Коммерциялық банктердің несиелік саясаты

 

 

 

Банктің жалпы барлық операциялары белгілі бір табыс немесе шығын әкеледі. Мысалы, активті операциялары табыс көзі болса, пассивті операциялары бұл шығын көзі. Оның ішінде несиелік операциялар жоғары тәукелді актвиті операция болғанымен, жоғары табысты операция болып саналады. Сондықтан несие тәуекелінің мониторингі табыстың тұрақты болуына ықпал етеді.

15-кесте

Банктің 01.01.2011-01.01.2012 жылдары көрсеткен қызметтерінің көлеміне баға беру

Көрсетілген қызмет көлемі	01.01.2011 ж Сомасы, млн теңге	01.01.2012 ж Сомасы, млн теңге	Ауытқуы, +;-	өсу қарқыны %
1	2	3	4	5
Несиелендіру, барлығы	97597	178550	80952	82,9
Оның ішінде: Банктерден басқа заңды тұлғаларға Жеке тұлғаларға (тұрғындарға)	86903   10695	163162   15388	76259   4693	87,8   49,9
Депозиттер тарту, барлығы	154088	198982	44894	29,1
Оның ішінде: Банктерден басқа заңды тұлғалардан Жеке тұлғалардан	116567   37220	163861   35121	46993   -2099	40,2   -5,6

 

 

 

Несиелендіруде көрсетілген қызмет көлемі

 

 

 

 

 

 

01.01.2011 – 01.01.2012 жылғы  депозиттер  тарту  бойынша  қызмет  көрсетуі 

 

 

2012 жылға банктің ұсынған  несиелерінің көлемі 82,9 пайызға  өсіп, 178550млн теңгені құрды. Банктің  ссудалық портфелінің өсуі заңды  және жеке тұлғаларға берілген  несиелердің көлемінің өсуімен  байланысты болды. Ағымдағы жылы  банк заңды тұлғаларға берілген  несие көлемін айтарлықтай  163162 млн  теңгеге немесе 87,8 пайызға  арттырса, ал жеке тұлғаларға  несие көлемін өткен жылға  қарағанда 15388млн теңгеге азрттырды.

       Банк халықаралық сауда операцияларын қазіргі заманға сай құралдарды, яғни құжаттық инкассо, аккредитивтер мен кепілдіктерді қолдана отырып жүзеге асырды, сондай-ақ форфейтингтік және факторингтік операцияларды жүргізді. Алыс шет елдердің банктерімен тиімді корреспонденттік қатынастарды қалыптастырып және ұстау, халықаралық есеп айырысулар мен құжаттық операцияларды сапалы жүргізу банк қызметінің басты приоритетті бағыттарының бірі болып табылады. Банкпен өңделген стратегия шеңберінде саудалық қаржыландыру банк қызметінің бағыты ретінде қабылданды. Шағын кәсіпорындардың қызметінің  жоғарлауына коммерциялық  банктің  ықпалын  қажетті коммерциялық банктегі даму жүйесін  қарастыра  келе шағын  бизнес  өзінің  максималды  табысын жоғарлату  үшін несиелендіреді қажет  етеді.

     Банктің табыстары  мен шығыстар жөніндегі есепті  ашып көрсету немесе оның қаржылық  есептілігіне ескертулер бухгалтерлік  есептің басқа да стандарттардың  талабына сәйкес ұсынылатын ақпаратқа  қосымша оны келесідей шығыс және табыс бабтарын өздеріне қосуы тиіс,бірақ мұнымен шектелмеуі керек:                                    

сыйақы түріндегі және ұқсас табыс;

• сыйақы түріндегі шығыс және ұқсас шығыс;
• дивидент түріндегі табыс;
• комиссиондық және алым алым түріндегі табыс;
• комиссиондық және алым сомасын төлеу шығындары;
• шығындарды шегергендегі бағалы қағаздарды сату нәтижесінде алынған табыс;
• шығындарды шегергендегі басқа да бағалы қағаз бойынша табыс;
• басқа да операциялық табыс;
• қарыз алумен байланысты шығындар;
• жалпы әкімшілік шығындар;
• басқа да операциялық шығындар.

