Электрондық оқулық құру

 Бір жағынан, электрондық оқулықтың келеңсіз жақтарыда бар. Бұл психология- педагогикалық талаптардың, пәнаралық байланыстардың жоқтығы сияқты. Тағы да бір ең үлкен кемшілігі –фрагменттік бағдарлама. Ол материалды толық қамтуы немесе оқулықтарды толық аудару, берілген материалдағы санитарлық, гигеналық нормалардың сақталмауы, компьютердің графикалық мүмкіншілігінің қолданылуының нашарлығы және әлсіздігі[2].

Электрондық оқулықтарды қолданылу барысында оқушылардың сабаққа деген қызығушылығының күрт артқандығы байқалады. Сондай-ақ мұғалімдерге де өздеріне қажетті әдістемелік, дидактикалық көмекші құралдарды молынан ала алады. Заман талабына сай жас ұрпаққа сапалы білім беруде элекрондық оқулықтарды сабаққа пайдалану-оқытудың жаңа технологиясының бір түрі ретінде қарастыруға болады. Ой-өрісі дамыған, шетелдік білім жүйесінен қалыспайтын жас ұрпаққа білім беру жолындағы ортақ міндетті өз мәнінде жүргізу үшін, бір-бірімізден тәжірибе алмасып, кемшілік-жетістіктерді айтып отырсақ жұмысымыз өнімді болады деп ойлаймын.

 

 

1.2 Электрондық оқулық және оның құрылымы

 

 

• Орта бiлiм беру жүйесiн ақпараттандырудың мемлекеттiк бағдарламасының негiзгi бағыттарының бiрi – оқыту процесiн ақпараттандыру. Аталған бағытты жүзеге асыру үшiн жаңа буын оқулықтарын электрондық түрге аудару қажет.
• Электрондық оқулықтың мазмұны пайдаланушылардың интелектуальдық ойлау қабiлетiн дамытуға бағытталуы қажет және оның мына қасиеттердi қанағаттандыруы жеткiлiктi: жинақтылық, жүйелiлiк, эстетикалық көркемдiлiгi, жылдамдылығы және т.б.
• Электрондық оқулықтар ара қашықтықтан оқыту формасына негiзделiп жасақталады және оны жүзеге асыру үшiн қолданылады.
• Осы уақытқа дейiн бақылаушы, жаттықтырушы, модельдеушi, дидактикалық ойындар сияқты қолданбалы программалар қолданылып келдi.  Бұл программалар пайдаланушының өздiгiнен оқып-үйренуiне және өзiндiк жұмыс жасау қабiлетiн дамытуға мүмкiндiк бередi[3].
• Электрондық оқулықты құрастырған кезде оның мәтiндiк ақпараттан гөрi графиктiк ақпарат көбiрек қамтылуы керек, себебi ол пайдаланушының ақпаратты тез, әрi көрнекi түрде қабылдауына жағдай жасайды.

 

 

1.3 Электрондық оқулыққа қойылатын талаптар

 

 

• Жан-жақтылығы.
• Iзгiлiктiлiк. Онда кез келген орындаушы өзiне қажеттi бiлiмдi ала алады.
• Бейiмдiлiгi. Ұсынылып отырған оқу материалы барлық орындаушылар үшiн бiрмәндi болуы керек. Бiрақ оқу материалы әр түрлi формада берiлуi мүмкiн.
• Модульдiк. Кез келген электрондық оқулықты дәстүрлi оқулықтар негiзiнде құрылымын жасақтау.
• Экономикалық тиiмдiлiгi. Аталған оқулыққа сұраныс көп болуы қажет және сәйкес түсетiн пайданы да қарастыру қажет.
• Тұтынушыға бағдарлау.
• Электрондық оқулықтың құрамы:
• Аннотация;
• Пән туралы қысқаша ақпарат;
• Жұмыс бағдарламалары;
• Электрондық оқулықпен және оның бөлiктерiмен жұмыс жасау туралы әдiстемелiк нұсқаулар;
• Ұсынылатын бiлiм беру бағдарламалары;
• Теориялық материалдар (лекция конспектiлерi);
• Теориялық материалдарға негiзделген оқу құралы;
• Лабораториялық жұмыстарды орындауға негiзделген әдiстемелiк құрал;
• Лабораториялық жұмыс пен бақылау жұмыстарының тапсырмаларының тiзiмi;
• Бақылау тапсырмалары;
• Лабораториялық жұмыстардың әдiстемелiк нұсқалары;
• Бiлiмдi бағалау критерийлерiн айқындайтын тапсырмалар;
• Бақылау тестiлерiнiң жинағы;
• Телекоммуникациялық құрылғыларды қолдану арқылы консультация түрлерi мен графигi;
• әдебиеттер тiзiмi және Интернеттiң ақпараттық ресурстарына сiлтемелер;
• Озат мұғалiмдердiң жасақтаған қосымша авторлық материалдары;
• Үйренушiнiң жұмыс папкасы;
• Мұғалiмнiң жұмыс папкасы.
• Аталған құрам арқылы электрондық оқулықтың құрылымы тұрғызылады [4].

