Программалық қамтамасыздандыру циклінің өмірлік айналымы

Өнер зердесінің жүйелері. Программалық азықтың берілген класы адам зердесінің жеке функциясын қалыптастырды. Өнер зерде жүйелерінің негізгі компоненттері білім базасы болып табылады.

Оларды құру келесі бағыт бойынша жүреді:

• Логикалық қорытынды ережесімен білім базасын толықтыру жолымен сарапшы жүйені құру үшін қоршам-программасы;
• Анықталған пәндік облыс жақтауында шешім қабылдау үшін дайын сарапшы жүйелер;
• Семантикалық модельдерді (процедуралық, семантикалық желілер, фреймдік, продукциондық және т.б.) қолдау үшін білім базасын басқару жүйелері;
• Анализ және сөздер жүйелері;
• Табиғи тілдегі диалогтық процессор;
• Білім базасының ақпараттың негізінде программаны орындауда сипаттама тапсырмаларын түрлендіретін жоспарлауыш;
• Интерфейс компоненттерінің басқаруы бар, монитор.

 

 

 

 

 

 

 

1.3. Қолданбалы программалау құралының классификациясы

Мәтіндік редактор. Қолданбалы программаның класының негізгі функциялары енгізуде және мәтіндік қорды редакторлауда тұжырымдалды.Толықтауышы функциялары енгізу процедурасының автоматизациялаудан және редакторлаудан тұрады. Енгізу, шығару және қорды сақтау операциясы үшін мәтінді редакторлап шақырады және жүйелік программалық қамсыздандыруды қолданады. Әдетте осы қолданбалы программа класынан программалық қамсыздандырумен танысу басталады.

Мәтіндік процессорлар. Мәтіндік процессордың мәтіндік редактормен негізгі айырмашылығы, олар енгізу және мәтінді редакторлаумен қатар, оны форматтайды. Сәйкесінше, мәтіндік процессордың негізгі құралына мәтіннің өзара қамсыздандыру құралдары, графиктер, таблицалар және басқа объектілері, яғни қорытынды құжат құратындар, ал толықтауыштары автоматизация процесінің форматтауы. Құжаттармен жұмыстың қазіргі стилі екі альтернативті жолға бөлінеді- қағазды құжаттармен жұмыс және электронды құжаттармен жұмыс (қағазсыз технология). Сондықтан мәтіндік процессор құралының құжатын форматтау туралы айтқанда, екі әр түрлі принципиальды бағытты ескеру қажет, құжатты форматтау, басып шығару үшін арналған, және электронды құжатты форматтау, экранда бейнеленуі үшін арналған.

Графикалық  редакторлар. Бұл программа класы графикалық бейнелеуді өңдеу және құру үшін арналған. Берілген класта мынадай келесі категорияларға бөлінеді: растрлық редакторлар, векторлық редакторлар және программалық құралдар құру және үш өлшемді графиктерді өңдеу үшін (3D-редакторлар).

Растрлық редакторлар  графикалық объект комбинациялық нүкте  түрінде көрсетілген жағдайда қолданылады, яғни айқындық және түс қасиеттері бар растр пайда болады. Бұл жол тиімді, егер графикалық бейнелеудің көптеген жартылай түсті және элементтердің түсі туралы ақпараты бар болса, яғни құрастырылған объекті оның формасы туралы ақпараттан маңыздырақ. Бұл фотографиялық және полиграфикалық бейнелеулерге тән. Растрлық редактор бейнелеуді өңдеу үшін, фотоэффектіні құру және көркемділік композициялар үшін кеңінен қолданылады. Растрлық редактор құралының жаңа бейнеленген құру мүмкіндігі шектеулі және әркезде ыңғайлы емес. Көп жағдайда суретшілер әдеттегі саймандармен қолдануды жөн көреді, кейін суретті компьютерге арнайы аппараттың (сканер) көмегімен енгізеді және жұмысты растрлық редакторлардың арнайы эффект жолын қолданумен аяқтайды.

