Салауатты өмірін сақтау әлеуметтік педагогиканың ғылымы

                          Мазмұны

Кіріспе 

I. Салауатты өмірін сақтау әлеуметтік педагогиканың ғылымы.

1.1. Салауатты  өмірін сақтау проблемасының  зерттелуі.

1.2. Салауатты  өмірін сақтау, тұлғаны әлеуметтендірудің  бір саласы.

II. Қазақстанда салауатты өмір салтын сақтауға байланысты іс-шаралар

2.1. Салауатты  өмірін қалыптастыру іс-шаралары.

22.2. Мектеп оқушыларына салауатты өмір салты бойынша білім беру өзекті

 

 

 

                       Кіріспе

 

Курстық жұмыс  тақырыбының өзектілігі;Әлеуметтік педагогикалық салауатты өмір салтын қалыптастыру тұжырымдамасының мақсаты-Қазақстан Республикасы ұйымдарында салауаттану өмірін сақтау проблемасы жөнінде кешенді ғылыми зерттеулер жүргізіп, салауатты өмір салтын проблемасының тұжырымдамалық негіздерін жасау.

 

 

Курстық жұмыстың мақсаты;Қойылған мақсатқа жету үшін адамға шығармашылық қабілет, нақты теориялық білім, практикалық іскерліктер мен дағдылар жүйесі қажет.

 

 

Курстық жұмыстың міндеттері;

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

I.Салауатты өмірін сақтау әлеуметтік педагогиканың ғылымы.

 

1.1.Салауатты өмірін сақтау проблемасының зерттелуі.

Салауатты өмірін сақтау проблемасының зерттеулерінің қортындыларына сүиенсек, елімізде соңғы жылдары  денсаулық көрсеткіштері нашарлап, халықтың табиғи өсу деңгейі және туу көрсеткіштері төмендеп, ауру мен өлім-жетім деңгеиі артып, демографиялық көрсеткіштері нашарлауда. Әсіресе балалар денсаулығы өте алаңдатарлық жағдайда, екі миллионнан астам балалар мен жасөспірімдер асқынған ауру түрлері бойынша диспансерлік есепке тіркелген.

        Мемлекет үшін адамның денінің сау болуы немесе ауру болуы немесе ауру болуы қандайда бір нақты материалдық мәні бар құбылыс. Себебі, біріншіден, ауру адамға оның емделуі үшін қаржы бөлуі керек, екіншіден, ол адам жалпы ұлттық өнім көлеміне әсер ететін материалдық құндылық өндірмейді, немесе ол үшін басқа адамдар жұмыс істеуі керек, Яғни, қазіргі нарық заманында дені сау адам үлкен маңыздылыққа ие. Еліміздің өндірістік потенциялы мен қоғаныс қызметіне тікелей кері әсер етіп отырған жағдай, елдің ертеңгі болашағы, мектеп түлектерінің денсаулықтарының ең төменгі деңгеиде болуы . Әскерге қызмет етуге шақырылған жастардың денсаулық жағдайларына байланысты көпшілігі кері қайтарылуда.

           Адам денесінде әртүрлі органдарында  температураның мөлшері қандай. Арнаулы жүргізілген зертеулердің қортындыларына қарағанда, адам денесінің температурасы тұрақты болады деп айту салыстырмалы түрде айту деп ұғыну керек. Адам денесінің ашық болуы айналаны қоршаған сыртқы орта температурасының әсеріне қарай тез төмендеп кетеді. Алжабық денедегі температура онша өзгеріске ұшырамайды. Ішкі органдардың температурасы айналаны қоршаған сыртқы орта температурасымен байланысты, онша көп өзгеріске ұшырамай, тұрақты түрде болады.Салауатты өмір сүрудің екінші бір сипатты белгісі темекі шегуден, насыбайатудан бой тарту.

 

 1.2.Салауатты өмірін сақтау, тұлғаны әлеуметтендірудің бір саласы

Ежелгі грек филосыфтарының бірі Сократ, адамның табиғи қаблеттеріне мән бере отырып, салауатты өмір салтын сақтау жолдың адамның өзін-өзі  тануынан басталатынын айтады; Кімде-кім өзін танып білсе, ол өзіне ненің пайдалы екенін біледі және ол өзінің қолынан ненің келетінін, ненің келмейтінін анық ұғады. Яғни Сократ, адам өзіне ненің пайдалы ненің зиян екенін саналы түрде ұғына отырып, өз өмір салтын сақтау жөнінде айтып отыр.

