Ғылымдағы тренинг түсінігі, әдістері және оның даму тарихы

5 сынып оқушыларына  арналған 
Мектептік мазасыздық деңгейін анықтау тесті

 
Мақсаты: бастауыш буыннан орта буынға өту кезеңіндегі бейімделу деңгейін;  
жалпы мектептегі мазасыздығын; әлеуметтік қобалжуды басынан өткізуін;  
жетістікке жету жолындағы қажеттіліктерді өтеудегі кедергілерін;  
өзін-өзі көрсетудегі қорқыныш сезімдерін; білім тексеру барысында пайда болатын сенімсіздіктерін; “қоршаған ортаның талабына сай болмай қаламын-ау” деген қорқыныш, үрейлерін; физиологиялық стресске қарсы күресінің төмендігін;мұғаліммен қарым-қатынас жасау кезіндегі пайда болған қорқыныш сезімі мен келелі мәселелерін анықтау. 
Нұсқау: Бойыңыздағы мазасыздық деңгейін анықтау мақсатында сізге 8 фактордан тұратын 58 сұрақ берілген. Берілген әрбір тұжырымдамаға келіссеңіз “ия” жауабын немесе “+” белгісін, ал келіспесеңіз “жоқ” жауабын немесе “-” белгісін қоясыз.  
Сұрақтардың кілт жауаптары: әрбір сәйкес келген жауапқа 1 балл беріледі. 
Әрбір факторларың мінездемелері: 
Жалпы мазасыздық – баланың мектеп өміріндегі жалпы көңіл-күйіне байланысты әртүрлі формаларының деңгейі.  
Әлеуметті қобалжуды басынан өткізу - баланың көңіл-күйіне байланысты әлеуметтік қарым-қатынастардың даму деңгейі. 
Жетістікке жету жолындағы қажеттіліктерді өтеудегі кедергілер – жоғарғы көрсеткіштерді көрсетудегі, жетістікке жету жолындағы психикалық қолайсыз жағдайлар мен кедергілер.  
Өзін-өзі көрсетудегі қорқыныш - өзін-өзі, өзінің мүмкіндіктерін көрсету мақсатындағы әртүрлі жағдайлардағы негативті эмоциялық уайымдаулар. 
Білімін тексеру барысында пайда болатын қорқыныш – баланың білім деңгейін, мүмкіндіктерін, жетістіктерін тексеру барысында пайда болатын жағымсыз жағдайлары. Әсіресе, сынып алдында сынаққа түсудегі қорқыныш деңгейлері.  
“Қоршаған ортаның талабына сай болмай қаламын-ау” деген қорқыныш сезімі– қоршаған ортадағы адамдардың беретін бағасының маңыздылығын жойып алмау. 
Физиологиялық стресске қарсы күресінің төмендігі – психофизиологиялық ерекшеліктерді ұйымдастыра алмауы, түрлі қобалжудағы мүмкіндіктері мен қабілеттерін төмендетіп алуы, стрессогендік мінездемелерге, ортаның сыни көзқарасына төтеп бере алмауы. 
Мұғалімдермен қарым-қатынаста пайда болған қорқыныш сезімі мен келелі мәселесі- мектептегі үлкендердің жағымсыз қарым-қатынасының әсерінен оқуға деген қызығушылығының төмендеуі, берген білімнің нәтижесіз болуы.  

