Деректер қорын қолдану

-TDataSource

Кестедегі мәліметтерді бейнелеу үшін DataAccess  компоненттер палитрасынан DataSource компонентін формаға орналастырылады. Бұл компонент қай кестені бейнелеу керектігін көрсету үшін керек.

-DBGrid

Компонент – тор, мәліметтерді кесте түрінде бейнелейді. Бұл компонентте кестенің жолдарын құруға, жоюға және редакциялауға болады.

Кестені көрсетудің ең оңай әдісі DBGrid компонентін орнату. Ол мәліметтерді кесте түрінде көрсететін торлы  компонент.

Бұл компонентте кесте  жолдарды қосуға, жоюға және редактірлеуге  болады.

Қосымшаны құрудың ең соңғы  кезеңі – тор компоненті мен кестені  көрсету компонентін байланыстыру. DBGrid копонентінің DataSourse қасиетіне DataSourse1 деп көрсету керек.

 

 

2 Деректер базасын құру

2.1 Деректер базасының Microsoft Acces бағдарламасында кестелерін құру

 

«Қонақ үй» деректер базасы 6 кестеден тұрады:

• Бөлме түрі;
• Қызмет көрсету класы;
• Қызмет түрі;
• Клиент;
• Пайдаланатын қызметтер;
• Тапсырыс.

 

Кесте 2

Бөлме түрі кестесінің құрылымы

 

Өріс атауы	Деректер типі	Сипатталуы
Bolme_nomiri ornalaskan_jeri bolme_turi	сандық мәтіндік мәтіндік	Бөлме номері Бөлменің орналасқан жері Бөлме түрі

 

Бөлме түрі кестесінде бөлме  нөмірі, бөлменің орналасқан жері, бөлме  түрі (бір бөлмелі, екі бөлмелі) өрістерінен тұрады. Кестенің бөлме нөмірі өрісі тапсырыс кестесінің бөлме нөмірі өрісімен байланысқан.

 

Кесте 3

Қызмет көрсету класы  кестесінің құрылымы

 

Өріс атауы	Деректер типі	Сипатталуы
bolme_turi kizmet_korsetu_uakiti bolme_bagasi	мәтіндік мәтіндік сандық	Бөлме түрі Қызмет көрсету уақыты Бөлме бағасы

 

Қызмет көрсету класы кестесі бөлме түрі, қызмет көрсету уақыты, бөлме бағасы өрістерінен тұрады. Кестенің бөлме бағасы өрісі тапсырыс кетесіндегі бағасы өрісімен байланыстырылған.

 

Кесте 4

Қызмет түрі кестесінің құрылымы

 

Өріс атауы	Деректер типі	Сипатталуы
kizmet_korsetu_nomeri ataui bagasi   olshem_birligi	счетчик мәтіндік сандық   мәтіндік	Қызмет көрсету нөмірі Қызмет атауы Көрсетілген қызметтің бағасы Өлшем бірлігі

 

Қызмет түрі кестесінде қызмет көрсету нөмірі, қызметтің атауы, көрсетілген қызметтің бағасы және өлшем бірлігі (неше рет) өрістері толтырылды. Кестенің қызмет көрсету нөмірі өрісі пайдаланатын қызметтер кестесінің қызмет көрсету нөмірі өрісімен байланыстырылған.

 

Кесте 5

Клиент кестесінің құрылымы

 

Өріс атауы	Деректер типі	Сипатталуы
klient_nomeri ati_joni jeke_kualik_nomeri meken_jai azamattiligi	сандық мәтіндік сандық мәтіндік мәтіндік	Клиент номірі Клиенттің аты-жөні Жеке куәлік нөмірі Клиенттің мекен-жайы Азаматтылығы

 

Клиент кестесі клиенттің нөмірі, клиенттің аты-жөні, жеке куәлік нөмірі, клиенттің мекен-жайы, азаматтылығы өрістерінен тұрады. Кестенің клиент нөмірі өрісі тапсырыс кестесінің клиент нөмірі өрісімен байланыстырылған.

