Основные течения в искусстве

 

Әсіресе паталогия мен психикалық күйзеліске ұшыраудың түпкі себептерін түсіндіруге баса назар аударылды. Кейіпкер бейнесі белгілі бір нәрсеге негізделіп жасалды. Сөйтіп ол сұлбалық маскаға айналды да адамның абдырап, алас ұрған сезім дүниесін ашуға қызмет етті. Мұның өзі спектакльде негізгі екпінді патетик. декламация мен символикаға, яғни актерлік ойынның шартты болуына алып келді. Спектакльдегі әрекет тез алмасып отыратын эпизодтарға бөлшектенді, соның нәтижесінде мизансценалар қозғалыссыз, эмоциялық жағынан бір-біріне қарама-қарсы құрылуымен айрықша көзге түсті. Сахнадағы сәуле-жарыққа (көбіне түсініксіз, үрей мен тылсым жан түршігершілік бояуды күшейту мақсатымен) көп көңіл бөлінді; декорацияларды безендіруде қиғаш, көлбеу жазықтықтар қолданылды. Кейде сахнадағы заттар кейіпкерлердің ойы мен сезімін білдіре отырып, олардың эмоциясы мен түсінік-ұғымы заттық түрге айналды.

 

«Айғай» норвегиялық  суретші  Эдварда Мунка (1893) 

 

Экспресионист-режиссерлер үлкен адамгершілік пен филос. мәселелерді көтеру мақсатымен классикалық драматургия шығармаларын (У.Шекспир, Ф.Шиллер, т.б.) қоюға ұмтылыс жасаса да, мұндай шығармалар экспрессионизмнің эстетикалық принциптері рухында қойылды. 
1923 жылға қарай Германияның театр өнерінде экспрессионизм басты бағыт болудан қалды. Бұл жөнінде экспрессионизмді неміс театрының озық ойлы қайраткерлерінің (Б.Брехт, т.б.) сынға алуы айтарлықтай рөл атқарды. 20 ғасырдың 30-жылдары ТМД елдерінде экспрессионизм ықпалы жұмысшы жастар театры тәжірибесінен бой көрсетті. Мысалы, Ресейде Е.Б. Вахтангов, В.Э. Мейерхольд, А.Я. Таиров, экспрессионизм Қазақстанда И.Г. Боров, т.б. сынды режиссерлердің кейбір қойылымдарынан экспрессионизм белгілері байқалды. Кинодағы экспрессионизм 1920 жылдардағы экспрессионизмге тән қарама-қарсы жарық пен пошымшылдық декорацияға құрылып, кейіпкерлерін мистикалық тұрғыдан бейнелеген “Калигари доктордың бөлмесі” (1920, режиссер Р.Вине), “Балауыз мүсіндер бөлмесі” (1923, режиссер П.Лени) атты неміс фильмдерінен көрініс тапты. Жантүршігерлік қорқынышты, тығырыққа тірелген жазмыштан құтылмайтын, т.б. тақырыптарға құру экспрессионистік фильмдерге тән қасиет болды. Экспрессионизм әсері француздың “Авангард” бірлестігі қызметінен (“Механикалық балет” фильмі, режиссер Ф.Леже, т.б.), Ресейде – ФЭКС (Эксцентрикалық актер фабрикасы) (“Шинель”, режиссерлер Г.М. Козинцев пен Л.З. Трауберг) тобының шығарм. тәжірибесінен байқалды[8]

 

 

German Expressionism - Robin Urton: original paintings, prints.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған  әдебиеттер  тізімі: 

1. Мәдениеттану: жоғарғы оқу орнындары мен колледж студенттеріне арнлған оқулық. Алматы: Раритет, 2005.- 416 бет. ISBN 9965-663-71-8
2. Жоғарыға көтеріліңіз   “ Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. — Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010 жыл.ISBN 9965-26-096-6
3. Жоғарыға көтеріліңіз Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8
4. Наков Андрей. Беспредметный мир: Абстрактное и конкретное искусство: Россия и Польша / Пер. с фр. Е. М. Титаренко. — М.: Искусство, 1997. — 416 с.
5. Антология французского сюрреализма. 20-е годы. (сост., комм. и пер. С.Исаева и Е.Гальцовой) М.: ГИТИС, 1994
6. Шеньо-Жандрон Ж. Сюрреализм. М.: НЛО, 2002
7. Бобринская Е. А. Футуризм. — М.: Галарт, 2000. — 192 с.
8. Вольф Ноберт. Экспрессионизм = Expressionismus / Ред. Ута Гросеник. — М.: Taschen, Арт-родник, 2006. — 96 с. — 3000 экз.