        Алайда денсаулықты күту адам өмірінің ерте кезеңінен бастау алуы керек, ал жас баланың өзін-өзі тану қаблеті днңгейіне бірден жетпейтіні белгілі. Сондықтан, ойшылдар баланы салауатты өмір салтын сақтау жас кезеңінен бастап арнайы тәрбиелеу мұраты мен бағдарламасы жөнінде айта отырып., афиналық тәрбие дәстүрін дамытады. Ол жан мен тәннің бірлігін ескере отырып; дене үшін-гимнастиканы, жан үшін-әуенді, арнау қажет деп ұйғарады.

       Аристотель  баланы салауатты өмір салтын  сақтау және тәрбиелеу мәселесін олардың жас ерекшелігіне сәйкес белсенді дене қозғалысымен және дұрыс тамақтандыру  мәдениетімен байланыстырады. Ол өзінің Этика;политика; керектігі жөнінде жазады. Сонымен қатар баланы оның жасына сәйкес келетін тамақпен тамақтандырып, тазалық әрекетін және біртіндеп шынығуын қамтамасыз етудің қажеттігін айтады.

             Әбу Әли ибн-Сина тазалық талаптары  кодексін жасай отырып, мектепте  тамақтану, ұйықтау және оқу  рижимдерін сақтаудың маңыздылығын  атап көрсетеді. Ол салауатты  өмір салтын сақтау төмендегідей ұстамдарын негіздеп және бала жас кезінен бастап осы ұстамдарды ұстануды керек деп тұжырымдаған;

       1.Табиғилығының  бір қалыптығын сақтау;

       2. Тиімді  тамақтану

    3.Денесін артық  заттардан тазартып отыру;

    4. Дене құрылысын  тепе –теңдігін сақтау

    5. Мұрын қуысын  арқылы дұрыс дем ала білу;

    6. Киімнің қолайлы  болуы;

    7.Рухани және  физикалық қозғалыстың бірқалыптылығы.

Баланың денсаулығын  сақтау мен нығайтуда оның мінез-құлқын салмақтылыққа және орнықтылыққа тәрбиелеу  мәселесіне қатысты шығыстың жағымсыз қылықтар қалыптасып және ол өте тереңдеп кетсе оны басқа, онша зияны жоқ қылықтарға ауыстыру немесе ол қылықтан мүлдем арылту керек. Ол үшін денесіне әсер ету арқылы жаза қолдануға болады, алайда оған өте әуестенбеген жөн. Баланы өзінің және айналасындағылардың алдында кемітпеу үшін жеке жазалау қажет.

 

II.Қазақстанда салауатты өмі салтын сақтауға байланысты іс-шаралар.

 

2.1.Салауатты өмірін қалыптастыру іс-шаралары.

        Әлеуметтану, психология-педагогикалық және медециналық зерттеулерде жан-жақты 0арастырылған. Осы мәселеге қатысты ғылыми еңбектерге сараптама жүргізе отырып, салауатты өмір салты ұғымының мәнін анықтаудың үш түрлі тәсілін ажыратуға болады.

       Бірінші  тәсіл - Әлеуметтік өмір салттың, жалпы мәдениеттің бір бөлігін құрайтын, оны жан-жақты зерттеуге мүмкүндік беретін жүйе ретінде анықтайтын түсініктемелер.

  Екінші тәсіл – Днесаулықты сақтаудағы және нығайтудағы тұлғаның жеке қасиетіне негізделе жасалатын іс-әрекеттер тұрғысынан анықталады.

 

      Үшінші  тәсіл – Денсаулықты сақтауға және нығайтуға бағытталған арнайы іс-әрекеттер түрі, тәсілдері, шаралар деп бөліп қарайтын анықтамалар жиынтығы.

