MS DOS Операциялық жүйесі

1.1.Dos модулінің  процедуралары  мен  функциялар.

Exec –  процедурасы

Procedure Exec (Path, CmdLine:String);

Берілген  командалық  жолдан  өлшемдерімен  берілген  бағдарламаны  орындайды.

Path – бағдарламамен  файлдың толық  аты;

CmdLine –  командалық  жол;

Авариялық  жағдай  туындағанда  қателердің  мынандай  кодтары  белгіленеді:

2 –  файл табылмады;

8 –  қажетті жад  жоқ;

10 –  құрал – жабдықта қате;

11 –  форматта қате.

FindFirst процедурасы

Procedure FindFirst (Path::string;Attr:Word; var S: SearchRec);

Берілген  немесе  ағымдағы  файлда  берілген  атрибуттарымен  және  файлдың  толық  атауы  маскасымен  сәйкес  келетін  бірінші  файлды  іздейді.

Path – жол (қажет болғанда) мен  файл  атауына  тән  белгілерді

қосқанда  (мысалы, PAS – кеңейтілген  файлмен, PAS, ағмдағы

каталогте  орналасқан) файл  толық  атауының  маскасы.

Attr – файлдар атрибуттары;

S – процедура  табылған  файлдың  өлшемдерін  жазатын  SearchRes  ауыспалы  типі.

Авариялық  жағдай  туындағанда  келесі  қателер  коды  белгіленеді:

3 –  берілген  каталог  жоқ;

18 –  файлдар  жоқ

FindNext  процедурасы

Procedure FindNext(varS: SearchRec);

FindFirst – ке  соңғы  ашылымда  берілген  қанағаттанарлық  шартпен  келесі  каталог  файлын  табады.

S – процедура табылған  өлшемдерін  жазатын   SearchRec  ауыспалы  типі.

Авариалдық  жағдайлар туғанда 18 код-файл жоқ  леген белгі белгіленеді. 

 

FSplit процедурасы

Procedure FSplit(Path:PathStr;var Dir:DirStr;var Name:NameStr;varExt:ExtStr);

Файлдың толық атауын 3 бөлікке –файлдың жолы,аты және кеңеюі.

Path- файлдың толық атын құрайтын PathStr типі өлшемі;

Dir- процедурамен жолы жазылатын Dir Str–тің ауыспалы типі;

Name –процедурамен файл аты жазылатын NameStr ауыспалы типі;

Ext- процедурамен файлдың кеңеюі жазылатын  ExtStr ауыспалы типі. 

 

GetCBreak процедурасы

Procedure GetCBreak(var Break:Boolean);

Ctrl+Break комбинациясымен жұмыстың белгіленген  әдісін тексереді.

Break-процедура  жұмысының нәтижесі жазылатын  ауыспалы .Егер  False нәтижеге тең болса,  Ctrl+Break комбинациясын тексеру консоль,принтер немесе байланыс құрылымына кіру шығу операторларына ғана жүргізіледі. 

 

DiskFree функциясы

Function DiscFree(Drive:Word):Loginti

Берілген  тасымалдаушыда еркін байттардың санын  қайтару.(-1бегер құрылым номеріне жол берілмесе).

Driver-мән  қабылдайтын құрылымның шартты  номері:

0-ағымдағы дискавод;

1-А құрылымы;

2-В құрылымы; 

 

DiskSize функциясы

Function DiskSize(Drive:Word):Logint;

Орындалатын санау процесінен шығу көбін қайтарады.Кіші байт нәтижесі процеспен орындалатын  кодты құрайды.Үлкен байт тең  болады:

0-қалыпты  аяқталу;

1-процесс  Ctrl+C көмегімен үзіледі;

2-процесс  қатеден үзіледі;

3-үзіліс  Кеер процедурасымен шақырылады.  

 

DosVersion функциясы

Function DosVersion:Word;

MC DOS версиясы  номерін қайтарады.(версия номері  –кіші байтте, модификация номері-үлкен  байтте). 

 

EvnCount функциясы

Function EvnCount:Integer;

MS DOS oртасы  жол санын қайтарады. 

 

EvnStr функциясы

Function EvnStr(Index:Integer):String;

Операциялық жүйе ортасының көрсетілген жолын  қайтарады.

Index-жол номері;

Егер Index бірліктен  кішіә немесе EvnCount-тан үлкен болса, (бұл процедураны қараңыз),  EvnStrфункциясы бос жолды қайтарады. 

