Деректер қорын қолдану

Кіріспе

 

Әртүрлі ұйымдардың табысты  жұмыс жасауы үшін ақпаратты жүйенің  дамығанын талап етеді. Сонда  сол деректермен автоматтандырылған жинауды, өңдеуді және монипуляциялауды іске асырады.

Мәліметтер базасы деп, деректердің электрондық сақтаушысын айтады. Оларға қатынас, бір немесе бірнеше компьютерлер көмегімен іске асады. Әдетте деректер базасы деректерді сақтау үшін жасалады.

Мәліметтер базасы – ақпаратты  сақтауды және де мәліметтерге ыңғайлы, тез кіруді қамтамасыз етеді. Мәліметтер базасы өзінен белгілі бір ережелерге сай құрылған деректер жиынтығын  құрайды. Деректер базасындағы ақпарат :

• қайшылықсыз;
• тұтас болуы керек.

Мәліметтер базасын басқару  жүйесі деректер базасын құруға, толтыруға, жаңартқанға, жоюға арналған программалық жабдық  болып табылады.

Delphi жүйесі деректер базасын басқару жүйесі болып табылмайды, егер сөздің тура мағынасын алатын болсақ, бірақ толық МББЖ ( мәліметтер базасын басқару жүйесі) мүмкіндіктеріне ие. Ұсынылып отырған Delphi құралы локальдік және тораптық  деректер базасын құрып, және оның ішінде жұмыс істеуге және кез-келген деректер базасымен жұмыс істей алатын қолданба құруға  мүмкіндік береді .

Локальді ДББЖ барлық бөліктері қолданушы компьютерінің деректер базасында орналасады. Егер бір мәліметтер базасына бірнеше қолданушылар бір мезгілде қатынас жасаса, әрбір қолданушының компьютерінде өзінің локальді ДББЖ-нің көшірмесі болуы керек.

Тораптық ДББЖ-ге файл-серверлік, клиент-серверлік, бөлінген ДББЖ-лар жатады. Осы жүйенің негізгі атрибуты болып, торап саналады. Торап−бірнеше компьютерлерді байланастырып, бір дерекпен бірнеше қолданушылардың корпоративті жұмысын қамтамасыз етеді.

Көпқолданбалы ДББЖ ақпараттық жүйе құруға мүмкіндік береді. Көпқолданбалы ДББЖ-леріне: Oracle, Informix, SyBase, Microsoft SQL Server,  InterBase және т.б жатады.

 Delphi-ді кәдімгі ДББЖ деп айтуға, оның өзінің кестелік форматының болмауы ( деректерді сипаттау тілі ) бөгет жасайды. Сондықтан ол басқа ДББЖ кестелік форматын қолданады. Мысалы: dBase , Paradox , InterBase .

Бұны бірақ та жетіспеушілігі деп те айтуға болмайды, себебі аталған  форматтар өздерін жақсы қолданушылық қабілетін көрсетті. Сонда да  Delphi мүмкіншіліктері арнайы ДББЖ мүмкіншіліктерінен қалыспайды, кей-кезде олардан асып та тұрады.  

ДББЖ дегеніміз бағдарламалық қамтама. Бұның арқасында қолданушылар деректер базасын анықтай, құрай және қолдай алады, сонымен қатар оған қатынасты бақылай алады.

Бұл курстық жобаның мақсаты, қонақ үйде жұмыс істейтін администраторлардың жұмысын жеңілдету.

Курстық жобаның міндеті:

- MS Access көмегімен кестелерді құру;

- кесте аралық байланыстар ұйымдастыру;

- Delphi 7.0 ортасында жобаны құру;

- деректерді іздеуді ұйымдастыру;

- қолданушыға нұсқау жасау.

- деректер базасымен жұмыс істеуді жетілдіру;

- арнайы әдебиетті қолдану;

- білімін көрсету, дағды алу және зерттеулерде дербес қабілетін көрсету, зерттеу кезінде алынған мәліметтерді жинақтау.

 

 

 

1 Деректер қорын қолдану

1.1 Бағдарламалық – ақпараттық платформалар

 

Деректер базасын жобалау  және қолдану барысынды программалық- ақпараттық платформалар, олардың функционалды тиімділігіне әсер етеді. Деректер базасына арналған ақпараттық-бағдарламалық платформалардың таңдау мәселесі келесі құрамдарға бөлінеді:

• ДББЖ таңдау;
• Деректер базасын өңдеудегі аппаратық құралдар таңдау.

Деректер базасы администраторының алдында, ДББЖ таңдау кезінде оны сату мен жаңа аппараттық-программалық құрылғыға ауысу мәселесі жиі кездеседі.

