Функция

Әдістері

Delphi ортасының визуалдық және визуалдық емес компоненттері көптеген әдістермен байланысты болады.  Ол әдістер арқылы объектілерді құрастыру, оларды жойып тастау, сызу, бейнелеу, жасыру және  т.с.с. операцияларды орындауға болады. Визуалдық компоненттерге  жиі  қолданылатын  әдістерді  қарастырайық.

SetFocus прцедурасы терезелік басқару элементтіне енгізу фокусын береді. Егер басқару элементті қазіргі мезетте енгізу фокусын қабылдай алмайтын  жағдайда болса, онда қате шығады. Сондықтан фокусты элементтке беру алдында элементттің фокусты қабылдайтын қабылетін CanFocus функциясы арқылы тексеру керек.  Егер функцияның нәтижесі True болса, онда элементтке фокусты беруге болады, керісінше (False) -  элементт фокусты қабылдай алмайды.  Фокусты қабылдамайтын жағдай - элементт екпінді емес  күйде болуы, яғни оның Enabled  қасиетінің мәні False болғандығы анықтайды.  

Clear  әдісі элементттің мазмүнын (мәтіндік немесе сандық берігендерді) жойып тастайды, яғни элементті тазалайды.

Refresh  әдісі басқару элементттерін жаңарту үшін қолданылады. Жаңарту дегеніміз, элементті алып тастау және қайтадан салу деп түсіну қажет. Элементтті қайталап салу қажет болса, әдетте осы әдіс автоматты түрде шақырылады. Бірақ кейде, программалаушы қайталап салу әрекеттерін өзі басқарып отырған жағдайда, бұл әдісті программа кодында көлтіру қажет.

Refresh әдісі Invalidate  және UpDate әдістерін шақырып отырады. Invalidate  әдісі Windows ортасына бейнені жаңарту қажеттігі туралы  хабар жібереді. Жүйе осы операцияны мүмкін болғанда ғана  орындайды. UpDate  әдісі  бойынша хабар келісімен бірден жаңарту операциясы орындала береді.

Информацияны енгізу және редакторлау 

 Delphi ортасының  Edit,  MaskEdit,  Memo, RichEdit компоненттері арқылы информацияны енгізуге және оны өзгеруге болады.  Edit  компоненті Enter  пернесінің басылғанына сезінбейді.

Edit - тің CharCase қасиеті енгізілетін  мәтіндегі әріптердің регистрын анықтайды:

EcLowerCase -  барлық көрсетілген әріптерді кіші әріпке аударады;

EcNormal - әріптерді көрсетілген түрінде бейнелейді;

EcUpperCase - барлық көрсетілген әріптерді бас әріпке аударады.

Егер   Edit  - тың     Password  (қупия сөз)     қасиетінің мәні #0  болса, онда енгізу жолында терілген таңбалар  көрініп тұрады. Енгізілген информацияны көрсетпеу үшін Password мәні #0 -  ден тыс болу керек. Енгізу жолындағы таңбалардың орнында жүлдызшалар (*) тұрады.

MaskEdit компоненті енгізілетін берілгендің үлгісін анықтайды (мысалы, бүтін,  нақты сандарды, датаны немесе телефон нөмірін). Үлгі компоненттің EditMask қасиеті арқылы анықталады. Сол қасиеттің оң жағын екі рет сырт  еткізіп,  шыққан  терезеде берілгендердің үлгісін анықтауға болады.

Жалпы Edit элементті Enter және  Esc басқару пернелерін басқанға сезінбейді. Enter пернесін басқандағы орындалатын әрекеттерді программалаушы әдейі көрсету керек. Әдетте бұл перненің басылуы редактордың жолындағы берілгендің соңын  және басқа басқару элементтіне өту, яғни SetFocus әдісі немесе ActiveControl  қасиетінің  мәнін көрсету арқылы оған енгізу фокусын беру қажеттілігін анықтайды. Жиі кездесетін бір жәйт -  басқару бір енгізу элементтіне берілгенін көрсеткеннен кейін басқа басқару элементтіне өткенде (табуляция орындалғанда),  Enter  пернесін басумен байланысты оқиғаны бөліп өңдеу тәсілі қолданылады.