 

FExpand функциясы

Function FExpand(Path:PathStr):PfthStr;

Файл  атын жолда оған қоса отырып,толғанша кеңейтеді.

Path-файлдың бастапқы аты. 

 

FSearch функциясы

Function FSearch(Path:PathStr;DirList:String):PathStr;

Каталог тізімінде файл іздейді (егер файл табылса,оған жеткізетін жолды қосып,файл аты  нәтижесі болады,егер файл табылмаса,бос  жол болады).

Path- типті ізделінді файл аты.

DirList-файлы бар каталогтар тізімі жекелеген жолдар нүкте үтірмен бір-бірінен бөлінеді. 

 

GetEvn функциясы

Function GetEvn(EvnVar:String):String;

MS DOS көрсетілген  ауыспалы ортаның мәнін қайтарады.

EvnVar-ауыспалы ортаның аты.

Егер MS DOS ауыспалы ортасы анықталмаса, GetEvn бос  жолды қайтарады. 

 

 

 

1.2.WinDos модулінің  процедуралары   мен функциялары.

СreatDir процедурасы.

Procedure GreatDir (Dir:Pchar);

Dir көрсеткішімен  жолда берілген ерекшелігімен  (жолымен және атауымен)каталог  құрылады.

Dir-құрылатын каталогтың ерекшелігі (аты мен жолы)жазылған жолға сілтеме.

Авариялық жағдай туындағанда (дұрыс емес ерекшеліктер,ондай каталог  қазір бар,түпкі каталогта ондай  атпен файл бар,түпкі каталогта  орын жоқ ,т.б.)қате коды ауыспалы DosError-ға көшіріледі. 

 

FindFirst процедурасы.

Procedure FindFirst (Path 

 char;Attr:Word;Var S:TsearchRes);

Берілген  немесе ағымдағы каталогте берілген атрибуттармен және файл атындағы маскамен сәйкес бірінші файл ізделеді.

Path-файлдың толық атының ерекшелікті бөліктері мен жолын (қажет болғанда)қосатын файл атауындағы маска (мысалы,Pas-ағындағы каталогта орналасқан Pas кеңейтілуімен файлдар);

Attr -файлдар атрибуты.

S — процедура табылған файлдың өлшемдерін жазатын TsearchRes ауыспалы түрі.

Авариялық жағдай туындағанда қателердің келесі кодтары белгіленеді:

1- Жіберілген  каталог жоқ.

18- файлдар  жоқ. 

 

FindNext  процедурасы.

Procedure  FindNext(Var S:TsearchRes);

FindFirst-қа  соңғы ашылуында берілген қанағаттанарлық  шартпен каталогтың келесі файлын табады.

S-процедура табылған файлдың өлшемін жазатын TsearchRes ауыспалы типі.

Авариялық жағдай туындағанда 18 код-файлдар жоқ  белгіленеді. 

 

GetFAttr  процедурасы

Procedure GetFAttr (var f; Var Attr:Word);

Файлдар атрибутын қайтарады.

F-әзірге ашылмаған нақты физикалық файлмен байланысты кез-келген типтегі не типсіз файлдық ауыспалы;

Attr-файл атрибуттарын жазатын процедура ауыспалы;нақты атрибутты бөлу үшін файл атрибуттары кодтарын-маскаларды пайдалануға болады.

Авариялық жағдай туындағанда қатердің төмнегі коды белгіленеді;

3-берілмейтін  жол;

5-файл  жіберілмейді; 

 

Intr процедурасы.

Procedure Intr (IntNo:Byte;Var Regs:Tregisters);

Берілген  бағдарламалық үзілістерді орындайды.

IntNo-үзіліс номері;

Regs-тіркеу туралы ақпаратты құрайтын Tregisters ауыспалы типі;

Процедураны орындау алдында бұл мәліметтер тіркеуге жүктеледі, процедура орындалған соң сақталатын тізімдер осы ауыспалыға орналастырылады.

SP немесе SS құрайтын регистірлерінің өзгерісі  өтетін болса,процедураны пайдалануға  болмайды. 

 

MS DOS процедурасы.

Procedure MS DOS (Var Regs:Tregisters);

MS DOS функциясын  шақыру жүзеге асырылады ($21 бөлу  номерімен Intr процедурасын пайдаланумен  эквивалентті).

Regs-тіркеу туралы ақпаратты құрайды.

Tregisters-ауыспалы типі, процедураны орындау алдында бұл мәліметтер тіркеуге жүктеледі, процедура орындалған соң сақталатын тізімдер осы ауыспалыға орналастырылады.

