біз сыртқы сауданың – 12 есе өсуіне, ал өнеркәсіп өнімін өндіру көлемінің 20 есе өсуіне қол жеткіздік. Осы жылдар ішінде мұнай өндіру – 3 есе, табиғи газ өндіру 5 есе ұлғайды.  Біз шикізат ресурстарынан түскен кірісті Ұлттық қорға жібердік. Бұл – ықтимал экономикалық және қаржылық сілкіністерден қорғайтын сенімді қалқанымыз. Бұл – бүгінгі  және болашақ ұрпақ қауіпсіздігінің кепілі. Үдемелі индустрияландыру  бағдарламасы аясында 2010 жылдан бастап жалпы құны 1 797 млрд. теңге болатын 397 инвестициялық жоба іске асырылды, 44 мыңнан астам жұмыс орны ашылды. «Бизнестің жол картасы-2020» бағдарламасы іске асырылған екі жыл ішінде  жалпы көлемі   101,2 млрд. теңге сомасындағы кредит болатын 225 жоба мақұлданды. Біз – бүгін  халқының табысы орташа деңгейдегі және серпінді дамитын экономикасы бар елміз».

         Төртіншісі - Қазақстан Азаматтарының денсаулығы, білімі мен әл-ауқаты. «Адамдардың жағдайын түбегейлі өзгертудің, өмір сүру жағдайын жақсартудың өмірлік маңызы бар. Атқарылған жұмыстың нәтижесі көзге бірден түседі. Орташа  айлық жалақы 9,3  есе өсті. Зейнетақы төлемдерінің  орташа мөлшері 10 есе ұлғайды. Халықтың нақтылы ақшалай кірістері  16  есе өсті. Егер  1999 жылы қаржыландыру 46  млрд. теңгені құраса, 2011  жылы 631 млрд. теңге болды. Денсаулық сақтаудың бес инновациялық объектісі – Балаларды оңалту орталығы, Ана мен бала орталығы, Нейрохирургия, Шұғыл медициналық көмек және Кардиология орталықтары кіретін медициналық кластер құрылды. Елдің барлық өңірлерінде сапалы медициналық қызметтер алу үшін қажетті жағдай жасалды. Еліміздің ең шалғай аудандарын  медициналық қызметтермен қамтитын көлік медицинасы жедел қарқынмен дамуда. Ұлттық скрининг жүйесі ауруларды бастапқы сатысында анықтауға және олардың алдын алуға мүмкіндік береді. Дәрі-дәрмекпен тегін және жеңілдікті қамтамасыз ету енгізілді. Соңғы 15 жылда халықтың саны   14 млн-нан 17 млн. адамға дейін өсті. Өмір сүру ұзақтығы 70 жасқа дейін ұлғайды. Біз  қолжетімді және сапалы білім беруді дамыту бағытын дәйекті жүргізудеміз. «Балапан» бағдарламасын іске асыру балаларды мектепке дейінгі білім берумен 65,4%-ға дейін қамтуға мүмкіндік берді. Міндетті мектепалды даярлық енгізілді, ол мектеп жасына дейінгі балалардың  94,7%-ын қамтыды. 1997 жылдан бері республика бойынша 942 мектеп, сонымен қатар, 758 аурухана және өзге де денсаулық сақтау нысандары салынды. Біз әлемдік деңгейдегі зияткерлік мектептер мен кәсіптік-техникалық колледждер желісін дамытудамыз. Соңғы 12 жылда  жоғары білім алуға берілетін гранттар саны 182%-ға ұлғайды. 1993 жылы біз «Болашақ» атты бірегей бағдарлама қабылдадық, соның арқасында 8 мың талантты жас әлемнің таңдаулы университеттерінде озық білім алды. Астанада  халықаралық стандарттар бойынша жұмыс істейтін заманауи ғылыми-зерттеу университеті құрылды».

       Бесіншісі- энергетика ресурстары. «Қазақстанның мұнай-газ кешені күллі экономиканың локомотиві болып табылады және басқа салалардың дамуына ықпалын тигізеді.Біз экономиканың заманауи, тиімді мұнай-газ және тау-кен өндіру саласын құруға тиіс едік. Біз бұл міндеттің үдесінен шықтық. Біз бүгін  шикізат секторының табысын болашақ экономиканы  құру үшін пайдаланудамыз. Елдің ІЖӨ-де мұнай-газ саласы  үлесінің тұрақты өсу қарқыны байқалады, ол 1997 жылғы 3,7%-дан   2006  жылы  14,7%-ға және 2011 жылы   25,8%-ға өсті. Біз өткізу нарықтарын әртараптандырып, өз позицияларымызды берік орнықтырдық, сол арқылы өнімімізді өткізудің бір бағытқа тәуелділігін азайттық».