Көп жолдық редактор

Көп жолдық мәтінді өңдеу  үшін Delphi ортасы Memo компонентін үсынады. Бұл редактордың мүмкіндіктері бір жолдық Edit элементтімен бірдей, тек Memo  - де бірнеше жол орналастыруға болады. Memo - ның  мазмүнына қол жеткізу үшін String түріндегі Lines  қасиеті қолданылады. Бұл жәйтта терезенің мазмүны бір жолдық шама деп саналады,  жолдың соңын көрсету үшін Enter пернесі басылған, яғни  соңында #13#10  таңбалары түр деп саналады.

Memo - ның бөлек жолымен жұмыс атқаруда TString түрінің Lines қасиеті қолданылады. TString класы арнайы жолдық шамалармен жұмыс атқаруға негізделген және көптеген қасиеттер мен әдістерді  қолдануға мүмкіндік туғызады.

WantTab  қасиетінің мәні  True болса, онда  Tab  пернесі басылғанда мәтінге табуляция белгісі орналастырылады, яғни келесі жолды енгізуге мүмкіндік туғызады. Келісімше WantTab қасиетінің мәні False, осы тәртіпте Tab  пернесі басылғанда енгізу фокусы келесі  терезелік басқару элементтіне беріледі.

RichEdit компоненті  мәтінді редакторлау мүмкіндігімен қамтылған, ол мәтінді форматтауды және келесі әрекеттерді орындауды сүйемелдейді: тегістеу және табуляция тәртібін орнату, шегіністі қолдану,  шрифты өзгерту және т.с.с. Осы редактордағы даярланған мәтін RTF (Rich Text Format)  форматымен тіркеседі, яғни Windows ортасындағы барлық мәтіндік редакторлармен сүйемелденеді.

 Қиылыстырылған  тізім

Қиылыстырылған тізім  редакторлау өрісін  тізіммен байланыстырады. Тізімдегі бір мәнді таңдап, сол  мәнді тізімде көрсетуге болады. Осындай әрекеттерді орындау  үшін Delphi ортасы   ComboBox компонентін үсынады. ComboBox компоненті арқылы анықталған тізім жәй және жазылатын түрде  болуы мүмкін.

DropDownCount параметрі (келісімше - 8)экранбетіне шығып түратын элементттердің санын анықтайды.  Егер тізімдегі элементттер саны Items - тың Count параметрінде  анықталған шамадан артып түссе, онда жазылатын тізім автоматты түрде тік белдеумен қамтылады.

DroppedDown (Boolean)  параметрі тізім жазылған немесе жазылмаған күйде екенін анықтайды. Егер бұл параметр True деп анықталса, онда тізім жазылған күйде, керісінше болса - бүктелген күйде көрсетіледі. Бұл анықтама Style - дың мәні csSimple - ден басқа сипаттамаларына ғана әсер  етеді.

Жазылатын тізім көрсетілгенде  TNotifyEvent түрінің OnDropDown оқиғасы туады.  DroppedDown параметрінің  мәнін өзгерту арқылы программа орындалғанда  тізімді бүктеуге немесе жазуға болады.

 Жалпы тізімдер  туралы

Жәй және қиылыстырылған тізімдер бір біріне ұқсас болып келеді  және олардың көптеген ортақ қасиеттері, оқиғалары және әдістері болады. Жалпы  тізімдердің  жолдармен жұмыс  істеуге бейімделген  және өзінің көптеген қасиеттерімен қатар әдістері бар негізгі қасиеті - Items болып саналады.

Items қасиеті

TString түрінің Items қасиеті массив тәріздес, ол жолдардың санын және олардың мазмүнын анықтайды. Жалпы TString  түрі   - базалық түрге жатады  және ол жолдық шамалармен жұмыс атқаруды қамтамасыз етеді.

Бөлек жолдармен жұмыс  атқарғанда жолдардың нөмірін қадағалап  отыру керек,  мысалы, егер Items құрамында үш жол анықталған болса, ал программа орындалу барысында бір операторда төртінші жолдың нөмірі көрсетілсе, онда осындай жағдай қатеге алып келеді және программа жұмысын апаттық түрде тоқтатады. Count параметрі тізімдегі элементттер санын анықтайды. Соңғы элементттің нөмірі  (Count –1) болып саналады.

Қосымшаны құрастырғанда  кейде  бір  тізімдегі элементттерді  басқа тізімге жылжыту қажет  болуы мүмкін. Осындай әрекетті тізімдерді келістіру деп атайды. Келісілген тізімдерді орнату   AddStrings   және Assign әдістері арқылы орындалады. Equals әдісі арқылы тізімдердің келісуінің қажеттілігін тексеруге болады.