       Әлеуметтік педагогиканың  салауатты өмір салтының маңыздылығы,  оның мүмкүндігімен анықталады.Т.С.Иманғалиевтің анықтауы бойынша оның негізгі қызметтері;

                  -Физикалық және рухани қажеттіліктерді  қанағаттандыру;

                   -Жан-жақты дамыған тұлғаны қалыптастыру;

                   -Адамды денелік жағынан жетілдіру;

                   -Рухани қызығушылықтарды, құндылықтарды, адамгершілік қасиеттері мен қажеттіліктерін дамыту.

Әлеуметтік педагогиканың салауатты  өмір салтының өлшемдері-адамдардың қоғамдық-еңбек  қарым-қатнастарының, жан ұялық-тұрмыстық іс-әрекеттерінің жүиесі, адамның физикалық, рухани қаблеттерінің оны қоршаған табиғи және әлеуметтік ортамен бірліктегі және салыстырмалы түрдегі үилесімділікпен жан-жақты айқындалуы, адамның өзінің және айналасындағы адамдардың денсаулығына қарым-қатнасы. Біршама нақты болып әлеуметтік гигиенада пайдаланылытын популяциялық өлшемдер алынады; тіршіліктің орташа ұзақтығы, ауру-сырқау деңгейі, дене дамуы.

              Салауатты өмір салтты ұғымын  анықтауда негізгі екі факторды; жеке тұлғаның генетикалық табиғатын  және оның тіршілік әрекеттерінің  нақты жағдайларымен сәйкестігін ескерту қажеттілігін атап көрсете отырып; Салауатты өмір салт-адамның тұқымқуалаушылықпен берілген типтік ерекшеліктеріне сәйкес келетін және денсаулықты сақтау мен нығайтуға және адамның өзіндік әлеуметтік-биологиялық қызметін толық орындауын қалыптастыруға бағытталған тіршілік әрекеттерінің тәсілі-деп анықтама береді.

2.2.Мектеп оқушыларына  салауатты өмір салты бойынша  білім беру өзектілігі.

Әлеуметтік педагогикалық салауатты өмір салтын қалыптастыру тұжырымдамасының мақсаты-Қазақстан Республикасы білім беру ұйымдарында салауаттану білім жөнінде кешенді ғылыми зерттеулер жүргізіп, салауатты өмір салтын қалыптастырудың тұжырымдамалық негіздерін жасау.Тұжырымдаманың тапсырмасына, салауаттану тұрғысындағы ғылыми білім жүйесіне және әдіснамалық ұстанымдарына, оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес анықталады. Сонымен қатар,тұжырымдама үздіксіз білім беру жүйесіндегі салауаттанудан алған білімнің көлеиін, төрөлшемін (Критерий) тиімділігін ғылыми негізде анықтауға мүмкүндік береді.

           Тұжырымдамада оқушыларды жалпы  білім беретін мектепте СӨС  тәрбиелеудің үш сатысын белгілейді.

 

           Бастауыш мектепте (1-4 сынып оқушыларына білім беру)- СӨС қалыптастыру теориялық және практикалық білімді, шиыршылықта,даму негізінде жасалады. Кезекті сыныпқа өткен сайын оқушының игеруге тиісті білім икемділігі және дағдылары күрделендіре түсуі қажет. Ұстаз тек істі жандандыратын әдістемелік әдістерді (ой-өрісін дамытатын және педагогикалық ойындар,әңгімелер, ертегісабақтар ғана меңгеріп қоймай, сауықтырудың дәстүрлі және дәстүрлі емес негізгі әдістері мен тәсілдерін де) ЕДК, тыныс алу гимнастикасы,нүктелі уқалау, психотренинг,шыңдау және т.б пайдалана білу қажет.

 

          Негізгі мектепте (5-9 сынып оқушыларына білім беру) – Салауатты өмір салтын қалыптастыру, бастауыш мектепте игерілген дағдыларды аянды етуге, салауатты өмір салтын тіршілік әрекетінің әдеттері мен таптауырыны түрінде жүргізуге, өз денсаулығын қоғамның рухани байлығы ретінде ұғынуға бағытталған. Лрта сыныптардағы салауаттанудан білім беру міндеті сабақтарда оқушылардың өз денесінің, физиологиялық, психологиялық ерекшеліктерін, тұлға аралық қатнас сипатын және өз мінез-құлықының ерекшеліктерін білуге жәрдемдесетін орта жасаудан тұр.

