Международные отношения

Халықаралық ұйымдар ауқымындағы  дипломатиялық әрекет. Жетекші елдер  мен кішкентай мемлекеттердің, “үшінші  дүние” елдерінің, микро мемлекеттердің қазіргі кездегі дипломатиялық қызметі. Дипломатияның ұлттық стилінің жүйеленуі; дипломатиялық әдістердің әмбебаптылығы. Келіссөздер саласындағы сындарлы параллелизм.

Дипломатиялық институттардың модификациясы. Дипломатиялық қызметтің даму болашағы. Қазіргі дипломатиялық стиль. Қазіргі дипломатияның іскерлігі, ашықтығы, қуаттылығы.

 «Қазақстан Республикасының дипломатиясы» пәні

1. Қазақстан  Республикасының дипломатиясы мен  дипломатяилық қызметінің қалыптасуы. Тәуелсіздіктің жариялануы. Қазақстанның әллемдік сахнаға шығуы. Әлемдік қауымдастықтың Қазақстанды халықаралық құқықтың субъектісі ретінде қабылдауы. Қазақстанды дипломатиялық тез тану.

Қазақстанның сыртқы саяси доктринасының  қалыптасуы. Негізгі сыртқы саяси  басымдылықтарды жүзеге асыру. 

Қазақстандық дипломатиялық қызметтің қалыптасуы. Совет Одағы Сыртқы істер министрлігі құрамынан шығу. Ұлттық сыртқы байланыстар мекемесі ҚР Сыртқы Істер министрлігінің құрылуы. Өзіндік дипоматиялық инфраструктураның құрылуы.  Шетелдерде Қазақстанның алғашқы дипломатиялық өкілеттіктерінің пайда болуы. Қазақстандық диплоатияның басым бағыттары.

Сыртқы әлеммен қаңды құқықытық  негіздің құрылуы. Қазақстанның халықаралық  конвенцияларға қосылуы: Дипломатиялық  қатынастардың Вена конвенциясы 1961 ж.; Консулдық қатынастардың Вена конвенциясы 1963 ж.;  және т.б. Қазақстанның халықаралық ұйымдарға мүше болуы: БҰҰ және т.б.

2. Қазақстандық  дипломатия және аймақтық қауіпсіздік  мәселелері. Қауіпсіздік саласындағы Қазақстанның бастамалары және оларды жүзеге асыру. Азиядағы превентивтік дипломатия. СВМДА. Құрылу кезеңдері. Мүше елдер.  Институциализациясы. Тәжікістандағы бейбіт шараларды аяқтаудың Қазақстандық бастамасы. Ауғаныстандағы бейбіт өмір орнатудағы қазақстандық бастамалар.

Қауіпсіздікті қамтамасыз ету, ШЫҰ. Қазақстан  және Ұжымдық қауіпсіздік келісімі.

3. Қазақстан  дипломатиясы және қарулануды  қадағалау, қарусыздану мәселесі  мен жаппай қырып жою қаруын  таратпау. Қазақстанның ядролық қаруы бар мемлекеттермен қатынастарының еркшелігі. Қазақстанның ядролық қарудың барлық түрлерінен бас тартуы. Қазақстанның орта және аз қашықтықтағы ракеталарды жою келісіміне қосылуы (РСМД). Қазақстан территориясындағы ракетаға қарсы қорғану жүйесінің шектелуі (ПРО). Қазақстан және ядролық қаруды таратпау келісімі (ДНЯО). Қазақстанның ядролық қарусыздану үрдісі. Әскери шаруашылық кешеннің конверсиясы (ВПК).

Дипломатияның қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі ролі мен маңызы.

4. Қазақстандық дипломатия мен экологиялық мәселелер.  Қазақстанның экологиялық жағдайы. ҚР экологиялық қауіпсіздік пен тұрақты даму концепциясы.  СІМ және оның экология саласындағы халықаралық қатынастарға міндеттілігі. Қоршаған ортаны сақтау саласындағы Қазақстанның халықаралық қатынастары. Климаттың жаһандық өзгеру мәселесі (Йоханнесбург, ЮАР, 2002). Қазақстандағы экологиялық қозғалыстар.

