Реагенттер блогының жұмысы

Кен орнында орналасқан мұнай түтікшелері әр мөлшердегі ыдыстарды жинауға, уақытша сақтауға есебін  жүргізуге, ішкі және піскен мұнайдың өнімдерін арналған. Бір жерге орналасқан түтікшелер тобын түтікшелердің паркі деп те атауға келісілген. Түтікшелер паркі жинауға және сақатуға арналған сусызданып және тұзсыздандырылған құралдар тауар парктері болып есептелінеді. Тауар паркінде 6-дан 12-ші дейін түтікшеге дейін көлемі 5-10 мың м³ орналастырылған. Оның әрқайсысы жоспарлы тапсырмаған байланысты кен орынын өңдеуге өндірістік алаңды қайтадан жабдықтауға 6-дан 12-ге дейін түтікше қояды.

Мұнайдың түтікшелерін жанбайтын материалдардан, жартылай жерасты және жер астында жасайды. Мұнайды жинау үшін сақтау үшін көптеген жағдайда цилиндрлік түтікшелермен қамтамасыз етеді, ішінара бетон және темір бетонмен қапталады. Шойын түтіктерді тұрақты және өзгермелі қалыңдықпен құрайды.

Көлеміне байланысты, биіктігіне байланысты түтікшелерді жұқа шойын мен 1-10 мм қалыңдықтағы технологиялық жағдайларға байланысты түтікшелерді дайындау қалыңдығы 4 мм-ден  кем пайдаланылмайды. Түтікшелердің  кішкентай бөлігі қабырғасының қалыңдығы 3-4 мм

Түтікшелердің түбінің қалыңдығы  есептелінбейді, себебі гидростатикалық  қысым сұйықтықтың аспанға атқылауынан  пайда болған.

Түтікшелердің сыртқы қабатында  шойын белдіктер 3 түрмен орналасады. Баспалдақты, телескопты болып жабысып  тұрады. Түтікшелердің қақпағы сыртынан қардың салмағын 245 Нм², 25 кг/м² ішкі салмақта артық қысымнан пайда болатын 200кг/м² дейін 2,5 мм дейін төтеп береді. Тікесінен тұрған шойын түтікшелердің қақпақтары 3 типке бөлінеді: конустық,спиральды және жалпақ. Көбінесе тайпақ төбелі түтікшелер аз газды болып қолданылады. Түтікшені құрудағы жауапты жұмыс фундаментін дұрыс жасақтау, фундаментте түтікшелер дұрыс салынбаса шөгеді де пісірілген жерлерде жарық пайда болады да ішіндегі айдалып жатқан мұнай төмен ағатын болады.

Шойын түтікшелер біркелкі болып келеді. Құмкөл кен орнында  РВС-5000 түтікшелері пайдаланылады, диаметрі-2268 мм, биіктігі-12270 мм, салмағы-78,4 тонна береді.

Ауа алмасқыш аппараттардың  жұмысын есептегенде эквивалентті диаметрді пайдалану керек, бұл құбырдағы труба типті жылу алмастырғыш үшін пайдаланылады. Жылу тасушының трубалар арасындағы қозғалысы:

 

Dэ= 4F/П = = (1)

F-ағындының қосылу ауданы (м²)

П-жуылушы ауданы    м

D-аппараттың ішкі диаметрі  немесе сыртқы құбырларының ішкі  диаметрі

d- сыртқы құбырлардың  диаметрі

п-трубканың сандары

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5. Қазіргі кездегі реагенттер блогының типтері мен ерекшеліктері

№1 Сүзу станциясы - өндірістік өнімділігі - тәулігіне 30000 м³, 1938 жылы салынды. Әрқайсысы 800 м³ көлеміндегі төрт тік тұндырғыштан, өнімділігі қалыпты режимде сағатына 200 м³, әрқайсысының ауданы 20 м² алты жылдам құм-малтатасты сүзгілерден тұрады. 1999 жылы станция күрделі жөндеуге тұрғызылды (су жүретін құбыр сүзгілері құбырларының технологиялық байламы ауыстырылып, ілмекті арматура толықтай ауыстырылды).