 5 сынып оқушыларына  арналған 

Мектептік мазасыздық деңгейін анықтау тестінің сұрақтары

1. Сынып оқушыларының  деңгейінде өзіңізді ұстау қиынға соғады ма? 
2. Материалды қаншалықты меңгергенін білу мақсатында мұғалім сізге сұрақ қойса сіз мазасызданасыз ба? 
3. Мұғалімнің талап қойғанындай сынып ішінде жұмыс істеу қиын ба? 
4. Сіздің сабақ білмей қалуыңыздан мұғалім ашуланып тұрғанын түсіңізде жиі көресіз бе? 
5. Сыныптастарыңыз сізді ұрған кездері болды ма? 
6. Мұғалім жаңа материалды түсіндірген кезде жай, асықпай, сізге түсінікті етіп сөйлесе екен деп ойлайсыз ба? 
7. Тапсырманы орындағанда, жауап бергенде сіз мазасызданасыз ба? 
8. Сіз «қате жіберіп қоямын» деген қорқынышты сезімнен өз ойыңызды ашық айта алмайтын кездеріңіз болады ма? 
9. Жауап беруге шақырған кезде сіздің тізелеріңіз дірілдеп кетеді ме? 
10. Әртүрлі ойындар ойнаған кезде сыныптастарыңыз сізді келеке-келемеждеп, мазақтайды ма? 
11. Сіз күткеннен төмен бағалар қоятын кездер болады ма? 
12. «Мені екінші жылға қалдырады» деген қорқыныш сізді мазалайды ма? 
13. «Мен таңдалмай қаламын» деген күдікті ойдан сіз сынып ішіндегі таңдау арқылы ойналатын ойындардан бас тартасыз ба? 
14. Сізге сұрақ қойғанда, жауап беруге шақырғанда бүкіл денеңіз дірілдеп кететін кездеріңіз болды ма?  
15. «Менің істеген іс-әрекетімді басқа сыныптастарым істегісі келмейді» деген күдікті ойлар жиі толғандырып тұрады ма? 
16. Тапсырманы орындамас бұрын сіз өте қатты мазасызданасыз ба? 
17. Ата-анаңыздың сізден күтетін бағаларын алу сізге қиындыққа түсе ме? 
18. Сынып ішінде мазаққа қаламын деп қорқатын кездеріңіз жиі бола ма? 
19. Жауап берген кезде қате жіберіп қойсаңыз, қателессеңіз сыныптастарыңыз сізге күлмей ме? 
20. Сіз өз сыныптастарыңызға ұқсайсыз ба? 
21. Тапсырманы орындап біткеннен кейін «дұрыс па?», «бұрыс па?» деп ойлайсыз ба? 
22. Сыныпта жұмыс істеп отырған кезде барлығын «есімде сақтап қаламын» дегенге сенімдісіз бе? 
23. Сіздің түсіңізге мектептегі мұғалімнің сұрағына жауап бере алмай тұрған кездеріңіз жиі кіре ме? 
24. Сізге көпшілік оқушылар достық қарым-қатынаспен қарайды ма? 
25. Егер де сіздің жұмысыңыздың қорытындысын басқа сыныптастарыңызбен салыстыратынын білсеңіз, сіз тереңдетіп айналысып, жұмыс жасайсыз ба? 
26. Сізге сұрақ қойғанда мазасызданбай жауап бере алатындай жағдайға жетуді армандайсыз ба? 
27. Бәстесуге түсіп қаламын деп қорықпайсыз ба? 
28. Мұғалім сіздердің сабаққа дайындықтарыңызды тексеруге ниеттене бастағанда, сіздің жүрегіңіздің қатты соғатынын сезесіз бе? 
29. Сіз қандай да бір пәннен жақсы баға алдыңыз делік, сіздің достарыңыздың біреуі «бұл бағаны сіз жағымпазданып алды деп ойлайды» деп ойламайсыз ба? 