 

Кесте 6

Пайдаланатын қызметтер  кестесінің құрылымы

 

Өріс атауы	Деректер типі	Сипатталуы
tapsiris_nomeri kizmet_korsetu_nomeri kuni neshe_ret   tolik_bagasi	сандық сандық айы/күні сандық   сандық	Тапсырыс нөмірі Қызмет көрсету нөмірі Тапсырыс күні Неше рет тапсырыс бергені Толық бағасы

 

Пайдаланатын қызметтер кестесі тапсырыс нөмірі, қызмет көрсету нөмірі, тапсырыс күні, неше рет тапсырыс берілгені, толық бағасы өрістерінен тұрады. Кестенің тапсырыс нөмірі тапсырыс кестесіндегі тапсырыс нөмірі өрісімен байланыстырылған.

 

Кесте 7

Тапсырыс кестесінің құрылымы

 

Өріс атауы	Деректер типі	Сипатталуы
tapsiris_nomeri tapsiris_kuni kelgen_kuni ketu_kuni bolme_№ klient_ № bagasi	счетчик айы/күні айы/күні айы/күні сандық сандық сандық	Тапсырыс нөмірі Тапсырыс күні Келген күні Кету күні Бөлме нөмірі Клиент нөмірі Бағасы

 

Тапсырыс кестесі тапсырыс нөмірі, тапсырыс күні, клиенттің келген күні, кету күні, бөлме нөмірі, клиенттің нөмірі, бағасы өрістерінен тұрады.

 

2.  Delphi 7 ортасында форма құру

 

«Қонақ үй» деректер базасының  бірінші формасы ретінде жобаның  интерфейсі жасалынды. Бірінші формаға 6 батырма орналастырылған. Олар:

• Бөлме түрі;
• Қызмет көрсету класы;
• Қызмет түрі;
• Клиент;
• Пайдаланатын қызметтер;
• Тапсырыс.

Әрбір батырмаға басу арқылы кезекті формаға өтуге болады. Ол үшін келесі код жазылды

 

procedure TMain.Button1Click(Sender: TObject);

begin

Tapsiris.Show;

end;

 

Басты форманың сәнін келтіру  үшін формаға қонақ үйдің суреті қойылды (9-сурет)

 

 

Сурет 9. Жобаның интерфейсі

 

Жобаның «Клиент» формасы  берілген аймаққа DBGrid, ADOQuery, DataSource, Edit, Label және Button элеметтерін қою арқылы жасалды. (10-сурет)

Сурет 10. Клиент формасы

 

Клиент формасындағы қосу батырмасы деректер базасына жаңа клиентті тіркеу үшін қолданылады. Ол үшін келесі код қолданылды.

procedure TKlient.Button1Click(Sender: TObject);

begin

newKlient.Show;

ADOQuery1.Insert;

end;

 

Өзгерту батырмасы енгізілген деректі өңдеу үшін қолданылады. Ол үшін келесі код қолданылды.

procedure TKlient.Button2Click(Sender: TObject);

begin

ADOQuery1.Edit;

end;

 

Жою батырмасы мәліметті  деректер базасынан кетіру үшін қолданылады. Ол үшін келесі код қолданылды.

 

procedure TKlient.Button3Click(Sender: TObject);

begin

if MessageBox(handle,PChar('Жазбаны тізімнен  жоятынына сенімдіңіз бе?'+#13#10), PChar('Назар  аударыңыз'), 36)=ID_YES then

end;

 

«Қонақ үй» деректер базасында  бірнеше формалар қолданылады және әрбір формаларда сәйкес операциялар  орындалады.

 

2.3 Есеп құру

 

Есеп – мәліметтер қорындағы  жазулардан құжат түрінде аяқталған  нәтиже береді. Ол нәтижені бірден принтерге  жіберуге болады. Qreport (Есеп) панелінен  TquickRep компонентін құру осы мәселені шешеді.  Qreport панелінің басқа да компоненттері есептің қажетті элементтерін көрсетуге көмектеседі. Әр компоненттің Band деп аталатын жолағы болады. Есепте келесі негізгі компоненттер қолданылды:

Есеп жолағы компоненті TQRBand: Есепте белгілі бір элементтерді орналастыру, топтау бейнелеуін көрсетеді. TquickRep бейнелеуді көрнекі түрде орындайды.

Есеп тақырыбы компоненті TQRLabel: Tlabel компонентіне ұқсас. Есепте қажетінше  мәтін жазуға көмектеседі.

