Еуропалық Одақ

1993 жылы күшіне енген Еуропалық Одақ туралы Маастрих шартында оның сыртқы саясатының негізгі мақсаттарының бірі демократияны дамыту мен нығайту, заңның үстемдігі, адам құқығы мен негізгі бостандықтарды құрмет тұту болып табылады деп көрсетілген. Сондықтан біздің еліміздегі демократиялық реформалар процесіне байланысты мәселелер барлық уақытта қазақстандық-еуропалық қатынастардың басты назарында болды.

Энергетикалық ресурстардың ірі тұтынушысы ретінде Еуропалық  Одақтың Қазақстандағы мүдделілігі  үлкен. Болашақта энергоресурстарды тұтынудың өсімін ескере отырып, Еуропалық Одақ энергия көздерін өндіруге, мұнай және газ құбырлары желілерін құруға байланысты инвестициялық жобаларға қатысуға зор көңіл бөлуде.

Қазақстан мен Еуропалық  Одақ арасындағы техникалық ынтымақтастық  сондай-ақ басқа да бірқатар бағдарламалардың шеңберінде жүзеге асуда, мәселен: ИНТАС /ТМД елдерінің ғалымдарын қолдау жөніндегі халықаралық қауымдастық/, КОПЕРНИКУС, Европартенариат және т.б.

1992 жылдың аяғында  Алматыда Қазақстан Республикасына  техникалық көмек көрсету жөніндегі Еуропалық Одақ Бюросы ашылды, ол ТАСИС және ТЕМПУС сияқты Еуропалық Одақтың бағдарламалары шеңберінде құрылды.

ТАСИС бағдарламасын 1991 жылы Еуропалық Одақтың Министірлер  кеңесі бекітті және бағдарлама мемлекеттік, сондай-ақ жекеше мекемелерімен байланыстар орнату арқылы тәжірибе әрі арнайы білімдер алмасуға көмек көрсету үшін жәрдем ақша беріп, қолдауға бағытталған. Бағдарлама консультативтік қызмет көрсетуді, кейбір жобаларды қаржыландыруды көздейді. Бағдарлама бірнеше негізгі бағыттар бойынша жүзеге асырылады, олар еуропалық тараптың пікірі бойынша қайта құру процесін жеделдету: жекеше секторды дамыту, әлеуметтік қызмет пен білім жүйелерін реформалау және басқалары үшін айырықша маңызды. ТАСИС бағдарламасы, мәселен, Қазақстан кәсіпкерлері конгреске қолдау көрсетті, шағын және орта кәсіпорындарды, банк секторын дамыту жөніндегі бағдарламаларды жасауды жүзеге асырды. ТАСИС экономика министрлігінің шеңберінде болжамдау мен жоспарлаудың макроэкономикалық үлгісін әзірледі және  соңғы макроэкономикалық амалдар бойынша министрлік қызметкерлерін даярлаудың бағдарламасын өткізді. ТАСИС орта бизнесті дамытуды қолда, жекешелендіру және құрылымдық қайта құру, адам ресурстарына инвестициялар салу жобаларын жүзеге асыруға барлығы 130 млн. доллар қайтарымсыз көмек бөлінді, мұның өзі біздің елімізге көрсетілген барлық батыстық техникалық көмектің жартысынан астамын құрайды. 2000-2002 жылдар кезеңінде қосымша 24 млн. еуро бөлінеді. 1992 жылдан бастап ТАСИС біздің елімізге 120 млн. еуро сомасында қолдау көрсетті.10

Ұлттық бағдарламамен  қатар ТАСИС шеңберіндегі ынтымақтастық  бірқатар аймақтық бағдарламалар бойынша  да жүзеге асырылды, олар экономикалық байланыстарды қалпына келтіруге, сауда-саттықты дамытуға, көліктік және энергетикалық желілерді кеңейтуге  бағытталған. Олардың бірі Орталық Азия және Закавказья елдерінің сауда-саттық және коммуникациялық мүмкіндіктерін дамытуға қызмет ететін ТРАСЕКА жобасы. Осы жобамен талшықтық - оптикалық кабель төсеу жоспары да байланысты, аталған жоспар Еуропа-Азия желісінде байланысты қамтамасыз етеді. ТРАСЕКА біздің еліміздің транзиттік әлеуметін іске асыру жөнінде қолоға алынып жатқан күш-жігер тұрғысында, сөз жоқ, Қазақстанның мүдделлігін туғызады.