Су бірінші су көтеру станциясынан сүзгі станциясындағы таратушы құдыққа түседі. Су жүретін  құбырға коагулянттың жұмысшы ерітіндісі және бастапқы хлорлауға арналған хлор ағатын құбыр кірекесілген. Таратушы құдыққа аралығы 1,5-2 минөт уақытпен полиакриламидтің жұмысшы ерітіндісі ПАА) беріледі, сол жерде су реагенттермен тез және бірқалыпты араластырылады. Тұндырғыштың ортасында реакция жүретін камера ретінде қолданылатын дөңгедек темірбетон стакан орналасқан. Су құдықтан тұндырғыштың реакция жүретін камерасына түсіп (үлпек пайда болатын, іріленетін), одан әрі тұндырғышқа келеді, онда негізгі жүзгіндер тұндырылады. Тұндыру үрдісі 1,5 сағаттан 2 сағатқа дейін созылады. Тұнбалар жинақталуына қарай жойылып отырады. Тұндырғыштағы және реакция камерасындағы су толықтай суағар арқылы Жайық өзеніне ағызылады. Жинақталған лай тұнбасы (биіктігі 0,5 метрден 1,5 метрге дейін) ұсақталып, тұндырғыш толықтай тазарғанша және жуылып-шайылғанша оған су қосылып отырады.

Химиялық талдау жасау  үшін судың сынамасын алады, бұл  жағдайда, тұндырылған суда жүзгін су 8-12 мг/л-ден аспауы және қалдық хлор 2-3 мг/л-ден кем болмауы қажет. Зертханалық зерттеулерден кейін іріктеу ысырмасын ашады. Тұндырылған және мөлдірлеткен су тұндырғыштан ортақ науаға жинақталып, сүзгілерге қарай жіберіледі. Сүзгілерде су науалар арқылы бөлінеді. Сүзгілеуші толтырғыш болып құм-малтатасты қоспа табылады. Сүзгілеу қабатының биіктігі 4.01-02-2001 ҚНжЕ-не және пайдалану мәліметтеріне сәйкес 1,2-1,5 с. Сүзгілердегі судың ең жоғары деңгейі сүзгіге қарай су әкелетін құбырдың ысырмасымен және ысырманың іріктеуді біртіндеп реттеуімен қолданып отырады. Тәулігіне жуу-шаю саны – 2 рет. Сүзгіден кейін су, екінші рет хлорлау үшін хлор берілетін таза суға арналған коллекторға жинақталады және одан әрі таза суға арналған резервуарларға жіберіледі.

№2 сүзу станциясы - өндірістік өнімділігі - тәулігіне 30000 м³, 1967 жылы салынып, 1968 жылы пайдалануға берілді. Әрқайсысының көлемі - 900 м3, өнімділігі қалыпты режимде тәулігіне - 5000 м³ төрт көлденең тұндырғыштан, әрқайсысының ауданы 25 м², өнімділігі қалыпты режимде сағатына 150 м³, сегіз жылдам құм-малтатасты сүзгілерден, коагулянт ерітіндісін дайындауға арналған реагент шаруашылығынан, компрессор қондырғысынан тұрады. Су бірінші су көтеру станциясынан сүзгі станциясындағы таратушы құдыққа түседі. Таратушы құдыққа аралығы 1,5-2 минөт уақытпен коагулянттың жұмысшы ерітіндісі, хлор ерітіндісі (бастапқы хлорлау) және полиакриламидтің жұмысшы ерітіндісі (ПАА) беріледі, сол жерде су реагенттермен тез және бірқалыпты араластырылады. Су құдықтан тұндырғыштың реакция жүретін камерасына түсіп (үлпек пайда болатын, іріленетін), одан әрі тұндырғышқа келеді. Тұндырғышта негізгі жүзгіндер тұндырылады, ал мөлдірлеткен су бұрғылап тесілген құбыр бойымен іріктеу камерасына жіберіледі. Іріктеу камерасынан су сүзгілерге қарай беріледі. Тұндыру үрдісі 1,5 сағаттан 2 сағатқа дейін созылады. Тұндырғыштағы және реакция камерасындағы су толықтай суағар арқылы Жайық өзеніне ағызылады. Жинақталған лай тұнбасы (биіктігі 0,5 метрден 1,5 метрге дейін) ұсақталып, тұндырғыш толықтай тазарғанша және жуылып-шайылғанша су қосылып отырады. Тұндырылған және мөлдірлеткен су тұндырғыштан ортақ науаға жинақталып, сүзгілерге қарай жіберіледі. Сүзгілерде су науалар арқылы бөлінеді.

Хлор шығыны хлорлағыш  қондырғысы операторымен мөлшерлеуіш  көмегімен реттеледі және қалдық активті хлордың мөлшеріне байланысты тексеріліп отырады. Суды тазалау үшін жұмысшы коагулянт ерітіндісін беру өздігінен ағу арқылы жүргізіледі. 2000 жылғы тамыз айында станция күрделі жөндеуден өткізу мақсатымен тоқтатылды (ілмекті арматура, құбырлардың, тұндырғыштардың және тұрмыстық бөлмежайлардың технологиялық байламы ауыстырылды). Жөндеуден өткен станция 2001 жылғы сәуірде іске қосылды.