30. Өз сыныптастарыңыздың арасындағы сыйлы оқушылардың арасында өзіңізді жақсы сезіне аласыз ба? 
31. Сыныптастарыңыз сіздің намысыңызға тиетін сөздерді айтатын кездері болды ма? 
32. Оқуда үлгермейтін оқушылардың алатын орны өзгереді деп ойлайсыз ба? 
33. Сыныптастарыңыздың басым көпшілігі сізге мән бермейтін сияқты көрініп тұрады ма? 
34. Күлкілі көрініп қаламын деп ойламайсыз ба? 
35. Мұғалімдердің сізге деген қарым-қатынасы сізді қанағаттандырады ма? 
36. Басқа сыныптастарыңыздың анасындай сіздің анаңыз сыныпішілік мерекелік іс-шараларды ұйымдастыруға көмектесе ме? 
37. «Қоршаған ортадағы адамдар мен туралы не дейді?» деген ой сізді мазалайды ма? 
38. Болашақта бұрынғыдан гөрі жақсы оқимын деп үміттенесіз бе? 
39. Сіз сыныптастарыңыз сияқты мектепке жақсы киімдер киемін деп санайсыз ба? 
40. «Мен сабақта жауап беріп тұрған сәтте басқалар мен жайлы не ойлайды екен» деп ойлайсыз ба? 
41. Сыныптастарыңыздың ішінде басқа сыныпта жоқ, ерекше қабілетті оқушы бар ма? 
42. Сыныптастарыңыздан жоғарғы деңгейде көрінген кезде олар сізге ашулана ма? 
43. Сыныптастарыңыздың сізге деген қарым-қатынасына қанағаттанасыз ба? 
44. Мұғаліммен бірге жалғыз қалғанда өзіңізді жақсы сезінесіз бе? 
45. Сіздің сыртқы пішініңізді, тәртібіңізді сыныптастарыңыз мазақтайды ма? 
46. Басқа сыныптастарыңызға қарағанда сізді мектептегі іс-әрекет көптеп мазалайтын сияқты көрінеді ме? 
47. Сіз қойылған сұрақтың жауабын білмей қалсаңыз міне-міне жылап жіберетін сияқтанып тұрасыз ба? 
48. Кешке ұйықтар алдында «ертең мектепте не болар екен?» деген ойлар мазалайды ма? 
49. Қиын тапсырманы орындап отырған мезетте бұрын білген нәрсені ұмытып қалғандай сезіліп тұрады ма? 
50. Тапсырманы орындаған сәтте сіздің қолыңыз жеңіл дірілдейді ме? 
51. Мұғалім сыныпқа тапсырма берейін деп тұрғанда өзіңіздің мазасызданып кететініңізді байқайсыз ба? 
52. Мектептегі сіздің біліміңізді тексеру сізге қорқыныш сезімін әкеледі ме? 
53. Мұғалім сыныпқа тапсырма берейін деп тұрғанда сіздің бойыңызды «тапсырманы орындай алмаймын-ау» деген қорқыныш сезімі билейді ме? 
54. Сіздің қолыңыздан келмейтін іс-әрекетті сыныптастарыңыз орындайтындай түстерді көресіз бе? 
55. Мұғалім сабақ түсіндіріп тұрғанда сізге қарағанда сыныптастарыңыз жақсы меңгеретін сияқтанып тұрады ма? 
56. Мектепке келе жатқан жолда «мұғалім тексеру жұмыстарын береді-ау» деп қобалжисыз ба? 
57. Тапсырманы нашар орындап отырмын деп ойлайсыз ба? 
58. Мұғалім сізге «сынып алдында тақтаға шығып тапсырманы орында» деген кезде қолыңыз дірілдейді ме? 