SP немесе SS регистрін құрайтын өзгерістер  мұнда өтсе,онда процедураны пайдалануға  болмайды. 

 

FileExpand  функциясы.

Function FileExpand  (Dest,Name:Pchar):Pchar;

Оған  жол қоса отырып,толғанша файл аты  кеңейеді.Функция нәтижесі-атауды ұлғайтуға  көрсеткіш.

Dest-толық атаулы орналастыру үшін жолға көрсеткіш.

Name-ізделетін файл атына көрсеткіш.

List-файл ізделетін үтірмен бөлінген нүкте каталогы  тізіміне көрсеткіш.  

 

FileSplit функциясы.

Function FileSplit (Path,Dir,Name, Ext:Pchar):Word;          

 Файлдың  толық аты үшін бөлімге бөлінеді:файл  жолы,аты және кеңеюі.Нәтиже-топтық  операциялардың (*немесе?)және файл  аты тиісті бөлігінің болу белгілері.

Path-файлдың толық атын құрайтын жолға көрсеткіш;

Dir-жол жазылатын жолға көрсеткіш;

Name-файл аты жазылатын жолға көрсеткіш;

Ext-файл кеңеюі жазылатын жолға көрсеткіш.

GetArgCount  функциясы.

Function GetArgCount :Integer;

Командалық  жолға бағдарламаға берілетін өлшемдер саны қайтарылады. 

 

GetArgStr функциясы

Function GetArgStr (Dest: Pc har;Index: Integer; MaxLen: Word): Pchar;

Өлшемге командалық жол көрсеткіші Index номерімен  қайтарады.

Dest- Index номерімен өлшем жазылатын жолға көрсеткіш;

Index-командалық жол өлшемі номері;

Егер Index=0,онда бағдарлама аты жазылады,егер Index керісінше немесе командалық жолдық өлшемдердің ең көп санынан көп болса,онда бос жазылады.

Maxlen –командалық жолдық табылған  өлшемі жазылған жолдық ең көп мөлшері. 

 

GetCuzDir функциясы.

Function GetCuzDir (Dir:Pchar;Drive: Byte) Pchar;

Ағымдағы  каталогтың ерекшелігін (жол  мен аты)алады.Нәтиже-ағымда каталогтың ерекшелігі (жолы, аты)орналасқан жолға көрсеткіш.

Dir-ағымдағы директория ерекшелігі (жолы мен аты)жазылған жолға көрсеткіш.

Drive-мән қабылдайтын құрылыстың шартты номері:

0-ағымдағы  дисковод;

1-А  құрылымы;

2-В  құрылымы және басқалары.

Авариялық жағдай туындағанда қателік коды Doserror ауыспалылығы келеді.Егер болған құрылымның шартты номері көрсетілмесе, Dir көрсеткіші жолға “X:/”хабарламасы орналасады. 

 

1.3.Overlay модулінің процедуралары мен  функциялары.

OvrClearBuf  процедурасы

Procedure OvrClearBuf

Оверлейлі буферді тазартады. 

 

OvrInit процедурасы

Procedure OvrInit (File Name:string);

Оверлейлер  диспетчерін анықтайды және оверлейлі файл ашады.

File Name-оверлейлі файл аты.

Авариялық жағдайда қателіктер коды қалыптасады.

-1-файлдың  дұрыс емес форматы немесе  файл оверлейлі болып саналмайды.

-2-оверлейлі  файл табылмайды.

Қате  болған жағдайда оверлейлі диспетчері белгіленбейді. OvrInit  оверлейлерді басқару басқа бағдарламашысына  қандай да назар аударғаны орындалуы тиіс.

OvrInitEMS процедурасы.

Procedure OvrInitEMS;

Оверлейлі файл жадтың  кеңейтілген облысына жүктейді.

Авариялық жағдайда қателік коды қалыптасады:

-1-процедурасы  орындалмады немесе дұрыс орындалмады;

-4-оверлейлі  файлды қосу-ажырату операциясын  орындау кезіндегі қате;

-5-жадтың  кеңейтілген аумағының драйвері  жоқ;

-6-оверлейлік  файлды орналастыру үшін жадтың  жеткілікті аумағы жоқ.

Қате  жағдайында оверлей диспетчері жұмысты жалғастыратын болады,бір файл дискіден оқылады. 

 

OvrSetBuf  порцедурасы.

Procedure OvrSetBuf (BufSize:Longint);

Оверлейлі буфердің мөлшерін белгілейді.

BufSize-буфердің талап ететін мөлшері.