       

           Толық орта мектепте (10-11 сынып  оқушыларына білм беру) –аурулардың пайда болу себептерін, олардың сақтандырудың осы заманға әдістерін әлде қайда кеңірек және тереңірек алдап, әлеуметтік салауаттануды оқытып үйретеді.

        Сонымен қатар, республика көлемінде көпшілікке арналған басылымдар және оқушыларға арнайы жазылған оқулықтар дайындалып,таратылуда.Алайда біздің зерттеу жұмысымыздың барысында бұл құралдардың санының аз болуына байланысты жалпы халықтың және мектепте мұғалім мен оқушы сұраныстарының толық негізде басқару мәселесіне қатысты жарық көрген басылымдар.

         Жаңа ұрпаққа қажетті, бүгінгі  күннің талабына жоғарғы деңгейде  жауап бере алатын оқулық және  басқа да оқу-әдістемелік құралдарын  жасау қажеттілігі-мәселені теориялық негізде ұғынбайынша мүмкүн емес жағдай.Әлеуметтік педагогиканың салауатты өмір сүру салты интегратифті түрде қалыптасады. Сондай-ақ, адамдардың іс-әрекетіне байланысты болады. Әлеуметтік педагогикалық салауатты өмір сүру салты шаруашылық, күнделікті үй тұрмысы, материалдық рухани формаларын қанағаттандыру үшін, қоғамдық ұжымдарда өзін-өзі ұстай білу, қоғамдық тәртіппен санасу, артық сөз айтпау, орынсыз саясатпен айналыспау, кез келген адамдарды жамандамау, біреуді біреугешағыстырмау,өзін ақылды деп санап басқаларды ақмақ ретінде көруден аулақ болу. Сонымен өмір сүру салты дегеніміз тұлға мен қоғам деңгейінің прогресті дамуының көрсеткішінің категориясы. Әлеуметтік педагогикалық салауатты өмір сүру салтының жоғарғы немесе төменгі деңгейде болуының әлеуметтік экономикалық жағдайларға байланысты болады.Адамның психикасына, денсаулығына ағзаның функционалды биологиялық ерекшеліктеріне сәйкес салауатты өмір сүру салты біркелкі болмайды. Әр адам өзіне қалыптасқан өмір салты мен тіршілік етеді. Ол ұрпақтан ұрпаққа ген арқылы беріліп арқылы беріліп отыруы мүмкүн. Міне, осыған байланысты салауатты өмір сүру салтының үш категориясы  болады.

               1)Әлеуметтік педагогиканың салауатты өмір сүру деңгейі;

               2) Әлеуметтікпедагогиканың салауатты өмір сүрудің сапасы;

               3) Әлеуметтік педагогиканың салауатты өмір сүрудің стилі;

      Әлеуметтік педагогикалық салауатты өмір сүру деңгейі мен салауатты өмір сүру сапасы эквипотенциялды болып келеді.

      Әлеуметтік  педагогиканың салауатты өмір сүрудің стилі дегеніміз-әлеуметтік психологиялық категория-адамның қоғамдық орындарда (мектептерде ) өзін-өзі ұстап көрсете білуі.

                                 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                           Қорытынды

   Қазіргі кезде жалпы білім беретін орта мектеп оқушыларының денсаулық көрсеткіштері мамандарды қатты алаңдатып отырған мәселелердің бірі.Сонымен қатар, арнайы жүргізген зерттеу барысы, жоғары оқушылардың өз денсаулықтарын салауатты  негізде басқара білуге дайындықтарының өте төмен екендігін айқындап отыр.Жоғары сынып оқушыларының өздерінің іс-әрекеттері мен денсаулықтарына қарым-қатнастарын қайта қарап, мақсатқа сәйкес өзгертулеріне мүмкүндік беретін, мәселенің шешуші факторларының бірі ретінде-мәдениет негіздері таңдалып алынып, жоғары  сынып оқушысы-оны қабылдаушы  және оның шығармашысы тұрғысынан тәрбиелену керек