Мұғалімдермен жұмыс 

Кикілжің жағдайлардағы өзін-өзі ұстау стилі

Әдістеме авторы: К.Томас 
Нұсқау: Тест 30 сұрақтан тұрады. Әрбір сұрақта екі тұжырымдама ұсынылған (А және Б). Сіздің қалауыңыз бойынша іс-әрекетіңізге қандай жауап сәйкес келсе, сол жауаптың нұсқасын жауап парағына белгілейсіз.

Сұрақнама: 
1. А. Кейбір кездері екі жақты шешімі бар тапсырмаларды орындау мүмкіндігін қарсыласыма беремін. 
Б. Екеуміздің ойымызды ажырататын емес, жақындататын жақтарын іздеймін. 
2. А. Мен әрқашанда келісім жасап, мәмілеге келетін жағдаяттарды іздеймін. 
Б. Мен қандай да бір шешім қабылдауда өзімнің де, өзгенің де қызығушылығын ескеремін. 
3. А. Мен әрқашанда өзімнің ойымдағы іс-әрекетімді орындауға тырысамын. 
Б. Басқалардың көңілін тауып, қарым-қатынасымызды сақтаймын. 
4. А. Мен әрқашанда келісім жасап, мәмілеге келетін мүмкіндіктерді іздеймін. 
Б. Кейде мен басқаның өтінішін орындау үшін өзімнің уақытымды қиямын. 
5. А. Мен екі жақты шешімі бар жағдайларда басқаның қолдауын қажетсінемін.  
Б. Кикілжің сәттерге тап болмас үшін мен барлық жағдай жасаймын. 
6. А. Мен қолайсыз жағдайлардан бас тартамын. 
Б. Мен әрқашанда өзімнің ойымдағы іс-әрекетімді орындауға тырысамын. 
7. А. Екі жақты шешімі бар сұрақтарды кейінге қалдырамын. 
Б. Жетістіктерге жету үшін кейбір кездері басқаларға да мүмкіндік беріп отыру керек. 
8. А. Мен әдеттетегідей өзімнің ойымдағы іс-әрекетімді орындауға тырысамын.  
Б. Мен ең бірінші кезекте туындаған сұрақтар мен тапсырмалар төңірегінде анықтау жүргізіп алуым керек.  
9. А. Кейбір кезде туындаған келіспеушіліктер үшін қобалжудың қажеті жоқ деп ойлаймын. 
Б. Маған берілген тапсырманы орындау үшін мен бар күш жігерімді саламын. 
10. А. Өз ойымды орындауға бар күш жігеріммен, ынтаммен кірісемін. 
Б. Мен туындаған жағдайларда екі жақты пайда келтіретін шешімдер іздеймін. 
11. А. Мен ең бірінші кезекте туындаған сұрақтар мен тапсырмалар төңірегінде анықтау жүргізіп алуым керек.  
Б. Басқаладың көңілін тауып, қарым-қатынасымды сақтағым келеді.  
12. А. Әртүрлі жағдайларда талас туғызатын көзқарас пен ойлардан аулақ болуға тырысамын. 
Б. Егер сөзталаста маған қарсы болған адам менімен келісемін десе, мен де оның ойын көзқарасын тыңдауға тырысамын. 
13. А. Мен әрқашанда ортадағы нейтрал көзқарасты таңдаймын. 
Б. Басқаларға менің көзқарасымды қабылдауына күш саламын. 
14. А. Мен ең алдымен өз ойымды айтып аламын да, содан кейін ғана қарсыласымның көзқарасын, ойын тыңдауға дайын боламын.  
Б. Мен басқаларға өзімнің мықты логикамды көрсетуге тырысамын. 