Векторлық редакторлардың растрлардан берілген бейнелеу туралы көрсетілімі әдісімен ерекшеленеді. Векторлық бейнелеудің элементар объектісі нүкте емес, түзу болып табылады. Бұл графикалық- сызу жұмысына тән, яғни ондағы құрастырылған жеке нүктелердің түсі туралы ақпараттан гөрі форманың сызығының үлкен мәні бар. Векторлық редакторларда әрбір сызық үшінші реттегі математикалық қисық түрінде қарастырылады, сәйкесінше комбинациялық нүкте түрінде емес, математикалық формуламен көрсетіледі. Элементарлы объектілерден қарапайым геометриялық объектілер құрылады. Векторлық график құралымен орындалған көркемдік суреттеу өзара бір-бірімен байланысқан он мыңдаған қарапайым объектіні ұстап тұруы мүмкін. Векторлық редактор бейнелеуді құру үшін ыңғайлы, бірақ тәжірибеде дайын суретті өңдеу үшін қолданылмайды. Олар жарнамалық бизнесте кең қолданыс тапты, сонымен қатар полиграфиялық баспаның тысын хаттау үшін және барлық жерде көркемдік стилдің жұмысы сызуға жақын болса.

Мәліметтер  қорын басқару жүйесі. Мәліметтер қорын кестелік структурада ұйымдастырылған орасан массивтер қоры деп айтады. Мәліметтер қорын басқару жүйесінің негізгі функциялары мыналар болып табылады:

• Мәліметтер қорының бос структурасының құрылуы;
• Мәліметтердің басқа кестесінен деректер импорты немесе оның толықтырылуы;
• Деректерге қатынаудың қамсыздандырудың мүмкіндігі, сонымен қатар іздеу және сүзгілеудің құралы.

Көптеген мәліметтер қорын басқару жүйелері қарапайым  қордың анализін өткізуге және олардың  өңделуіне толық мүмкіндік алып келеді. Нәтижесі мәліметтер қорының  жаңа кестесін құру мүмкіндігі туады. Желілік технологияның кең таралуына байланысты мәліметтер қорының қазіргі басқару жүйелеріне бүкіләлемдік компьютерден желі серверінде орналасатын тазарту және орнату ресурстарының жұмысына талап ету мүмкіндігі қойылады.

Электрондық кестелер. Электрондық кестелер қордың әр түрлі типін сақтаумен олардың өңделуі үшін комплекстік құралы қойылады. Кейбір дәрежеде олар мәліметтер қорын басқару жүйесіне аналогты, бірақ негізгі акцентті массив қорын сақтауы мен оларды қамсыздандыруына аралас емес, қорды түрлендіруде, яғни сәйкес олардың ішкі мазмұнымен. Электрондық кестелердің негізгі қасиеті кестедегі кез-келген ұяшық мәні өзгергенде, кестелердің басқа ұяшықтарының мәні автоматты түрде өзгеруі мүмкін, өзгертілген байланыспен, берілген математикалық немесе логикалық формулалармен байланысқан.

Жобалаудың автоматтау жүйесі (CAD-жүйесі). Конструктивті-жобалау жұмысын автоматизациялау үшін арналған. Машина құрылғысында, құралдар құрылысында, архитектурада қолданылады. Графикалық-сызу жұмысынан басқа бұл жүйелер, қарапайым есептеулермен кең мәліметтер қорынан дайын конструктивтік элементтерді таңдауға, өткізуге мүмкіндік береді.CAD жүйесінің ерекшелігі техниканың шартпен жобалаудың барлық этабында автоматты қамсыздандырудан тұрады, яғни шама және ереже шығармашылыққа жатпайтын жұмыстан конструкторды босатады. Мысалы, машина құрылысында CAD жүйелері сызу жинағында жұмыстың сызу деталдарын автоматты түрде орындайды, яғни қажетті технологиялық құжаттарды дайындау, қажетті құралдар станоктік және бақылау құралдары, сонымен қатар сандық программалық басқарумен (СПБ,ЧПУ) станоктар үщін басқару программаларын дайындау. Қазіргі кезде автоматтандырылған жобалау жүйелері қажетті компонент болып табылады, яғни онсыз майысқақ өндіріс жүйелері (ГПС) мен автоматтандырылған технологиялық процестермен басқару жүйесі (АСУТП) қалыптастыру тиімділігін жоғалтады.