      Банктік  операцияларды жүргізу нәтижесінде  банктің алатын негізгі табыстарының  түрлері сыйақы,қызмет көрсеткені  үшін алым,комиссиондық және бағалы  қағаздар операцияларының нәтижесі  жатады.Табыстың арбір түрі банк  қызметінің тиімділігін бағалауға  мүмкіндік алатындай бөлек қарастырылады. Сыйақы түріндегі табыс мынадай  жағдайларда танылады мәміле  жасаумен байланысты банкке экономикалық  табыстың түсу ықтималдығы бар  болса;табыс сомасы жоғары деңгейлі  сенімділікпен бағаланған болса. Мәмілеге сәйкес,банктерде контагенттің  ақшасын пайдаланғаны үшін кезеңде  шығындар пайда болатын жағдайларда  ғана сыйақы түріндегі шығын  танылады. Активтерден алынған нақты  табыс есепке алатын уақыт  арақатнасы негізінде сыйақы  түріндегі табыс танылады.   Банктің табыстары мен шығыстары  Қазақстан Республикасы «Бухгалтерлік  есеп және қаржылық есептілігі»  Заңының 5-бабына сәйкес бухгалтерлік  есептің негізін қалайтын барлық  принциптерін ескереді.Төлемі келесі  жылдары жүргізілетін жыл үшін  банктің табысы мен шығыстары  жылдың аяғында есептелінеді.  Активтердің құрылымы сияқты, активтік  операцияларды классификациялау  бойынша да әртүрлі көзқарастар  қалыптасты.  Коммерциялық банктерде  негізгі активтік операциялар, мыналар  болып табылады; несиелік операциялар,олардың  нәтижесінде банктің несиелік  портфелі құрылады; инвестициялық  операциялар, олар инвистицияляқ  портфельді құру үшін басты  негіз болады;кассалық және есеп  айыырысу операциялары, бұл банктің  өз клиенттеріне көрсететін қызметің  басты түрінің бірі болып табылады;басқада  активтік операциялар, бұлар барлық  банктік операциялардың табысты  орындалуын қаматамасыз ететін, сәйкес инфрақұрылымды құрумен  байланысты.  Банктің активтік  операцияларының біршама кең  таралғанын мыналар болып табылады: ссудалық операциялар, олар банкке  табыстың негізгі бөлігін  әкеледі. Макроэкономикалық көлемде бұл  операциялардың мәні өндіру, айналымға  енгізу және тұтыну процестерін  ынталандырып, олар арқылы банктер  уақытша әрекетсізде тұрған ақшалай  қорды әрекет етуге айналдырады;инвистициялық  операциялар, оларды жасау процесінде, ресурстарды құнды қағаздарға  салу немесе біріккен  шаруашылық  қызметі бойынша құқығын алуда, банк инвестор ретінде көрінеді;депозиттік операциялар, банктің активті дипозиттік операцияларын белгілеу Орталық банктің (корреспонденттік шот және резервтік шот) және басқада коммерциялық банктердің шоттарында төлем қаржыларының ағымдағы және ұзақ резервтерін жасаудан тұрады;басқада активтік операциялар, олар формалар бойынша  әртүрлі шет елде, банктерге айтарлықтай табыс әкеледі. Қазақстандық тәжірибеде оның шеңбері әзірге шектеулі. Басқа да активтік операциялар қатарына жататындар: шетелдік валютамен және құнды металдармен операция жасау, трастық, агенттік, тауарлық операциялар, тағы басқалар.

 

 

Қорытынды

 

Кең клиентураға банктік операцияны жүргізу-әлемнің барлық елдеріндегі банктік әрекеттің басты ерекшелігі. Банктік операциялардың тиімді және икемді жүйесі ішкі жинақты қалыптастыруға ықпал ететін бірден бір қару болып табылады. Осыған байланысты өзгермелі экономиканың қажеттілігін қалыптастыруға бағытталған икемді банктік қызмет көрсету аса маңызды алады. Бөлшек банкинг сферасында активті қызмет жасап жүрген ҚР екінші деңгейлі банктерінің ішінде өзіндік орынды «Банк Центр Кредит» АҚда алады.Жалпы «Банк Центр Кредит» АҚ-ның тұрғын үйді ипотекалық кредиттеудің біртұтас нарықтық жүйесін құру міндеттерін айқындаған кезде ең алдымен тиімді қаржы тетіктеріне бағдарланған, ішкі ресурстарды пайдалануға бағытталған және Қазақстанның өзіндік ерекшелігі қаперге алынатын тұрғын үйді қаржыландыру схемасын қолдану мүмкіндігін ескеру қажет деген.