 ДББЖ таңдаудың негізгі принципі программалық құрылғыны анықтау болып табылады. Практика тұрғысынан бұл есеп оңай болып келмейді. Біріншіден, ДББЖ-ға қатысты көптеген талап етулер ұсынылады, және де ең бастысы, олар уақыт өте келе өзгереді. Екіншіден, ДББЖ-ның өте көп параметрлері бар, сондықтан оларды салыстыру жағынан қиындық туындайды. Сонымен бірге ДББЖ туралы мәліметтер жарнама ретінде кездеседі.

 Деректерді таңдау  рәсімін 3 кезеңде өткізу қолайлы.  Ең алдымен, берілген бағдарламалық  құрылғыларды жарамдылыққа сапасы  жағынан бағалау қажет. Содан  кейін, таңдап алынған жүйелерді  техникалық тұрғыдан бағалау.  Ең соңында, түпкілікті шешім  үшін, қалған құрылғылардың өнімділігін  бағалау.

Бағдарламалық құрылғылардың  жарамдылық көрсеткішінің негізгілеріне  келесілерді жатқызуға болады:

1. Бағдарламалық құрылғының түрі;
2. Қолданушы категориясы;
3. Қолданудың қолайлылығы және жеңілдігі;
4. Деректердің ұсыну үлгісі;
5. Құрал-жабдықтарын жобалау сапасы;
6. Деректер базасының дұрыстығын бақылау және қорғау әдісінің сапасы;
7. Коммуникациялық әдістердің сапасы;
8. Өңдеуші-фирма;
9. Құны.

Керек жабдықты іздеу үшін ең алдымен мүмкіндіктерді және қажеттіліктерді  зерттеу қажет. Ең маңыздысы, пакеттің не үшін керектігін анықтау: кәсіби бағдарламалаушылардың  қолданбалы жүйелерді жобалау немесе интерактивтегі режимдегі соңғы  қолданушыларды жобалау.

Негізгі көрсеткіштер үшін көп жағдайда соңғы екеуі қатысты. Қалған көрсеткіштерден, орындалатын  есептің айрықша тәуелділігіне  қарай, негізгілер қатарына сондай-ақ төртінші, алтыншы және жетінші  көрсеткіштер кіруі мүмкін. Атап өткен көрсеткіштерді қарастырсақ.

Қолданушылар категориясы. ДББЖ класына негізделген, бағдарламалық өнім келесі қолданушылар категориясы үшін де арналуы мүмкін:

• Кәсіби бағдарламалаушылар – ДББЖ жобалаушылар, деректер базасы серверлері және басқа программалар;
• ДБ администраторлары;
• Қосымшаларды жобалайтын мамандандырылған қолданушылар;
• Қарастырған категориялардың әртүрлі комбинациялары.

Бағдарламалық өнім таңдау барысында кең тағайындалған программаларға аса көңіл аударған жөн. Көптеген танымал толық функционалды ДББЖ қолданушылар мен әкімшілерге ғана емес, сонымен қатар жобалаушылардың да әдістерінің болуы тегін емес.

Қолданудың ыңғайлылығы  және жеңілдігі. Қолданудың ыңғайлылығы және жеңілдігінің түсінігі уақытымен өзгереді, сонымен қатар қойылатын талап ету тұрғысынан қатаңданады (күшейеді). Бағдарламалардың ыңғайлылығы және жеңілдігін қолдану келесілерді сипаттайды:

• Бағдарламалық жабдықтардың түсінікті орнату процедуралары;
• Соңғы қолданушының ыңғайлы интерфейсі;
• Жай операциялардың қарапайым орындалуы (ДБ құру, навигациялар);
• Көмекші сөздердің интеллектуалды ішкі жүйесінің болуы.

Деректердің ұсыну моделі. Қазіргі кезде кең таралған, сондай-ақ практикалық және теориялық тұрғыдан жұмыстанған реляциялық модель деректері болып табылады. Объектіге бағытталған модельдеудің болашағы бар, өйткені олар пәндік облыстың семантикалық мүмкіндіктеріне ие. Сондықтан да көптеген жағдайда реляциялық және объектіге бағытталған модельдеу деректеріне айрықша мән беріледі.

Құрал-жабдықтарын  жобалау  сапасы. Құрал-жабдықтарын  жобалау сапасын бағалауда келесілер ескеріледі: қолданушы интерфейстер құру мүмкіндігі; бағдарлама құру тілінің қуаттылығы(кодтың автоматты түрде генерациялануы, отладка, ДБ процессорының деңгейіндегі деректердің тұтастығы); әртүрлі объектілердің автоматты түрде жобалануы; экрандық формалар; есеп;  сұраныстар.

Деректер базасының дұрыстығын бақылау және қорғау әдісінің сапасы. Бүгінгі ақпараттық жүйелерде информацияны қорғау  талап етулерін ДББЖ адекватты шамасын қабылдауын талап етеді. Қорғау функцияларына кіру мүмкіндігі бағдарлама жобалауының әдісі деңгейінде және қолданушы деңгейінде қарастырылу керек.