Столүстілік баспалық жүйелер. Программаның бұл класының белгіленуі автоматтау процестің беттеуінің полиграфиялық баспасынан тұрады. Программалық қамсыздандырудың бұл класы автоматтық жобалау жүйесі мен мәтіндік процессордың аралық жағдайында орын алады. Столүстілік баспалық жүйелердің мәтіндік процессордан кеңейменің құралымен мәтіндік әрекеттесуді басқару графикалық объектілермен және беттердің параметрлерімен ерекшеленеді. Басқа жағынан, олар мәтіндік редакторлау мен автоматты енгізуде функциональдық мүмкіндіктердің төменділігімен ерекшеленеді.Үстел үстілік баспалық жүйені пайдалану, яғни оларды мына құжаттарда мәтіндік процессормен және графикалық редакторлардаөткен алдын-ала өңдеуде қолданылады.

HTML редакторлары (Web-редакторлары). Бұл мәтіндік және графикалық редактордың қасиеттерін өзіне біріктірген редактордың негізгі класы. Олар Web-құжаттық деп аталатын құру мен редакторлау үшін белгіленген. Web-құжаттар-бұл электрондық құжаттар, дайындықта интернетте ақпаратты беру әдісімен байланысқан ерекшелік қатарын ескеру керек. Теориялық Web-құжатты құру үшін әдеттегі мәтіндік редактор мен процессорлерді пайдалануға болады, сонымен қатар кейбіреулері графикалық редактордың векторлық графиктерінен, бірақ Web-редакторы қажетті функциялармен бірге, өнімділігі жоғары Web-дизайнер иеленеді. Бұл программаның класы электрондық құжаттарды және мультимедиялық баспаларды дайындау үшін тиімді қолдануға болады.

Броузерлер (шолушылар, Web құралын қарау). Бұл категорияларға HTML форматында орындалған электрондық құжаттарды қарау үшін белгіленген программалар құралдары қатысты. Қазіргі броузерлер мәтінде ғана емес графикте шығарады. Олар музыканы, адамның сөзін, интернеттегі радиоқабылдағышты тыңдауды қамсыздандыруын, видеоконференцияны қарау, электрондық пошта қызметтерімен жұмыс жасау, телеконференция жүйелерімен шығара алады.

Жинақталған іс жүргізу жүйелері. Басшының жұмыс орнын автоматтаудың программалық құралы өзімен бірге көрсетеді. Негізгі функциялардың жүйелеріне құру функциясы, редакторлау және қарапайым құжаттарды форматтау, электронды пошта функциясын орталықтандыру факсимилдік және телефондық байланыстар, диспетчерлеу және өнеркәсіптің құжатты айналдыру мониторинг, ақпараттың анықтамасы жатады.

Бухгалтерлік  жүйелер. Бұл мамандандырылған жүйелер, өзіне мәтіндік және кестелік редактор функцияларын, электрондық кесте және мәліметтер қоры басқару жүйесін байланыстырушы. Өнеркәсіптің біріншілік бухгалтерлік құжатын және олардың есептеулерін дайындауды автоматтау үшін, бухгалтерлік есепкеалу жоспарын санау үшін, сонымен қатар шаруашылық және финанстық формадағы өндірістің қорытындысы бойынша үнемі есеп беруді автоматты дайындау үшін, қабылданатын салық орындарына, бюджеттен тыс фондтарға және статикалық есеп алу орындарын апарылуы үшін арналған. Бұған қарамастан теорияда барлық функциялар бухгалтерлік жүйелер үшін тән, басқа да жоғарыда аталынған программалық құралдармен орындауға болады, бухгалтерлік жүйелер қолданылуы бір жүйеде әр түрлі құрал интеграцияның арқасында қолайлы.