 Move (CurIndex, NewIndex:Integer)  процедурасы CurIndex - пен анықталған жолды NewIndex - пен анықталған орынға жылжытады.

IndexOf (const S:String) : Integer  функциясы арқылы тізімде S жолдың бар болуы тексереді. Егер тізімде осындай жол бар болса, онда табылған жолдың нөмірін көрсетеді, керісінше (– 1) мәнін қайтарады.

Стандартты  батырма 

Button - терезелік басқару батырмасы болып саналады. Оның бетіне  батырманының тағайындалуы туралы немесе батырманы басқандағы орындалатын іс - әрекеттің   қысқаша анықтамасы келтірілуі мүмкін.

Button батырмасымен орындалатын негізі оқиға -  OnClick - оны сырт еткізу. Осы сәтте батырма түрін өзгертіп, команданы қабылдағанын көрсетіп тұрады. Батырманы жібергеннен кейін OnClick оқиғасын өңдеуші үзінді өз жұмысын бірден бастайды. Батырманы әртүрлі әдістермен басуға болады:

Терезені жабудағы қолданылатын батырмалардың ModalResult қасиетін пайдалануға болады. Бұл параметр терезе жабылғандағы форманың ModalResult   мәнін анықтайды. Әдетте ModalResult - ты сүхбаттасу терезелерін жабуда қолданады және оның   мүмкін болатын мәндері бүтін сан түрінде анықталады.  Егер батырманың  ModalResult  мәні mrNone - дан басқа кез келген мәнді қабылдаса, онда  батырма басылғанда форма автоматты түрде жабылады. Мәндердің кейбіреулері аталынған түрақтылар түрінде жарияланған.

Суреті  бар  батырма 

Суреті бар батырмасы  есебінде TButton түрінің туындысы BitBtn компоненті саналады.   Оның Button батырмасынан айырмашылығы: BitBtn  батырмасында жазуымен қатар растрлық сурет (глиф) орналасады.

bkCustom - батырманың бетінде таңдалған сурет орналасады, бірақ   ол  арнайы жүктеуді қажет етеді;

bk OK -  жасыл түспен боялған қанатша мен OK (келісу) жазуы шығып тұрады. Компоненттің Default қасиеті True, ал ModalResult - mrOK деп анықталған;

bkCancel - қызыл түспен боялған Х таңбасы мен Cancel - (аластату) жазуымен қамтылған батырма. Компоненттің Cancel қасиеті True, ал ModalResult - mrCancel деп анықталған;

bkYes - жасыл түспен боялған қанатша мен Yes (келісу) жазуы шығып тұрады. Компоненттің Default қасиеті True, ал ModalResult - ты - mrYes деп анықталған;

bkNo  - батырма үстінен сызылып тасталған қызыл түсті шеңберден және No (келіспеу) жазуымен қамтылған.  Компоненттің Cancel қасиеті True, ал ModalResult - mrNo деп анықталған;

bkClose - батырманың  бетінде жабылып жатқан есіктің бейнесі және Close  (жабу) жазуы орналасқан. Батырма басылғанда форма автоматты түрде жабылады;

 bkAbor t-  қызыл түспен боялған Х таңбасы мен Abort  (аппаттық түрде тоқтату) жазуымен қамтылған;

bkRetry -  жасыл түспен боялған тіл сызық белгісі мен Retry  (қайталау)  жазуымен қамтылған;

bkIgnore - батырма елемеу белгісімен және Ignore  (елемеу) сөзімен қамтылған;

bkAll - батырманың бетінде екі жасыл түсті қанатша және Yes to ALL -  (барлық үсыныстармен келісу )  жазуы орналасқан:

bkHelp - батырманың бетінде көкшіл түсті сүрақ белгісі және Help -  (жәрдем ) жазуы орналасқан.

BitBtn батырманың Kind қасиеті келісімше bkCustom  деп тұрады. Жалпы алдын ала анықталған батырмалардың Glif параметрін өзгертуге болмайды, себебі онда осы қасиетке алдын ала тағайындалған жұмыс орындалмайды.

Батырманың Margin қасиеті арқылы глиф пен жазуды батырманың шеттері бойынша тегістеуге болады. Келісімше бұл параметрдің мәні -1 деп тұрады,  яғни бейне мен жазу батырманың ортасында орналасқанын көрсетеді.