Процедураға назар аударғанда қозғалыстағы аумақ бос болуы тиіс.

Авариялық жағдайда қате коды қалыптасады:

-         1 – OverInit процедурасы  орындалмады немесе  дұрыс  орындалмады,  BufSize көлемі  мейлінше  аз  (буфер бастапқы  мөлшеріне  аз), жадтың  динамикалық  аумағы  бос  емес;

-         3 – оверлейлі  буфер  мөлшерін  ұлғайту  үшін  жадтың  жеткілікті  аумағы  жоқ.

Қате  болғанда  оверлейлік  буфер  мөлшері  өзгермейді,  ал  оверлей  диспечері  жұмысын  жалғастыратын  болады.  

 

OvrSetRetry процедурасы

Procedure OvrSetRetry  (Size: Longint);

Оверлейлік  буфердің  сынақ аумағының  мөлшерін  белгілейді.

Size – аумақтың  талап  етілетін  мөлшері  (қажет  мөлшері – оверлейлі буфердің 1/3 – нен ½ мөлшеріне дейін).

OvrGetBuf функциясы

Function Ovr Get Buf: Longint ;

Оверлейлік  буфердің  сынақ  алаңының  мөлшерін  қайтарады. 

 

2. БУМАЛАРМЕН  ЖҰМЫС ІСТЕУ

2.1. Маршрут немесе   жол

Файлдық жүйедегі маршрут немесе жол деп  диск жинақтауышынан басталатын өзара  бағынышты бумалар тізбегін айтады.Маршрутта  осы элементтердің кез келгені  болмауы мүмкін.

Маршрутқа мысалдар:

C:                 

C:EXEC:WORKPRO

Маршрут ылғи да белгілі бір бумаға жол  сілтейді,бұл бума маршрут тізбегіндегі ең соңғы бума болып табылады.

Маршрут файл атының префиксі ретінде қолданылып,файлдың  жатқан жерін толық анықтап береді.Әрине ,префикс-маршрут пен файл атын “” таңбасымен ажыратады.

Префиксті файл аттарына мысалдар:

C:PROG1.PAS         

DOCFORMAT.CJM

C:WORKDOCHELP.TXT 

 

Сонда мына өрнекті        

[Ж: ][маршрут ] файл аты.[түрі]

Файлдың толық спецификациясы деп атайды.

Мұндағы ж:-файл орналасқан жинақтауыштың аты.

Егер  жинақтауыштың аты жоқ болса,онда ағымдағы жинақтауыш алынады.Маршрут  файл орналасқан буманы анықтайды.Егер маршрут көрсетілмеген болса,онда файл жинақтауыштың ағымдағы бумасында орналасқан деп есептеледі.Ат пен түр файлдың толық аты болып табылады. 

 

 

  

 

 

  

 

2.2. DOS шақырмасы

Егер  операциялық жүйе пайдаланушының қандай-да болмасын бір әрекетін күту жағдайында болса, онда ол экранға пайдаланушы командасын енгізуді күту шақырмасын береді.

DOS- тың  бұл шақырмасында қай диск  жинақтауышы ағымда екені өрсетіледі, сөйтіп біз қай дискімен жұмыс  істеп отырғанымызды білеміз.

Мысалы:

А:>-A: жинақтауышын,

C:>-C: жинақтауышын көрсетеді.

Сонымен қатар шақырма қай буманың  ағымдық бума екенін де көрсетеді.

Мысалы:

А:-бұл түпкі бума,

C:WORKPRO>

C:WORK 12:20> 

 

2.3. DOS командалары  (нұсқаулар)                  

DOS командасы  немесе DOS нұсқауы шақырмаға жауап  ретінде перне тақтадан енгізіледі.

Команданың  аты бар болады,және оның параметрлері болуы мүмкін.

Команда кіріктірілген немесе сыртқы команда  болып екі түрге бөлінеді.Кіріктірілген  команда ішкі команда болып табылып,оны DOS құрамына жататын командалық процессор  орындайды.Сыртқы команданы  DOS құрамына жатпайтын кез келген бөлек программа орындайды.Мұндай программаның атын сыртқы команданың аты деп есептеуге болады.

Ішкі (кіріктірілген) командаға мысалдар:

DIR

TYPE CONFIG.SYS

COPY A:PRI.1PAS D:

Осындағы DIR, TYPE, COPY-команданың аттары,ал басқалары команданың параметрлері. 

 

Сыртқы  командаға мысалдар:

FORMAT А: 
DISCOPY A:B:

A:мен  B:-параметрлер.