Финанстық аналитикалық жүйелер. Бұл кластың программалары банктік және биржалық структурасында қолданылады. Олар финансты, тауар және шикізат нарығындағы жағдайды бақылауға және болжауға мүмкіндік береді, ағымдағы анализді өндіреді, хабарларды және есеп беруді дайындайды.

Геоақпараттық жүйелер (ГАЖ). Топографиялық немесе аэрокосмикалық әдіспен алынған ақпараттың негізінде геодезиялық және картографикалық жұмысты автоматизациялау үшін арналған.

Бейнемонтаж жүйелері. Бейнематериалдың цифрлық өңдеуі, олардың монтажы, бейнеэффектіні құру, дефектіні орналыстыру, дауысының жөнделуі, титр және субтитр үшін арналған.

Қолданбалы программалық құралының жеке категориялары өзінің классификация жүйесінің ішкі дамуымен иеленеді, үйретуші, дамушы, анықтамалық  және ойын-сауықтың жүйелерді және программаларды көрсетеді. Бұл программалық қамсыздандыру класының өзіндік ерекшелігі мультемедиялық құрастырушыларға (музыкалық композиция мен графикалық анимация және бейнематериал құралын қолдану) жоғарғы талап етуі болып табылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.4. Программалық қамтамасыздандыру циклінің

өмірлік айналымы

Автоматтандырылған  жобалауда ақпараттық жүйенің ақпараттық жүйенің программалық қамтамасыздандыру циклінің өмірлік айналымы модельі ақпараттық жүйеде үлкен рольін атқарады.

Ақпараттық жүйе программалық қамтамасыздандыру өмірлік айналымы бұл программалық қамтамасыздандыру ды құру туралы шешімнен бастап аяқталғанға дейінгі үздіксіз процесс.

Программалық қамтамасыздандыру өмірлік айналымы ‐ процесстердің орындалу және өзара байланысының ретін, өмірлік айналымы барысының есептерін және іс-әрекетін анықтайтын структура. Ең көп тараған модельдер: каскадты, спиральды, аралық бақылауымен(с промежуточным контролем). Каскадты және аралық бақылау модельі программалық қамтамасыздандыру өмірлік айналымы келесі этаптарынан тұрады: анализдеу, жобалау, іске асыру, енгізу(внедрение) және қосшылау(сопровождение).

Каскадты  модель өмірлік айналымының жоғарыды берілге этаптарды қатаң тәртіппен орандылғанын қалайды. Мұндай модельдің артықшылығы дайын болған құжаттар комплектісінің дайын болған әрбір этапты  және жұмыс аяқталуын және оған сәйкес шығынын, мерзімін жоспарлауға мүмкіндігі.

Аралық  бақылауымен модульі   өмірлік айналымды  программалық қамтамасыздандыруды құру және қолданудың нақты процессіне жақындатады. Каскадты модельден айырмашылығы өмірлік айналымы әрбір, кез‐келген этапынан алдыңғы басқа этаптарына түзетулер(корректировка) жасауға болады. Сонымен бірге ПҚ сенімді қамтамасыз етеді, бірақ өңдеу мерзімін көбейтеді.

Спиральды модельдің алдыңғы модельдердің кемшіліктерін түзетуге мүмкіндік береді. Бұл модельде негізгі көңіл алдыңғы: анализ және жобалау этаптарына бөлінеді. Спиральды схемада кезектегі этаптардағы аяқталмаған жұмыстан келесі этапқа көшуге мүмкіндік береді. Аяқталмаған жұмыс спиральдың кезекті орамында орындауға болады.    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

     Соңғы кезде компьютерлік технологиялар үдемелі түрде дамып келеді және бұл программалық қамсыздандырудың әсер етуде. Әр бір жарты жылда көптеген жаңа программалық өнімдер шығуда.