Тегістеу  шеті Layout  мәнімен байланысты , егер  Layout   мәні blGlifLeft деп анықталса, онда тегістеу сол жақ шеті бойынша орындалады.

Space қасиеті арқылы глиф пен жазбаның ара қашықтығы анықталады.

Жедел батырмалар

Delphi ортасы жедел - тез арада қол жеткізу батырмасы ретінде  BitBtn - ге ұқсас TGraficControl класының SpeedButton туындысын үсынады. SpeedButton батырмасы терезелік емес компоненттерге жатады, сондықтан бұл батырма енгізу фокусын қабылдай алмайды, бірақ BitBtn және Button батырмаларымен салыстырылғанда оның жұмысына  кететін компьютердің  ресурстары айтарлықтай кем болып келеді.   Әдетте бұл батырманы құралдар  тақташасын  құрастыруда пайдаланады.

SpeedButton жедел  батырмасы ауыстырғыш ретінде жиі қолданылады. Әдеттегі және басылған күйден басқа бұл батырма таңдалған - қосылған  (жаңшылған) түрде болуы мүмкін. Батырманың қосылған күй - жағдайын Down (Boolean)  параметрі арқылы анықтауға болады, егер оның мәні True болса, онда батырма қосылған күйде, керісінше - қосылмаған  күйде деп саналады.

                                 

                                      Ауыстырғыштар

Ауыстырғыштар (жалаушалар) анықталған жиыннан бір ғана мәнді  таңдауға мүмкіндік туғызады. Ауыстырғыштар  қосылған немесе ажыратылған күйде  болады. Ауыстырғыштың күй - жайын  тексеріп отырып, программалаушы қажетті  операцияларды орындайды.

Delphi  ортасы ауыстырғыштармен жұмыс атқару үшін  CheckBox, RadioButton және RadioGroup компоненттерін үсынады. CheckBox және RadioButton компоненттері - TbuttonControl класының туындылары, сондықтан оларды кейде бекітілген батырмалар деп атайды: CheckBox -тәуелсіз бекітілген,  RadioButton - тәуелді бекітілген.

 

                   Тәуелсіз бекітілген ауыстырғыш

CheckBox тәуелсіз бекітілген ауыстырғыш және оның көрінісі мәтіндік тақырыбы бар төрт бүрыш түрінде шығып тұрады. Егер осы төрт бүрышта қанатша көрініп турса, онда осы опция (үйғарым) қосылып түр немесе жалауша орнатылған  деп айтады.  Бір батырманың күй-жайы басқа батырмаларға әсер етпейді.

Жалаушаның жоғарыда анықталған екі түрінен басқа үшінші - тиым салынған  күй - жағдайы болуы  мүмкін. Осы күй - жағдайдың болуы  Boolean  түріндегі AllowGrayed параметрімен қамтылады, егер оның  мәні True болса, онда тышқанды сырт еткізу арқылы жалаушаның үш күй-жайын анықтайтын тәртібін орнатуға болады. Олар - қосылған, ажыратылған және тиым салынған күй - жағдайлар. Тиым салынған ауыстырғыш сұр түспен боялып,  төртбұрышта қанатша орнатылып тұрады.

Ауыстырғыштың күй - жайын  өзгерткенде OnClick оқиғасы туады. Осы оқиғаны өңдеушінің құрамында әдетте ауыстырғыштың күй - жайын тексеру және тағы да басқа қажетті әрекеттерді орындайтын операторлары болуы мүмкін.

Басқару элементттерін  біріктіру

Кейде қосымшаны құрастырғанда  әртүрлі басқару элементттер  біріктіруді қажет етеді, мысалы ауыстырғыштар немесе құралдар тақташасымен жұмыс атқарғанда. Осындай біріктіру әрекеттері контейнерлер  арқылы орындалады. Әдетте контейнер деп өзінің  бетінде басқа элементттердің орнатылуын және осы компоненттердің біріктіруін қамтамасыз ететін визуалдық элементті атайды.  Контейнер өз бетінде орнатылған компоненттердің иесі болып саналады және өз туындылар   бейнелерінің  салынуына жауап береді.  Контейнердің туындысы өзінің алғы буынына Parent қасиеті арқылы сілтейді. Әр контейнер өз құрамындағы элементтерді  шектеп тұрады.