5. Қазақстан  Республикасының дипломатикалық  тәжірибесі. Әлемдегі ҚР дипломатиялық қызметінің орнының нығайуы. Дипломатиялық қызмет  органдарының негіщгі бағыттары: әлемдегі қазіргі болып жатқа жағдайларды сараптау, шетелдерде және халықаралық ұйымдарда Қазақстанның өкілі өызметін атқару және т.б. ҚР СІМ Президен әкімшілігі мен Үкімет аппаратымен Парламентпен елдің сыртқы саяси бағытын жүзеге асыратын министрліктер мен ведомствалармен қарым қатынасы. Архив, қауіпсіздік және ҚР СІМ басылым органдары.

6. Каспий теңізі мәселесі және Қазақстандық дипломатия. Каспий теңізі мәселесі.  Каспий теңізі аумағындағы қазіргі геосаяси жағдай. Каспии мәселесі бойынша Қазақстанның сыртқы саясатының стратегиялық сипаты. Қазақстандық дипломатияның міндеттері. Каспии түбінің делимитациясы мәселесі. Каспий аймағы мемлекеттерініңкөпжақты және екіжақты келісімдері. Аймақтағы әлемдік державалардың мүдделері. Каспий аймағы мемлекеттерінің экспорттық құбырлар саясаты. Каспий мұнайын тасымалдау жолдары. Каспий теңізіне ядросыз аймақ статусын беру мәселесі.

 «Дипломатиялық құжаттар» пәні

1.  Дипломатиялық тіл және оның ерекшеліктері. “Дипломатиялық тіл” түсінігі. Дипломатиялық тіл дипломаттардың ауызша және жазбаша түрдегі қатынастарда қолданатын тілі ретінде.  Дипломатиялық қатынастар барысындағы жалпы тіл ретіндегі латын тілінің рөлі. Дипломатия тарихындағы француз тілінің рөлі. Дипломатиялық қатынастардағы қазіргі ресми тілдер. Тілмаштар (аудармашылар) институты, олардың қызметі және дипломатиялық келіссөздердегі рөлі. Дипломатиялық тіл дипломатиялық сөздіктің техникалық сөз орамы ретінде. Дипломатиялық тілге қойылатын талаптар, дипломатиялық тілдің ерекшеліктері. Сөздің дипломатиядағы мәні мен беделі.

2. Дипломатиялық құжаттарды рәсімдеу және жазуға қойылатын талаптар. Халықаралық қауымдастыққа арналған дипломатиялық құжаттардың бағытталуын ресімдеуге  қойылатын талаптар. Екіжақты сипатқа ие дипломатиялық құжаттардың бағытталуын ресімдеуге  қойылатын талаптар. Дипломатиялық құжаттардың халыққа жолдануы. Дипломатиялық құжаттардың мағыналық құрылымы: хаттамалық сөз орамы, мағыналы өзегі, дәлелдеу бөлімі, дерек келтірілетін бөлім. “Хаттамалық сөз орамы” түсінігі. Дипломатиялық құжаттардағы хаттамалық сөз орамының қызметі мен рөлі. Хаттамалық сөз орамы қолданылатын дипломатиялық құжаттар.

3.  Дипломатиялық құжаттардың құрылымы. Дипломатиялық құжаттардың бағытталуы. Дипломатиялық құжаттардың екі бағытта жолдануы. Үкімет - дипломатиялық құжаттың бірінші адресаты ретінде. Халық - дипломатиялық құжаттың екінші адресаты ретінде. Дипломатиялық қатынастағы екінші бағыттың рөлі. Ең кең таралған хаттамалық сөз орамдары.  Нотада, есте сақтау жазбаларында, үкімет басшыларының жеке арнауларында хаттамалық сөз орамдарын дұрыс ресімдеу. Хаттамалық сөз орамдарын рұқсатнама алу мәселелеріне қатысты ноталарда ресімдеу ерекшеліктері. Халықаралық қатынастар тәжірибесінде хаттамалық сөз орамдарын пайдаланбайтын сәттер.