         Алтыншысы-Инфрақұрылым. Әсіресе Көлік және байланыс. «Біз инфрақұрылымды дамыту міндетін алға қойдық. Біз  мұны да еңсердік. Өткен жылдар ішінде  өнеркәсіп, көлік инфрақұрылымы мен тыныс-тіршілік инфрақұрылымының ірі стратегиялық объектілері іске қосылды. Бұл -  автомобиль және темір жол магистральдары, құбыр жолдары, логистикалық орталықтар, терминалдар, әуежайлар, вокзалдар, порттар және т.б. Осының барлығы көптеген қазақстандықтарға жұмыс тауып берді, біз өңірлік және жаһандық шаруашылық байланыстар жүйесіне кіріктік. Жыл сайын телекоммуникация тұтынушыларының саны өсе түсуде. Бұл стационарлық телефондарға да, ұтқыр байланысқа да, Интернетке де қатысты. Электронды үкімет азаматтардың мемлекетпен өзара іс-қимылын едәуір жеңілдетті. Соңғы 11 жылда автомобиль жолдары саласын дамытуға 1 263,1 млрд. теңге жұмсалды. Осы жылдар ішінде  ортақ пайдаланудағы 48 мың шақырымнан астам жол, сондай-ақ 1100 шақырым темір жол салынды және реконструкцияланды. Қазіргі уақытта біз «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» магистральдық көлік дәлізін салып, Жаңа Жібек жолын жаңғыртудамыз. Біз «Өзен – Түркіменстан шекарасы» темір жол желісін салып, Парсы шығанағы мен Үлкен Шығыс елдеріне жол аштық. «Қорғас-Жетіген» жолын төсеп, Қытайдың және күллі Азия құрлығының нарықтарына еніп, Шығыс қақпасын айқара аштық. Біз «Жезқазған-Бейнеу» теміржолын салуды бастадық».

       Жетіншісі-Кәсіби мемлекет. «Біз әкімшілік-әміршілдік жүйенің басқару дәстүрлерінен түбегейлі бас тартып, басқарушылардың заманауи әрі тиімді корпусын құруға тиіспіз. Барлық азаматтар тең құқықтар мен мүмкіндіктерге ие болатын, кадрларды іріктеу мен жоғарылатудың біз жасаған жүйесі мемлекеттік аппарат қызметінің кәсібилігі мен ашықтығының барынша жоғары деңгейін қамтамасыз етеді. Біз мемлекеттік басқаруда өзіндік тұрғыда төңкеріс жасауға қол жеткіздік, оны халыққа мемлекеттік қызметтерді көрсету сапасын арттыруға қайта бағдарладық. Осылайша 2030 Стратегиясында белгіленген негізгі міндеттер орындалды, қалғандары орындалу үстінде.

       Бүгінгі күні біздің әрқайсымыз «2030 Стратегиясы іске асты, заманауи Қазақстан орнықты» деп айта аламыз. Бұл – біздің бірлігіміздің, табанды да қажырлы еңбегіміздің нәтижесі, ұмтылыстарымыз бен үміттеріміздің жанды көрінісі.Біз өз жетістіктеріміз үшін мақтаныш сезіміне бөленеміз. Әлемдік дағдарыс біздің мемлекет пен қоғам ретінде орныққанымызды растады. Біздің шекарамыз, саяси жүйеміз, экономикалық үлгіміз ел ішінде де, одан сыртқары жерде де ендігі жерде елеулі келіспеушіліктер мен талас-тартыстардың өзегіне айналмайды. Енді біздің алдымызда жаңа міндет тұр. Біз мемлекетіміздің ұзақ мерзімді кезеңге бағдарланған одан әрі даму векторын күшейтуге тиіспіз» – деп түйіндеді Мемлекет басшысы.       

        Естеріңізде болса, Президент 2030 Стратегиясында ағылшынның ұлы драматургі әрі ақыны Уильям Шекспирдің айтқан мына сөзін келтіреді: «Адамдардың өмірінде шарықтау сәті бар, ол, егер дұрыс пайдалана білсе, табысқа жеткізеді. Егер оны қолдан шығарып алса, онда одан кейінгі жол қайраңға малтығып, тайғақ кешумен ұласады». Бүгінде Қазақстан халқы шарықтау сәтін жан-жақты дұрыс қолданды, елдің қоғамдық-саяси және әлеуметтік-экономикалық тұрақты дамуын қамтамасыз етті. Сондықтан да 2030 Стратегиясында көзделген міндеттердің шешімі Мемлекет басшысының халыққа арналған жаңа бағдарламаны жариялауына мүмкіндік берді.

        Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың «Мәңгілік ел» болу мұратын көтерген «Қазақстан – 2050» Стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің саяси бағыты» атты Қазақстан халқына арнаған Жолдауы ел өміріндегі ғана емес, әлемдік деңгейдегі саяси маңызы зор тарихи құжат ретінде бағалануда. Өзінің жарқын болашағын ойлаған мемлекеттің, оны басқарып отырған лидердің бүгінгі қол жеткізген табыстармен ғана шектелмей, ұзақ мерзімді даму стратегиясын қабылдап, алдағы күн міндеттерін саралауы кемел ойдан туған кемеңгер шешім.

        Елбасы 2050 жылға дейін кезең-кезеңмен бірқатар міндеттерді шешу принципті маңызды екенін айтады. Ондай бағыттың ішінде  мемлекеттің макроэкономикалық саясатын жаңғырту, салық саясатын жетілдіру, ақша-кредит саясаты,  мемлекеттік және сыртқы қарызды басқару саясаты секілді мәселелер бар. Бұл ретте Президент жаңа салық саясаты әлеуметтік бағыт алуға тиіс екенін алға тартады.

Табиғи ресурстарды  басқарудың түбегейлі жаңа жүйесін  енгізу

         Бұл ретте Мемлекет басшысы ұлт болашағы мен мемлекет қауіпсіздігі мүддесінде көмірсутегі шикізатының стратегиялық «резервін» құру керектігін алға тартып, стратегиялық резервтің ел энергетикалық қауіпсіздігінің іргетасы болатынын айтты. Осылайша, мемлекет ықтимал экономикалық сілкіністер жағдайына тағы бір қорғаныс шебін құратын болады.