№3 сүзу станциясы. Сүзу станциясының жобалық қуаттылығы - тәулігіне 30 мың текше метр, 2010 жылы салынды. Өзен суы 1-ші су көтеру станциясы сорғылары көмегімен №3 сүзу станциясына түседі. Станция – екі төмендегідей негізгі және қосалқы ғимараттар мен құрылғылар блогынан тұратын кешен болып табылады:

• құйынды араластырғыштар, мөлдірлеткіштер және жылдам сүзгілер;
• реагенттік (коагулянт,полиакриламид) және қызметтік бөлімшелер блогы.
• №3 сүзу станциясы №1, 2, 4 сүзу станциялармен бірлесе отырып, беткі су көздерін өңдеуге арналған.

№3 сүзу станциясында реагенттік өңдеу үш реагент арқылы көзделеді:

• гипохлоритпен;
• күкіртқышқылды алюминиймен;
• өңдеу кезеңінде бастапқы судың түстілігі мен майлылығының үйлесуіне байланысты полиакриламидпен.

Хлорлау жеке тұрған, 2010 жылы салынған хлорлағыш арқылы жүзеге асырылады. №4 сүзу станциясы – жобалық өнімділігі 30000 м³; 1994 жылы пайдалануға енгізілді. Құрамында көлемдері 30 м³ екі араластырғыш, көлемдері 225 м³ төрт араластырғыш камера, көлемдері 289 м³ алты флотатор, әрқайсысының ауданы 27 м³ болатын 10 құм-малта тасты сүзгі және көлемі 300 м³ таза суға арналған бассейн бар.

Су, бірінші су көтеру станциясынан екі желімен ПАА  ерітіндісімен қарқынды араластыратын араластырғышқа түседі және олардың тұнбаларының түйіршіктері ірілендіріледі. Сағат сайын тұнба канализация арқылы кетіріліп отырады. Араластырғыштағы және 2 араластырушы камерадағы су толық көлемде суағар арқылы Жайық өзеніне ағызылады. Жинақталған лай тұнбасы (биіктігі 0,5 метрден 1,5 метрге дейін) ұсақталып, тұндырғыш толықтай тазарғанша және жуылып-шайылғанша су қосылып отырады. Араластырғыш камерадан шығарылған су, науашалар бойымен флотация жолымен жүзгіндерді жою жүргізілетін флотаторға түседі. Одан кейін, су сутартқы бойымен флотаторлардан әрқайсысының ауданы 27 м² болатын, жалпы саны – 10 сүзгіге келіп түседі. Сүзгілерге келер алдында суға хлорлы су беріледі. Содан соң, су өз бетімен көлемі 300 м³ таза суға арналған бассейнге құйылып, одан әрі таза су айдайтын сорғылармен көлемі 5000 м³ №7 таза суға арналған резервуарға айдалады. Сүзгілерді жууға арналған су, таза су жинақталатын бассейннен жуып-шаятын суға арналған М-33, М-34 сорғыларымен алынады.

№4 сүзу станциясында 2 хлорлағыш  бар. Әрбір хлорлағышта бір-бірден хлор салынған контейнер орналасқан. Станция жобалық өнімділігін беріп отыр, тазартылатын судың сапасы Мемл.стандарт 2874-82 «Ауыз су», ҚР «Ауыз су» 3-02-002-04 СанЕжН талаптарына сай. Таза суға арналған резервуарлар сүзу станцияларынан шыққан тазартылған суды жинақтауға арналған. Содан кейін, ауыстыру камералары арқылы су ІІ-ші су көтеру сорғы станциясына қарай жіберіліп, одан әрі тұтынушыға беріледі.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

6. Реагенттер блогын  жұмыс барысында пайдалану

Газ-реагент шаруашылығы  төмендегі мақстаттарға бағытталған:

- отындық газды жинау  және зауыттың технологиялық  қондырғыларына бөлу;

- сұйытылған газдарды  жинау, паспорттау және ағызу  (ЛГ қондырғысының тұрақты басынан  және БДСТ ҚҚ аминды тазарту  секциясынан келетін сұйытылған мұнай газын сұйытылған көмірсутекті газ паркінен «СтандартГаз» ЖШС паркіне айдайды) қондырғысы өз құрамына әртүрлі бейінді бірнеше нысанды қосқан кешенді өндіріс болып табылады. Газ-реагент шаруашылығы қондырғысы отындық газдарды бөлуді, химиялық реагенттерді қабылдауды, сақтауды және бөлуді жүзеге асырады.