4.  Дипломатиялық құжаттың негізгі бөлімі - мағыналы өзегі. Мағыналы өзектің қызметі мен рөлі. Ішкі мазмұнына қарасты дипломатиялық құжаттардың түрлері. Мазмұны жағынан наразылық білдіретін дипломатиялық құжаттар. Ұсыныс жасауды білдіретін дипломатиялық құжаттар. Мүмкін болатын жауап қадамды ескертетін дипломатиялық құжаттар. Мемлекеттің халықаралық-құқықтық немесе саяси ұстанымын айқындайтын құжаттар. Іс-шара жөнінде хабарлайтын құжаттар. Келіскендікті ресімдейтін дипломатиялық құжаттар.

5. Дипломатиялық құжаттың мәліметтік бөлімі. Дерек келтірілетін бөлімдер, негізгі кескіндері мен ерекшеліктері. Дипломатиялық құжаттардың деректік бөлімін жазу және оны ресімдеуге қойылатын талаптар. Дерек келтірілетін бөлімнің қызметі мен рөлі. Мәліметтік бөлімді жазу барысында деректі сұрыптай білу, оны жіктеп, сараптап, дипломатиялық құжатта орын тәртібін белгілеу.

6. Мәліметті баяндау бөлімі, және оны рәсімдеу талаптары. Мәліметті баяндау негізгі бөлігі мен негізгі сипаттары.  Дипломатиялық құжаттардың мәліметті баяндау бөлімін жазу жәнен рәсімдеуге қойылатын талаптар. Мәліметті баяндау бөлімінің рөлі, функциялары. Мәліметті баяндау бөлімін жазудың және оны рәсімдеудің талаптары. Мәліметті баяндау бөлімін жазуға мәліметтер жинақтау, олардың сыныпталуы, талдануы, дипломатиялық құжаттарда қиыласуы.

7. Дипломатиялық хат алмасу. Дипломатиялық хат алмасуға қатысты құжаттар. Дипломатиялық нота - дипломатиялық хат алмасудың негізгі құжаты ретінде.  Ноталардың түрі. Вербальды нота, жеке нота. Дипломатиялық ноталарды құрастырудың техникасы. Естелік жазбаларының түрлері. Естелік жазбаларын құрастырудың техникасы.  Меморандум. Меморандум түрлері. Меморандум құрастырудың техникасы. Жартылайресми сипаттағы жеке хат. Жартылайресми сипаттағы жеке хатты құрастырудың техникасы. Мемлекет басшыларының жеке жолдаулары мен сыртқы істер министрлерінің хаттары. Оларды рәсімдеу техникасы.

8.  Дипломатиялық құжаттар негізінде мемлекеттердің  хат арқылы байланысының жаңа түрлері. Дипломатиялық құжаттардың мемлекеттік дипломатиялық қызмет түріне сәйкес келуі. Декларация, дипломатиялық құжаттың бұл түрінің ерекшелігі. Үкіметтің (Сыртқы істер министрлігінің) мәлімдемесі, оның ерекшеліктері. Баспасөзге арналған мәлімдеме. Халықаралық мәжілістердегі және халықаралық ұйымдардағы мемлекеттердің өкілдерінің мәлімдемелері мен баяндамалары. Дипломатиялық тост (ресми тілек айту). Жеделхат.

5. Ұсынылатын әдебиеттер  тізімі:

Негізгі әдебиет:

1. Вторая мировая война в воспоминаниях, М, 1990.
2. Год кризиса 1938 -1939 гг.: Документы и материалы. - М.,1990.
3. Дипломатия и права человека. Сб. док. и мат. Алматы, 1997.
4. Дипломатический словарь / Под ред. А.А. Громыко. В 3 т. М., 1984-1986.
5. Договоры, учреждающие Европейские Сообщества  / Отв. ред. Ю.А. Борко. Т.1. М., 1994
6. Документы международных отношений и внешней политики СССР (1917-1945)./ Составитель И.А. Ахтамзян. М., 1996.
7. Европа: век XX. Хрестоматия.-М.,1980.
8. История дипломатии. Под. ред.Зорина В.А., Семенова В.С., Сказкина С.Д., Хвостова В.М. В 5-ти  тт. М,, 1959-1979 гг.
9. История международных отношений и внешней политики. – В 3-х частях. – Алматы, 1998
10. Организация Объединенных Наций. Сб. док. / Отв. ред. В.В. Вахрушев.  - М., 1981.
11. Осмыслению подлежит: СССР-Германия, 1939-1941. Документы и материалы. - М.,1991.
12. Сборник документов по международному праву /Под ред. К.К. Токаева, М.М. Атанова, Ж.У. Ибрашева.- Т.1, 2. - Алматы, 1998.
13. Советско-английские отношения во время Великой Отечественной войны 1941-1945 гг.- В 2-х тт.-М.,1983.
14. Назарбаев Н.А. Критическое десятилетие. Алматы: Атамура, 2003, С. 226 (240 с.).
15. Выступление Президента Республики Казахстан Н.А.Назарбаева на Саммите тысячелетия ООН. Нью-Йорк, 6 сентября 2000 г. // Дипломатический курьер, 2000, № 3. С. 88.
16. Центральная Азия: Геоэкономика. геополитика, безопасность. Ташкент, 200, 186 c.
17. Токаев К. Дипломатия Республики Казахстан. Астана,  2001, С. 24 (552 с.). Токаев К.К. Под стягом независимости: Очерки о внешней политике Казахстана. – Алматы: Білім, 1997. – 736 с.
18. Токаев К.К. Внешняя политика Казахстана в условиях глобализации. – Алматы, 2000. – 584
19. Парижская хартия для новой Европы // Дипломатия и права человека, Алматы, 1998 С. 123-137.
20. Хартия европейской безопасности, Стамбул 1999. // Человек и право, 2000, №2, С. 34-45..
21. Хантингтон С. Столкновение цивилизаций, М., 2003, 603 с.
22. Kissinger H. Years of upheaval // Fourth annual report to the Congress on US foreign policy, 1973, 3 May, 390 р.
23. Гаджиев К. С. Введение в геополитику. - М., 1997.
24. Киссинджер Г. Дипломатия. - М., 1997. Поздняков Э. А. Геополитика. - М., 1995.
25. Цыганков П. А. Международные отношения. - М., 1996.
26. Каган С.С. «О новом мировом порядке», М., 2005
27. Мировая политика и международные отношения: учеб. пособие /под ред. С. А. Ланцова, В. А. Ачкасова. – СПб.: Питер, 2005. − 443 с.
28. Современные международные отношения: учебник / под ред. А. В.Торкунова  М:РОСМЭН, 2000. − 584 с.
29. Венская конвенция о дипломатических сношения. 1961 г.
30. Дипломатия и права человека (Дипломатические аспекты защиты прав человека). Сборник документов и материалов для студентов-международников. - Алматы,1997.
31. Единый Европейский акт. Договор о Европейском Союзе. - М.,1994
32. Закон Республики Казахстан о дипломатической службе 1997.
33. А. Загорский, М. Лебедева. Теория и методология анализа международных переговоров. М., 1989 г.
34. Исраэлян В.Л. Технология двусторонних и многосторонних дипломатических переговоров. М., 1988 г.
35. Устав ООН.
36. Закон о дипломатической службе Республики Казахстан. Алматы, 2002.
37. Соглашение о Партнерстве и Сотрудничестве между Республикой Казахстан, Добрососедство. Астана-Пекин,2001.
38. Внешняя политика Республики Казахстан. Хроника.1991-1999.Алматы, 1999.
39. Казахстан и Европейский Союз. Сборник документов иматериалов. Алматы, 1997
40. Назарбаев Н. Стратегия становления и развития Казахстана как суверенного государства.Алматы, 1992.
41. Назарбаев Н. На пороге ХХ1 века. Алматы,1995.