          

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2 Maсromedia FLASH анимациялық ортасымен   танысу

 

 

 Flash технологиясы алғашқы нұсқасы Future Splash Animator атауымен белгілі болды. Алғашқыда векторлық графикада анимация түрінде танылды. Сөйтіп, 1997 жылы Macromedia компаниясы Future Splash өңдеп, жаңа атау беріп Flash деп атады, және бағдарламаның мүмкіндіктерін арттырып  Web парақтарына графикалық анимацияларды жасауға да жол ашты. Осыдан бастап Flash-тің алғашқы нұсқасы Web парақтарын құрушы дизайнер ретінде қолданды, сондай-ақ мұндағы барлық құралдар мен жасалынатын түстің узелдері өте тартымды болды. Сонымен қоса, анимацияларды жасап оның HTML кодында қолдануға үлкен мүмкіндік туды. Flash-тің әр бір сонғы нұсқасының құрамы жаңарып және функцияларды толықтырылып мүмкіндіктері артылып отырды. Алғашқыда Flash ортасы тек вектордың графикалық  анимацияларын ғана шығаруға қолданса, ендігі жерде оның мүмкіндіктері артырылып Интернет  ортасында (Rich Internet Application - RIA) қолданды. RIA кез келген ақпарат болуы мүмкін, Интернет-дүкендерінен  бастап корпоративті модульдерге дейін.

  Macromedia Flash 8 бағдарламасында алғашқы жоба жасау үшін ондағы пакеттерді қарастырамыз, өйткені келешекте оның басқа да компоненттерін тез табу үшін және олармен жылдам жұмыс жасау бағытында.

  Сонымен, Flash  технологиясы қосымша  анимациялық роликтерді, ойындар  және мобильді құрылғылар үшін құруға мүмкіндік береді, мысалы ұялы семтетіктер үшін. Барлық қосымшаларды Интернетке, аймақтық дискке жазуға, аймақтық желіден және компьютерлерді қосуға болады. Flash-тің кеңейтіліп қойылған құралдарының арқасында Web түйіндерін құрудағы ерекше құрал болып саналады, сонымен қоса, HTML тіліндеде мүмкіндіктер жеткілікті болды. Сонымен қатар Flash технологиясымен толық қосымшалар жасауға болады, Интернет желісінде жұмыс істей алатын пайдаланушылар үшін.

  Macromedia Flash 8 пакеті негізінен дизайн және программалар жиынтығы болып табылады. Flash  программасы екі бөліктен тұрады:

 Бірінші редакторлеу ортасы, қандай да бір қосымшалар құруға арналған. Ал, екінші бөлігінде – бұл Flash ойнатқышы, қандай да қосымшаларды көрсету, ойнату SWF (Small Web File-үлкен емес Web файл немесе Web –қосымшаларын қою үшін қолданады) және файл түрінде жазуға да болады. Бұл SWF форматты файлды  пайдалану үшін Flash бағдарламасы орнатылу керек[5].

Flash технологиясы Shoсkwave Flash (SWF) форматты векторлық графикасын  қолдануға негізделген. Алайда  бұл векторлық формат ең алғашқысы  болмағанымен, SWF-ны жасаушылар графикалық бейнелеу мүмкіндіктері, онымен жұмыс істеуге арналған аспаптық құралдары және нәтижені Web-бетке қосу механизмі  арасында жақсы үйлесімділік таба білді. Қосымша SWF-ның жарамдылығы жағынан артықшылығы бар, яғни бұл формат кезкелген аппараттық-программалық платформада қолданыла береді (көбінесе операциялық жүйесінің бақарумен жұмыс істейтін Macintosh компьютерлерінде, және Windows операциялық жүйесіндегі IBM компьютерлерінде). Және тағы бір ерекшелігі: оның негізінде жаслған бейнелер тек анимациаланып қана қоймайды, сонымен қатар энтерактивті элементтер мен дыбыспен жүргізумен жетілдірілген.