- сұйытылған газды  құю (техникалық жабдық)

пропанды-бутанды қоспалар), сырттан әкелінетін;

- қажетті концентрацияда  күйдіргіш сілтілер ерітіндісін  әзірлеу, құю, сақтау және дайындалған ерітіндіні технологиялық қондырғыларға тарату;

- АТ-2, БК қондырғысының  бензиндерін және АВТ-3 қондырғысының  керосинді-газойлын күйдіргіш сілтімен  өңдеу;

- регенерация кезінде  ЛГ-35-11/300-95 (каталитикалық риформинг)  қондырғысын күйдіргіш сілтімен  қамтамасыз ету;

- БДСТ ҚҚ бензинді  изомерлеу қондырғысын тұрақтандырғыштан  шығатын газдарды бейтараптандыру  үшін күйдіргіш сілтімен қамтамасыз  ету.

Өндірістік нысан құрамына төмендегі блоктар кіреді:

- отындық газдарды  бөлу блогы ( «Badger» фирмасының  жобасы, АҚШ, 1945ж.);

- сұйытылған көмрісутекті  газдар блогы (441 зауыт ЖТБ жобасы (ГурьевМӨЗ), 1995ж.);

- сұйытылған газдарды  құю блогы (Гипроазнефть жобасы, Баку, 1965ж.);

- зауыттың технологиялық  қондырғылары үшін күйдіргіш  сілтіні құю, сақтау және тарату  блогы;

- АТ-2 қондырғысының бензинін  және АВТ-3 қондырғысының керосинді-газойл  фракциясын сілтілеу блогы 

2009 жылы газ-реагент  шарушалығы АТ-2 технологиялық сызбанұсқасымен  ықпалдасып, отындық газдарды бөлу  блогын басқару басқарудың бөлінген  жүйесі Центум-3000 (Жапония) арқылы микропроцессорлық қадағалауға берілді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

Көрсетілген институттармен қабат қысымын ұстап тұру жүйесі мен жерасты, жерүсті жабдықтары үшін тоттану ингибиторларының (95 %-ке дейін қорғайды) ең тиімдісі ұсынылған болатын:

-мұнай мен газды  дайындау және жинаужүйесі үшін  тоттану ингибиторы - ²Мұнайхим-3².

- мұнайды жинау және қабат қысымын ұстау жүйесіне арналған тоттану ингибиторы - ²Волга-1².

- мұнайды жүйесіне арналған парафинді шөгу және тоттанудың кешенді ингибиторы - СНПХ-7920М.

Тоттануға төзімді жабдықтар  мен тоттануға қарсы ингибиторлардың арқасында 18 жыл аралығында тоттану әсерінің мұнай газ құбырларының жарылысы байқалған емес. Мұнайды жинау жүйесінде тоттану жылдамдығы орташа 0,06 мм/жыл жылына (ингибиторсаз -1мм/жыл), қабат қысымын ұстап тұру жүйесінде -0,1 мм/жыл (ингибиторсыз -1,7мм/жыл), мұнай және газды дайындау жүйесінде -0,03мм/жыл (ингибиторсыз -0,1мм/жыл) құрайды.

Барлық келтірілгендерге жерасты  және жерүсті скважина жабдықтары, мұнай және газ құбыр өткізгіштігін, су жерді газ өңдеу заводының технологиялық жабдықтарын тоттануға қарсы қорғау бойынша қолданудың технологияның жоғарғы тиімділігі жөнінде куәландырады.

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Ю.П.Желтов. Разработка  нефтяных месторождений. М.Недра. 1986 г.

2. Справочное руководство  по проектированию разработки  и эксплуатации нефтяных месторождений.  Проектирование разработки. М.Недра. 1983 г.

3. И.Т.Мищенко, Г.И.Богомольный.  Выбор оптимальных типоразмера  и режима работы штанговой  глубиннонососной установки. Москва. 1981 г.

4. ²Каспиймунайгаз² Анализ разработки месторождения Жанажол. Атырау. 1997 г.

5. М.И.Максимов. Геологические  основы разработки нефтяных месторождений.  Недра. 1975 г.

6. Х.А.Қалабаев, Ғ.М.Нұрсұлтанов.  Дипломдық жобаның экономикалық бөлімін орындауға арналған әдістемелік нұсқау (0907 мамандығы бойынша). Алматы 1995 ж.

7. Ғ.М.Нұрсұлтанов. Мұнай  және газды өндіріп өңдеу. Алматы 1999ж.

8. Ғ.М.Нұрсұлтанов. Мұнай  өнеркәсібіне арналған терминдер  сөздігі. Алматы 1994ж.