Қосымша :

1. АСЕАН в системе международных отношений. М., 1993.
2. Барановский В.Г. Европейское сообщество в системе международных отношений. - М., 1986.
3. Байзакова К.И., Губайдуллина М.Ш. и др. Становление и развитие системы европейской безопасности и обороны. - Алматы, 2002
4. Бересков В.М. Страницы дипломатической истории. – М., 1984
5. Белецкий В.Н. Потсдам 1945: история и современность.-М.,1987.
6. Быков О.Н. Международные отношения: трансформация глобальной структуры. – М., 2003
7. Губайдуллина М.Ш. Внешняя политика Германии (1871-2004). – Алматы, 2004
8. ХХ век: основные проблемы и тенденции международных отношений. М., 1992.
9. Европа в системе международных отношениий.1917-1945.- Свердловск,1990.
10. Европейская интеграция: происхождение и развитие Европейского Союза. - М.,1996.
11. Ибрашев Ж.У., Енсебаева Э., Кусаинова М. Формирование европейской дипломатии (вторая половина ХХ - начало XXI вв.). – Алматы, 2002
12. Иванов И.С. Новая российская дипломатия. Десять лет внешней политики страны. – М.,2002
13. История внешней политики и дипломатии США. М., 1994
14. История внешней политики России. - М., 1995.
15. Китай в мировой и региональной политике: История и современность / Ин-т Дальнего Востока РАН. - Отв. ред. А.Г. Яковлев. – М., 2002
16. Кукеева Ф.Т. Европейский Союз и США: современные аспекты трансатлантического партнерства. – Алматы, 2003.
17. Лаумулин М.Т. Казахстан в современных международных отношениях: безопасность, геополитика, политология. - Алматы.-2000.
18. Лундестаг Г. Восток, Запад, Север, Юг. Основные направления международной политики. 1945-1996. – М., 2002
19. Международные отношения: теории, конфликты, организации /Под ред. П.А. Цыганкова – М., 2004
20. Мировая политика: проблемы теории и практики. М., 1995.
21. Мировое политическое развитие: век ХХ / Н.В. Загладин и др. М., 1995.
22. Мовкебаева Г.А. Современные проблемы международных отношений. – Алматы, 2000
23. Протопопов А.С., Козьменко В.М., Елманова Н.С. История международных отношений и внешней политики России.1648-2000 – М.,2001
24. Системная история международных отношений. Под ред. А.Д.  Богатурова. - М, 2000-2003
25. Современные международные отношения. /Под ред.  А.В.Торкунова. – М.,2001
26. Токаев К.К. ООН: 50 лет служения миру. - Алматы, 1995.
27. Губайдуллина М.Ш. Развитие второй опоры ЕС – общей внешней политики и политики безопасности в свете решений саммита в Ницце // Вестник КазГУ. Серия МО и МП, 2001, №3(5), С .99-104.
28. Макашева К.Н. Концепция совместных действий во внешней политике ЕС // Европейский Союз: 10 лет после Маастрихта.., С.41-48.
29. Богатуров А.Д. Великие державы на Тихом океане. История и теория международных отношений в Восточной Азии после Второй мировой войны. 1945 - 1995. -М.,1997.
30. Латинская Америка в международных отношениях. XX век / Отв. Ред
31. Кукеева Ф.Т. Европейский Союз и США: современные аспекты трансатлантического партнерства. Алматы, 2003, 189 с.
32. Лаумулин М.Т. Казахстан в современных международных отношениях: безопасность, геополитика, политология. – Алматы: 2000. – 480 с.
33. Исингарин Н. Проблемы интеграции в СНГ. Алматы, 1998.
34. Лаумулин М.Т. Казахстан в современных международных отношениях:безопасность, геополитика, политология. Алматы, 2000.
35. Мансуров Т.А. Казахстанско-российские отношления.1991-2001. Москва, 2001.
36. Политика и интересы мировых держав в Казахстане. Под редакцией Б.Султанова. Алматы, 2002.
37. Приоритеты казахстанской дипломатии. Астана, 2000.
38. Токаев К.К. Внешняя политика Казахстана в условиях глобализации. Алматы, 2000.
39. Токаев К.К. Дипломатия Республики Казахстан. Астана, 2001.