Шығару өрісі компоненті  TQRDBText: Деректер жиынынан өріс мәндерін шығару үшін қолданылады. Деректер жиыны DataSet қасиетінде көрсетіледі. Ал қажетті  белгілі бір өріс  DataField қасиетімен көрсетіледі. Компонент орналасқан жолақ мәні  BandType -  rbDetail болуы  керек. BandType  қасиетінің одан басқа  да мәндері бар:

RbTitle – есеп тақырыбы

RbPageHeader – жоғарғы колонтитул

RbDetail – жазу тақырыбы

RbPageFooter – төменгі колонтитул

RbSummary – есеп қортындысы

RbColumnHeader – баған тақырыбы

RbGroupFooter – бөлім тақырыбы

RbGroupHeader –бөлім қортындысы

Алдын ала қарау компоненті TQRPreview: Құрылған есепті баспаға шығармай тұрып алдын ала қарауға көмектеседі. Ол үшін  OnPreview оқиғасына  Preview әдісін шақырады. (11-сурет)

Form13 қалыбында “Қарау” батырмасын орналастырып, оны басқанда есеп құратын программалық кодта  Preview әдісін жазылады:

 

Begin

form14.QuickRep1.Preview;

End;

 

Сурет 11. Есеп құру

 

2.  Іздеуді ұйымдастыру

 

Деректер базасындағы  үлкен мәліметтегі керек ақпаратты  тез табу үшін іздеу ұйымдастырылды (12-сурет).

 

 

Сурет 12. Іздеу терезесінің нәтижесі

 

Ол үшін Клиент формасындағы Edit элементіне келесі код жазылды:

var

filter:string;

begin

ADOQuery1.Filtered := false;

if Klient.Edit1.Text <> '' then

filter := ' ati_joni Like ' + QuotedStr('*' + Klient.Edit1.Text + '*');

try

adoquery1.Filter := filter;

adoquery1.Filtered := true;

except

adoquery1.Filtered := false;

end;

 

 

3 Қолданушыға нұсқау

 

«Қонақ үй» деректер базасына кіру үшін Project.exe файлын ашу керек.

«Қонақ үй» деректер базасының  бағдарламасын іске қосқан кезде, монитор  экранында 6 батырмасы бар басты  форма ашылады. Ол келесі мүмкіндіктерді іске асырады: Тапсырыс, Клиент, Бөлме түрі, Қызмет көрсету класы, Қызмет түрі, Пайдаланатын қызметтер. (13-сурет)

 

Сурет 13. Басты форма

 

Тапсырыс формасы тапсырыс нөмірі, тапсырыс күні, клиенттің келген күні, кету күні, бөлме нөмірі, клиенттің нөмірі, бағасы жазбаларынан және қосу, өзгерту және жазбаларды жоятын батырмалардан тұрады. (14-сурет)

Сурет 14. Тапсырыс формасы

 

Жаңа тапсырысты қосу үшін Тапсырыс формасындағы Қосу батырмасын басу керек. Одан кейін жаңа тапсырысты қосатын жаңа форма ашылады. Жаңа тапсырыс формасы тапсырыс кестесін толтыру үшін керек өрістерден тұрады. Егер де толтырылған мәлімет қате болған жағдайда, онда жаңа тапсырыс формасындағы Кері батырмасын басу керек. (15-сурет)

 

Сурет 15. Жаңа тапсырысты қосу формасы

 

Клиент формасы клиенттің нөмірі, клиенттің аты-жөні, жеке куәлік нөмірі, клиенттің мекен-жайы, азаматтылығы жазбаларынан және жаңа мәліметті қосатын, өзгертетін және жоятын батырмаларынан тұрады. (16-сурет)

 

Сурет 16. Клиент формасы

 

Клиентті қосу формасы  жаңадан келген қонақты базаға қосу үшін арналған. Жаңа клиент формасы клиент формасын толтыру үшін керек өрістерінен тұрады. (17-сурет)

 

Сурет 17. Жаңа клиентті базаға қосу формасы

 

Бөлме түрі формасы қонақ  үйдің бөлмелерін сипаттайды. Бөлме түрі формасы бөлме нөмірі, бөлменің орналасқан жері, бөлме түрі жазбаларынан және қосу, өзгерту және жою батырмаларынан тұрады.(18-сурет)