«Банк Центр Кредит» АҚ-ң жеке капиталының соңғы үш жылының көлемі мен құрылымы бойынша  активтер санын 129 пайызға арттырып, коммерциялық банкттер арасыда жақсы көрсеткіштерге иеленді.Ал таза пайдасын 60 пайызға арттырды.

«Банк Центр Кредит» АҚ 2012 жылды өткен жылдық көрсеткішпен салыстырғанда жеке капитал 39,9 млрд теңгені құрады.

Жеке тұлғаларға банктік қызмет көрсетудің ұйымдастырылуындағы төмендегі кемшіліктерді атауға болады:

біріншіден, салым қабылдау облысында халықтың көпшілік бөлігі үшін салымның минималдық шегі өте жоғары болып табылады, сондықтан оны төмендету қажет;

екіншіден, несиелендіру кезінде құжатты толтыру барысындағы бюрократизм, әсіресе ипотекалық неислендіруде байқалады.

Халықтың банкпен несие қатынасының дамуы несиелендірудің әдістері мен формаларын модернизациялауды, пайыздық саясатты жетілдіруді және несиенің берілу шарттары мен таплаптарын, бәсекелестердің тәжірибесін пайдалануды талап етеді.

Электрондық төлемді жүргізу барысында банк белгілі бір қиыншылықтарға тап болады. Бұл компьютерлік сенімсіздікке келіп тіреледі. Банк үшін палстикалық карточкалармен қылмыстық операциылар да басты проблема. Одан қорғанудың бірден бір жолы банктік техникалық қамтамасыздығының мықтылығында және заңдылық жауапкершілікті нығайтуда.

Жеке тұлғаларға банктік қызмет көрсетуді жетілдіру мақсатында мынадай ұсыныстар жасағымыз келеді:

-тұрғын үй-құрылыс жүйесін  енгізіп, соның негізінде инвестициялық  неисені алуды бірінші жолда  салым иелеріне беру;

-банктік қызметтің жаңа  түріне сұранысты анықтау үшін  үнемі маркетингтік тексеру жүргізу;

-әрбір клиентке жеке  көзқараспен қарау;

Әлемдік тәжірибеге сүйеніп, ипотекалық бағалы қағзадарды мемлекеттік бағалы қағаздармен қатар шығаруға мүмкіндік беретін шарттарды қалыптастыру қажет.

Банктердің оңтайлы қаржылық нәтижелерге жету дәрежесі оларға әсер ететін әртүрлі ішкі және сыртқы мынадай факторларға байланысты: банктің географиялық мекен-жайы, оның қызмет көрсету зоналары, клиенттік базасының жеткіліктігі, бәсеке деңгейі, қаржылық нарығының даму деңгейі, аймақтағы әлеуметтік-саяси жағдайлар, мемлекеттік қолдау мен басқа да факторлардың болуы. Тағы бір көрсеткіш, ол меншікті капитал деңгейі, қаражаттарды тарту мен орналастыру көлемі, жалпы банктік шығын деңгейі мен кіріс әкелетін және кіріс әкелмейтін активтер. Шығындар мен жоғалтулар, прогрессивті технологияларды қолдану масштабтары, филиалдар жүйесі мен туынды құрылымдар кірістері, бұлар – банктің өз қызметіне және оның басқару сапасына қатысты факторлар. Банктің персоналдар басқармасының барлық позитивті және негативті сомалары банктің қызмет етуінің қаржылық нәтижесі – пайда.

Коммерциялық банктердің қызметінің нәтижесіне әсер етуші факторлардың көптүрлілігі көпфункционалды және көп мақсатты экономикалық жүйе ретінде қарастыру қажеттігін анықтайды. Сол себептен, банк қызметінің нәтижелерін сипаттау экономикалық көрсеткіштер жүйесімен жүргізіледі