Жарамдылығы және интерактивті мультимедиялық программалар жасау  мүмкіндігі Web-дизайнерлер ортасында SWF форматының танымалдығының тез өсуіне көмектесті. Кім біледі, егер Macromedia фирмасы қарапайым әрі ыңғайлы инструменттер қосып ойлап шығармағанда SWF форматы осыншама паклонниктерді жаулап ала алар ма еді. Мұндай аспаптардың бір бөлігі мультимедиялық  призентациялар (Macromedia Director Shokwafe Studio) құруға бағытталған, басқалары графикалық бейнелер (Macromedia FreeHand және Macromedia Fireworks) дайындауға арналған, ал үшінші бір бөлігі интерактивті оқыту курсын (Macromedia uthorware және Macromedia CourseBuilder) жасауды қамтамасыз етеді. Алайда Web-публикация өңдеушілері арасында басым қолданысқа Macromedia Flash ие. Ол сайттардың танымалдығына өте үлкен септігін тигізеді. Сонымен Flash-технологиясының құрайтындар :

• векторлық графика;
• бірнеше анимация түрлері;
• импортталатын графикалық форматтармен ара-қатынасы;
• синхрондық дыбыстар қосу мүмкіндігі;
• Flash фильмдерді HTML форматында, сонымен қатар Интернетте қолданылатын кезкелген графикалық форматтарда экспорттауды қамтамасыз етуі;
• платформдық тәуелсіздіг;
• Flash-фильмді автономдық режимде, Web-броузер құралдарында көру мүмкіндігі;
• Flash-фильм жасаушыны көптеген ескіше операциялардан, сондай-ақ Flash-технологиясын реализациялау техникалық аспектілерін детальдап оқу қиындығынан құтқарады.

Flash 8 нұсқасының жұмыс  ортасымен жасау кезінде бастапқы мәзірлер (SWF файл), бірнеше деңгейге бөлінген – Open Recent Item (Соңғы құжатты ашу ), Create New (Жаңа құжат құру) және Create From Template (Шаблан ретінде құжат құру)(сурет1).Төменгі бөлігінде бірнеше редактрлерді енгізу сілтемелер бар, сілтеме соңғы қосылған бағдарлама немесе Macromedia компаниясының узелдерінде қатысқан бағдарламалар болады .

 

 

Сурет 1 - Бастапқы меню

 

 

  Бұл бастапқы мәзір жаңа парақ ашуға және сақталған құжаттарды ашуға көмектеседі. Flash 8 бағдарламасының ашылуына келсек басындағы келесі іс-қимылдарды орындау арқылы жүзеге асады және ондағы құрамдарды өзгертуге болады.

 1. Бастапқы мәзірден Edit-Preferences (Түзету-Құрамды) командасын таңдап. Диалогтық терезе ашылады Preferences (Құрам) . Ол екі бөлікке бөлінген, сол жақта әртүрлі категорияның құрамы, ал оң жақта – құрамның өзі. Үнсіз келісім бойынша General (Барлық) категориясы ашылады. (сурет 2).

 

 

Сурет 2 -  Preferences сұхбаттық терезе

 

 

2. On Launch (ашылу кезінде) келесі бір пунктін таңдау арқылы орындалады.

● No Document (Құжатсыз). Мәзір қатары мен панель ашу.

● New Document (Жаңа құжат). Жаңа құжат құру.

● Last Document Open (Соңғы құжатты ашу). Соңғы бағдарламаны аяқтау кезіндегі соңғы істелген жұмыс құжатты ашады.

● Show Start Page (Бастапқы парақты көрсету). Берілген командаға орнатылған бастапқы келісім. Бұнда бастапқы парақ ашылады, егер бағдарламаны жіберіп барлық ағымдық терезелерді жасауға.

Flash бағдарламасының жұмыс ортасы (оның сонымен бірге авторлық орта деп те атайды) бірнеше панельдерден тұрады. Flash файлдары  уақыт шкаласына байланысқан, бөлектенген барлық визуальды объектілер және ActionScript сценарилері орналасқан. Кей кезде Flash ойнатқыштары кино бірнеше кадрмен көрсететін болса, уақыт шкаласы бойынша жылжыйды..  Flash 8-дің жұмыс ортасы келесі сурет бойынша көруге болады[6].

 

 

Сурет 4 - Flash 8 –дің жұмыс ортасы

 

 

Flash пакет мәзірі негізі басқа қосымшалар сияқты келесі командалардан тұрады: Save (сақтау), Copy(көшіру), Paste(Қою) және т.б. арнаулы командалар.

♦ Уақыт шкаласы. Уақыт шкаласының құрамында қатардағы кілттік кадрлер және аралық жиынтықтар бар. Сонымен қоса, керекті арақашықтықтар роликтер, анимациялар құруға керекті арнаулы іс-қимыл береді, мысалы бағдарламадағы келесі бетке өткен кезде орындалатын анимациялық түрде.