15. А. Басқалардың көңілін тауып, ең негізгісі қарым-қатынасымызды сақтағым келеді. 
Б. Кикілжің сәттерге тап болмас үшін мен барлық жағдай жасаймын. 
16. А. Мен басқалардың сезімін, намысын құрметтеймін. 
Б. Басқаларды менің көзқарасыма келісуіне жағдай жасаймын.  
17. А. Мен өзімнің ойымдағы іс-әрекетті орындау үшін тырысамын. 
Б. Қажетсіз, пайдасыз ұрыс-керістен сақтану үшін мен барлық жағдай жасауға тырысамын. 
18. А. Егер қарсыласымның ойы оны бақытты қылатын болса мен онымен келісемін. 
Б. Қарсыласым менімен келісіп тұрса да, мен оның өз ойында қалуына мүмкіндік беремін. 
19. А. Мен ең бірінші кезекте туындаған сұрақтар мен тапсырмалар төңірегінде анықтау жүргізіп алуым керек.  
Б. Екі жақты шешімі бар сұрақтарды кейінге қалдырамын. 
20. А. Егер менің ойымын қарсыласымның ойы сәйкес келмесе мен тез арада оны шешуге тырысамын. 
Б. Егер шешім қабылдау керек болса мен барлығымыздың қызығушылығымызды ескерместен, ортақ шешім қабылдаймын. 
21. А. Келіссөз жүргізу барысында мен басқаның қызығушылығын ескеріп, зейін қоюға даярмын. 
Б. Кикілжің жағдайларды шешуге менің бірден кірісіп кететін әдетім бар. 
22. А. Мен қандай да бір шешім қабылдар кезде өзімнің де, өзгенің көзқарасын ескеремін. 
Б. Мен өзімнің ойымды басқаларға орындатуға тырысамын. 
23. А. Мен барлық адамдардың ұсыныстарын орындауға тырысамын. 
Б. Кейбір кездері екі жақты шешімі бар тапсырмаларды орындау мүмкіндігін қарсыласыма беремін. 
24. А. Егер қарсыласымның ойы ол үшін маңызды болса, мен оның ойымен келісуге дайынмын. 
Б. Мен басқалардың мәмілеге келуіне ат салысамын. 
25. А. Мен басқаларға өзімнің мықты логикамды көрсетуге тырысамын. 
Б. Келіссөз жүргізу барысында мен басқаның қызығушылығын ескеріп, зейін қоюға даярмын. 
26. А. Мен әрқашанда ортадағы нейтрал көзқарасты таңдаймын. 
Б. Мен барлық адамдардың ұсыныстарын орындауға тырысамын. 
27. А. Мен талас, тартыс туғызатын жайттардан аулақ жүруге тырысамын. 
Б. Егер қарсыласымның ойы оны бақытты қылатын болса мен онымен келісемін. 
А. Мен әдеттетегідей өзімнің ойымдағы іс-әрекетімді орындауға тырысамын.  
Б. Екі жақты шешімі бар жағдайларда мен әрқашан басқаның қолдауын қажетсінемін.  
28. А. Мен әрқашанда ортадағы нейтрал көзқарасты таңдаймын. 
Б. Кейбір кезде туындаған келіспеушіліктер үшін қобалжудың қажеті жоқ деп ойлаймын. 
29. А. Мен басқалардың намысына тимеуге тырысамын. 
Б. Сөзталаста қарсыласым екеуміздің ойымыз, қызығушылығымыз бір жақтан шығып, жетістікке жетуімізді ойлаймын.