ДБ  ең маңызды дұрыстық функцияларына келесілер жатады:

• Бірлік кілт бойынша ДБ жазуларының бірегейлігін қамтамасыз ету;
• Кестелер арасында жаңарту операциялары кезінде байланыстардың бүтіндігін  автоматты түрде бақылауы, жазбаларды қосу және өшіру;
• ДБ мағынасының дұрыстығын тексеру.

Коммуникациялық әдістердің сапасы. Коммуникациялық әдістердің сапасын бағалаған кезде келесі программалық құрылғыларға назар аударған жөн.

• Әртүрлі желілердегі құралдың жұмысын қамтамасыз ететін, протоколдардың жүйелерде қолдауы;
• ДБ мен бірге интерфейстердің стандартты қолдауы: SQL, ODBS, IDAPI, SAA және т.б;
• ДБ информациясымен бірге топтық жұмыс істейтін әдістердің бар болуы;
• Өзгертусіз және импорттаусыз басқа форматтардағы ДБ қолдану және модификациялау қабілеттілігін қолдану.

Өңдеуші-фирма. Бағдарламалық құралдарды сұрыптау кезінде құралдың авторлығы аса маңызды роль атқарады. Пакет өңдеуші-фирманың көрнекілігі келесі мүмкіндіктерді береді:

• Құралдың жоғарғы сапасы;
• Әдістемелік материалдардың және құжаттаманың бар болуы;
• Пайда болған мәселелерді шешетін «ыстық байланыстың» бар болуы.

Құны. Бағдарламалық құрылғылардың құнына негізінен бағдарламалық құрылғының түрі және өңдеуші-фирма әсер етеді. Толық функционалды ДББЖ құны $500-1000 аралығында болады.

Интернет желісі пайда  болғаннан бастап программалық жабдықтарды  тегін пайдалануға мүмкіндік  туды, соның ішінде ДББЖ.

Техникалық сипаттамалары. ДББЖ-ның әртүрлілігі техникалық сипаттамалар деңгейі, сапалық деңгейіне қарағанда әлде жоғары. Мінездемелерді ұсынуды ыңғайлату үшін оларды кестеге шығарылды.

 

Кесте 1

ДББЖ-ның негізгі техникалық мінездемелері

Сипаттама түрлері	Сипаттама
Ортақ  параметрлері	Операциялық орта (коммуникациялық протоколдарды және ОЖ қабылдайтын түрлері ) Оперативті жадыны керек  етуі ДБ максималды көлеміне шек  қоюы Бір мезгілде қосылулардың санын шектеу

 

1-кестенің жалғасы

Деректерде қолданылатын  операцияларын шектеу	Бағанның максималды көлемі Жолдың максималды көлемі Кестедегі өріс санының максималды саны Индекстелген өрістердің максималды саны Кесте жолының максималды саны Бір мезгілде ашылған кестелердің  максималды саны
Деректер типі	Мәтіннің әркездегі ұзындығы Мәтіннің өзгермелі ұзындығы Сандық Бүтін сандық Үтірден кейінгі  ондық  шектелген сан Күні Уақыт Логикалық Комментарий Виртуальды  Екілік-графикалық, аудио, бейне  және басқа информацияларды сақтау (OLE, BLOB және т.б) Гиперсілтеме-желіде немесе локальді компьютерде орналасқан файлға немесе құжатқа сілтеме
Сұраныс құру барысында тұжырымдау әдістерінің мүмкіндігі	Сұраныс тілінің түрі: SQL, QBE Сұраныс интерфейсінің түрі: командалық жол, шаблон Прекомпилятор және оптимизатор Сұраныстардың сақталуы Байланыс түрлерінің және кесте санына шектеу қою Іздеуге арналған максималды өріс саны Сұрыптау:  кез келген бір өріс бойынша, бірнеше өріс бойынша Сұраныстардың есеп шығару  мүмкіндігі Топталған операциялар және жиынтық операциялар
Көпқолданушы аясында  жұмыс істеу	Бұғаттау деңгейі: ДБ бұғаттау, жобалау объектісінің блоктауы(бағдарлама мәтіні, есеп, экрандық формалар және т.б.) Кестенің блоктануы (файлдың), жазбалардың блоктануы, өрістің  блоктануы.
Көпқолданушы аясында  жұмыс істеу	Бұғаттауды орнатқан станциялардың  идентификациялануы Модификациядан кейінгі  мәліметтердің жаңартылуы Қайта айналым және уақыттың бақылануы Транзакцияның жөнделуі

 

 

1-кестенің жалғасы

Қосымшаларды жобалайтын құрал– жабдықтар	Қолданушы интерфейсінің  генераторы(экрандық формалар, батырмалар, меню, терезе және т.б.) Есеп генераторы Қосымша генераторы Орындау уақытының түрі ехе-модулінің тәуелсіз генерациялануы
Импорт және экспорт	ASCII-файлы DBF-формат WK-формат XLS-формат Басқа да форматтар