♦ Панельдер. Flash бағдарламасында панельдермен жұмыс жасау  барлық қосымшаларда басқаруға болады. Олардың қатарына – ActionScript қосымшасын құру үшін және түстерді таңдауға болады.

♦ Редакторлеу және құжаттардың реттеу. Әр бір Flash бағдарламасын ашқанда құжаттар реттеледі, сол реттелген құжаттарды пайдаланушы сол сақталған құжатты тез табуға мүмкіндік береді.

♦ Инспектор құрамы. Инспектор құрамы – бұл панель таңдалған кез келген объектідегі ақпараттарды көрсетеді: сахна тәрізді, текст, батырма, немесе т.б. құралдар. Сонымен қатар, көптеген құрамдарды өзгертуге болады, берілген х және у мәнді, ұзындығ мен ені сияқты, символдар мен батырма атауларының көшірмесі, кез-келген жасалған құжаттарды айтуға болады.

 

 

2.1 Flash ортасында батырма жасау жолдар

 

 

  Flash ортасында батырма ( кнопка) арқылы жұмыс жасайды.

 Батырма – бұл  Flash ортасының видео клипі әртүрлі кадрлер мен жұмыс жасайтын батырмаларды айтады. Қарапайым символдық батырма үш кадрдан тұрады: белгіленбеген (Up), курсорға бағытталған (Over), белгіленген (Down), және батырманың ағымдық ортасын анықтайтын кадр. Өте қарапайым батырманы жасау үшін, қарапайым фигураны алуға болады, түсін өзгерту немесе қосу үшін, ішкі элементтердің құрамын өзгертуге . Осы мәндер өзгертілгеннен кейін орындауға жіберуге болады.. Құжаттың редактирлеу орындалған соң, мына символдық Library (Кітапхана) панелін сахнаға орналастыру керек[6].

   Символдық батырманы  құру үшін келесі қадамдар  орындалады:

1. Flash құжатын ашып, батырма қою.
2. Бастапқы мәзірден келесі команданы орындау Insert-New Symbol (Символдарды-Қою) немесе мына пернелер комбинациясын орындау <Ctrl+F8>. 

Create New Symbol (Символ құру) диологтық терезесі шығады.

3. Name (Атау) өрісін белгілеп,  Type (Тип) ауыстыру қосқышын орнатып ондағы Button (Батырма) жалаушаны белгілеп OK батырмасын шертіңіз (1-сурет).

 

Сурет 5 - Create New Symbol cұхбаттық терезе

 

 

    Library (Кітапхана)  панелінде жаңа символ пайда болады, символдардың редактирлеу режиміне жіберіледі. Уақыт шкаласы төрт кадрдан тұрады, олар батырманың қандай да бір күйін анықтайды:  Up, Over, Down және Hit.

    Up бұл кадрлық кілттік болып табылады. Сізге кілттік кадрға қалған қосымшалар кадрлар Over, Down және Hit  мәндері болады. Батырмалардың жұмыс істеу пайдаланушыға түсінікті болуы үшін, әрбір кадр үшін батырманың әрбір қасиетін пайдалану келесі суретте көрсетілген.

 

 

Сурет 6 - Батырма кадры

 

 

2.2  Flash ортасында жоба құру сипаттамасы

 

 

  Электрондық оқулық құру кезінде мәліметтердің үлкен көлемімен жұмыс істеу үшін мәліметтер базаларын пайдаланып жүзеге асыру тиімді. Берілгендерді құру кезінде – ең алдымен әрбір тарауды қарастыру жиынтығы. Бірақ, берілгендер қорында басқа да объектілер болуы мүмкін. Әрбір батырма Flash сілтемесі арқылы жасалып, берілген  мәліметтерге атау бере отырып сілтемелер жасауға болады. Берілгендер қорын басқару жүйесінен электрондық оқулық бағдарламасын құру үшін алдымен  оның негізгі бас терезесін қарастырамыз. Онда негізінен  оқу бағдарламасы мен орындаушының қызметі қарастырылады. Осылай терезелерді құрып алып бір-бірімен байланыстырамыз[7,8]:

1. Action Frame – мәтін алдындағы Stop  қасиеті арқылы орындалады;
2. Action Frame-  мәтін қатарындағы сұраныс жасау үшін  GetUrl мәзірін екі рет шерту арқылы орындалады.

      Енді  негізгі бас терезені келесі кесте арқылы көре аламыз:

 

 

Сурет 7 – Бас терезе

 

 

 Осыдан келіп оқу-бағдарламасын таңдаймыз.

 

 

Сурет 8 – Электрондық оқу бағдарламасы

 

Одан кейінгі  орындаушы қызметін таңдаймыз:

 

 

Сурет 9 – Орындаушы құрамы