«Мұғалімнің кәсіптік бағытын» анықтау тесті

Нұсқау: Бұл сұрақнамадағы қасиеттер, жағдаяттар сіздің бойыңызда азды – көпті кездесуі мүмкін. Осыған байланысты мінедтті түрде берілген нұсқаның біреуін ғана таңдауыңыз қажет. Берілген нұсқаның жауабына келіссеңіз, онда сәйкес “а” немесе “б” жауабын ЖАУАП ПАРАҒЫНА белгілеңіз.

Жауаптар үлгісі: 
“а” – иә, бұл жауапқа, жағдаятқа келісемін. 
“б” – жоқ, бұл жауаппен, жағдаятпен келіспеймін.

Сұрақтар: 
1. Адамдардан шалғай жерлерде, жалғыз өзім өмір сүре алатын едім. 
2. Барлық кездерде өзіме деген сенімділігім арқылы жеңіп шыға аламын. 
3. Менің пәніме деген білімділік адамдардың өмірін едәуір жеңілдетеді. 
4. Адамдар бұрынғы заманға қарағанда қазіргі кезде моральдық заңдылықтарды қатаң ұстануы тиіс. 
5. Кітапханаға кітапты өткізбес бұрын әрбір парағын мұқият оқып шығамын. 
6. Менің жұмыс орнымдағы идеал – жұмыс бөлмемдегі тыныштық болып саналады. 
7. Қоршаған ортадағы адамдардың айтуы бойынша мен барлық іс-әрекеттерді өзімнің қабілеттерімді пайдалана отырып істегенді ұнатады екенмін. 
8. Менің идеалдарымның ішінде өз пәніме үлес қосқан ғалымдар елеулі орынға ие деп айта аламын. 
9. Қоршаған ортадағы адамдардың көзқарасы бойынша мен дөрекі қылықтар жасауға бой алдырмаймын. 
10. Өзімнің киім кию үлгіме әрқашанда зейін қойып, бақылау жасаймын. 
11. Таңертеңгі мезгілден бастап ешкіммен сөйлескім келмейтін кездер болады. 
12. Мен айналамдағы ретсіздік болғанын қаламаймын. 
13. Менің достарымның басым көпшілігі мамандық ортамдағы ең қызықты адамдар десе болады.  
14. Мен өзімнің іс - әрекеттеріме көбіне сын көзбен қараймын. 
15. Өз үйімдегі асханамда өзімді ресторанда отырғандай ұстаймын. 
16. Ортада мен басқаларға қалжың айтуға, қызықты әңгімелер айтуға мүмкіндік беремін. 
17. Жылдам шешім қабылдай алмайтын адамдарға менің ашу-ызам келеді. 
18. Бос уақытым бола қалған жағдайда мен тәртіп жөнінде материалдар оқығанды жөн көремін. 
19. Әлеуметтік ортада отырғанда басқа адамдар әртүрлі жат қылықтар жасаса да, мен ондай іс -әрекет жасай алмаймын. 
20. Кейбір кездері мен жоқ адамдар туралы әңгіме қозғағанды ұнатамын. 
21. Маған үйге қонақтар шақырып, олардың көңілін аулаған ұнайды. 
22. Мен көбінесе ұжымның көзқарастарына келіспеймін. 
23. Жас ерекшеліктеріне қарамастан өзімнің мамандығымды жақсы көретін адамдармен қарым – қатынас жасаған ұнатамын. 
24. Басқа біреудің қиналғанына немқұрайдылықпен қарап отыра алмаймын. 
25. Мен өз қателігімді мойындай аламын. 
26. Маған қолданылатын ауыр жаза – жалғыздыққа қамақ қою деп санаймын. 
27. Жоспар құруға кетекен күш-жігерді, уақытты бекер кетті деп санаймын. 
28. Мектеп қабырғасында мен өз білімімді арнайы әдебиеттерді оқу арқылы толықтыратынмын. 
29. Өзін алдайтын адамдар басқаны да алдаса, мен оған таң қалып, сын көзбен қарап, кемсітпейтін едім. 
30. Менен басқа адам көмек сұраған кезде менің ішкі дүнием оған қарсы болмайды. 
31. Мені кейбір адамдар көп сөлейді деуі мүмкін. 
32. Мен жауапкершіліктен, қоғамдық жұмыстан бас тартамын. 
33. Ғылым – менің ең жоғарғы қызығушылығым деп санаймын. 
34. Қоршаған ортадағы адамдар менің жанұямды интеллегентті деп санайды. 
35. Ұзақ сапарға шығар алдында не алу керектігі жайлы көп ойланып, толғанмын. 
36. Басқа адамдарға қарағанда мен бүгінгі күнмен өмір сүретін сияқтымын. 
37. Егер уақыт болса, мен өз пәнім жайлы әңгімені емес, сыныптан тыс мерекелік іс-шаралар ұйымдастырар едім. 
38. Мұғалімнің негізгі міндеті – пәндер бойынша білім беру деп санаймын. 
39. Мен әдеп, адамгершілік жайлы тақырыптар оқып, статья бергенді ұнатамын. 
40. Маған сұрақтар қоя беретін адамдар менің аш-ызамды келтіреді. 
41. Көптеген адамдар мені өз орталарында болғанды қалайды. 
42. Маған әкімшілік-тұрмыстық жауапкершілікпен байланысты іс-шаралар, жұмыстар жасаған ұнар еді деп ойлаймын. 
43. Егер мен өзімнің еңбек демалысымды біліктілік деңгейімді көтерумен өткізсем, мен ешқандай да өкінбес едім. 
44. Менің сыпайылығым басқа адамдарға жиі ұнамай қалады. 
45. Мен басқа біреудің сәттілігіне қызғанған кездерім болған. 
46. Маған біреулер дөрекі сөйлесе, мен тез ұмытып кетемін. 
47. Қалыптасқан ереже бойынша менің пікіріме басқалар қосылады. 
48. Егер маған болашаққа бару сәті түсе қалса, онда мен ең бірінші кезекте өз пәнімнің кітаптарын жинап алар едім. 
49. Мен басқа біреулердің тағдырын шешуге белсенді ат салысамын. 
50. Мен ешқашанда ұнамсыз, жағымсыз жағдайларды күлкіге айналдырған емеспін.