Э. Дюркгейм

Сократ, Спенсер, Блинский, Чернышевский сияқты ойшылдар Мәдениеттану жеке пән  ретінде ХІХ ғасырдың соңғы ширегінде  қалыптаса бастады, сондықтан да оны әлі де болса да буыны бекімеген  жас ғылымдар саласына жатқызамыз. Мәдениеттану мәдениет туралы ғылым, сонымен  қатар философиялық ілім, өйткені  ол философияның басты саласы мәдениет философиясын қамтиды. Қазіргі кезеңдегі  материалдық және материалдық емес өндіріс орындары еңбекке қабілетті, технологиялық мәдениетті игерген  адамдарды қажет етеді. Осыған орай, соңғы кездері педагогикалық  құжаттардағы «технологиялық мәдениет», «еңбек мәдениеті» ұғымдарының мәнін  көпшіліктің дұрыс түсінуі қажетті  шарт болып табылады.

 Көне замандағы адамдар әр  уақытта да құдайлар қоршауында  болды, олардың санасынан құдайлар  берік орын алды. Үйде де, түзде  де құдайлар адамдармен бірге  болды оларды жебеп, қорғап  отырды. Құдайлар қалаларда тұрды,  қала заңдары мен қала азаматтарын  бәле жаладан қорғады. Сондықтан  эллинист Макс Поленц полистік  патриотизмді ерекше дәріптейді.

Мәдениет негізінде екі үлкен  түрде болады: материалдық және рухани.

1.      Материалдық -  бұл өндірістегі құрал-саймандар  техника, құрылымдар және тағы  басқалар.

2.      Рухани - бұл ғылым,  өнер, әдебиет тағы басқалар.

Мәдениеттің бұлай бөлінуі белгілі  шартқа байланысты Олардың арасында тығыз байланыс, қатынастар бар. Осылардың  нәтижесінде олар бір-біріне әсер етеді. Мысалы, адам ойындағы кейбір ғылыми-техникалық жобалар, тұжырымдар нақтылы өмірде жаңа техника, сайман, басқа құрал-жабдық түріне айналады. Ал жаңадан пайда  болған техника, құрылғы, технология, жаңа ой-пікірлер, тұжырым, теория жасауға  мүмкіндік туғызады.

Материалдық мәдениет құрамына еңбек  құралдарымен бірге барлық қолмен, ақылмен өңделген еңбек заттары  жатады. Олардың мазмұны мен түрі мәдениеттің даму сатысын көрсетеді. Сондықтан мәдениеттегі қазіргі  бардың, болашақтың сабақтастық байланысын тани білу қажет. Өткендегі құрал - саймандар  із-түссіз жоғалып кетпейді.

Адамдар күнделікті өмірде мәдени құбылыстарды әртүрлі түсінеді. Біреулері мәдеениетті  қоғамдағы құндылықтарды адамдардың жете ұғынуы, саналы түрде меңгеріп алуы десе, екіншілері - қоғамдағы адамдардың білім мен тәрбие алу процестерінде  пайда болған адамның саналы ақыл-ойы, мінезі, оның ойлау қабілеті, сезімі ретінде қарайды.

 Мәдениет - тұтас бір құбылыс,  оны зерттегенде жүйелі талдау  әдісі қолданылады. Бұл әдісті  екі тұрғыда қолдануға болады.

1) мәдениет қоғамның оның әрбір  саласының сапалық сипаттамасы  ретінде болады.

2) мәдениет жүйе ретінде, яғни, оның құрылымы, оған кіретін бөліктер, элементтер, олардың арасындағы  байланыс-қатынастарды, мәдениеттің  жүйелік салаларын зерттейді.  Адам іс-әрекеті дамуының өзі  мәдени құбылыстың жеке көрінісі  болады.

Жалпы мәдениет құрылымы екі үлкен  бөліктен құралады:

1)      Материалдық мәдениет. Бұл адамның табиғатты өзгерту,  қайта құру процесімен байланысты;

2)      Рухани мәдениет. Бұл адамның рухани дүниесін  және оның әлеуметтік өмірін  өзгертумен байланысты болады.

Мәдениеттің мәні мен мазмұны оның құрылымымен тығыз байланысты. Ал, оның құрылымы күрделі болғандықтан әртүрлі элементтерден, бөліктерден  тұрады. Мәдениеттің негізгі элементтерінің ең бастысы және осыған сәйкес басты  атқаратын қызметі таным, яғни таңба - символдық элемент болып саналады. Халықта «күш - білімде» деген сөз  бос айтылманы белгілі.

Білім әр уақытта белгілі  бар ұғымдар, түсініктер арқылы қалыптасып, тілде көрініс тауып, анықталады.