1995 жылы басталған  мұнай мен газды тасымалдаудың  ИНОГЕЙТ мемлекет аралық бағдарламасы Энергетика саласында инфроқұрылымды қалыптастыруға көмек көрсетуге бағытталған. Бағдарлама энергоресурстарды Каспий және Қара теңіз арқылы Еуропаға тиімді түрде шығаруды қамтамасыз етуі тиіс. Бұл бағдарламаны іске асыру - аймақ елдерінің тәуелсіздігін нығайтуға және энергоресурстарды тасымалдауға арналған экспорттық жолдарды дамытуға мүмкіндік береді. Көп жақты ынтымақтастық негізінде энергия көздерін тасымалдаудың проблемасын Қазақстанның шешуінің маңыздылығын ескертетін болсақ, бұл жобаның тиімділігі еселеп өсе түседі.

Қазақстанға гуманитарлық көмек көрсету және оның тұрақты  экономикалық дамуына жәрдемдесу мәселелерінде  халықаралық қаржылық ұйымдармен ынтымақтастық  Еуропалық Одақтың маңызды міндеті  болып табылады. Осы бағытта Еуропалық  Одақ Еуропалық қайта құру ісіне даму банкісімен анағұрлым белсенді түрде жұмыс істеуде. Еуропалық Одақпен ынтымақтастық БҰҰ-ны, ЕҚЫҰ-ны Энергетикалық партия жөніндегі конференцияны қоса алғанда, халықаралық форумдар шеңберіндегі өзара іс-қимылды да қамтиды.

1995 жылғы 23 қаңтарда Президент Н. Назарбаев Брюсельде ҚР мен Еуропалық Одақ арасындағы әріптестік пен ынтымақтастық туралы келісімге қол қойды. Ол 1999 жылғы 1 шілдеде күшіне енеді. Бұл өзара қатынастың дәрежесі мен сипатын анықтайтын, оларды ұзақ мерзімді және тұрақты әріптестік деңгейіне көтеретін ауқымды халықаралық - құқықтық құжат болып табылады.

Жоғарыда аталған келісімге  Ынтымақтастық кеңесі,  ынтымақтастық  комитеті, Парламенттік ынтымақтастық  комитеті сияқты органдар құрылды. Келісім  күшіне енгенге дейін ҚР мен Еуропалық Одақ арасындағы ынтымақтастықты одан әрі дамыту мәселелерімен «Қазақстан Республикасы - Еуропалық Одақ» Бірлескен комитеті тікелей айналысты, Комитет өзінің үш отырысын өткізді. 1996 жылғы маусым, 1997 жылғы мамыр және 1998 жылғы мамыр.

Келісімге сәйкес саяси салада еуропалық және ғаламдық қауыпсіздікті нығайту мүддесі жолында халықаралық проблемалардың бүкіл спекторы бойынша саяси диалог пен консультациялар жүйесі орнатылады. Осы мақсатта үкімет мүшелері, атап айтқанда, сыртқы істер министірлері деңгейінде диалог өткізіледі.

1999 жылы шілдеде Ынтымақтастық  кеңесінің бірінші отырысында  сауда-саттық пен инвестиция, сот  әділдігі мен есірткілердің заңсыз  айналысына қарсы күрес, қоршаған  орта, аймақтық ынтымақтастық, сондай-ақ  демократияны дамыту салаларында екі жақты өзара іс-қимылдың негізгі бағыттары талқыланды.

Еуропалық тарап Арал теңізі мен Семей полигоны аймақтарының проблемаларын шешу үшін ТАСИС желісі бойынша бөлінетін техникалық көмек  көлемін ұлғайту туралы Қазақстанның ұсынысымен келісті

Еуропалық тарап сондай-ақ ет өнімдерін Еуропалық Одақ рыногына түсіруге қатысты Қазақстанның өтінішін қарауға міндеттенді.

Қазақстан мен Еуропалық  Одақ Орталық Азиядағы ірі сауда-экономикалық әріптесіне айналды, мұның өзі айтарлықтай  деңгейде біздің ішкі саяси тұрақтылығымызға байланысты мүмкін болды.

 

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

Еуро Одақ Еуропа елдерінің  экономикасын көтеруде  басқа дамыған  елдерге қарағанда едәуір алда. Еуро Одақтың әлем нарығындағы орыны  өте жоғары, ақша бірлігі - еуро құнының құндылығы да көп елдер арасында жоғары, көптеген экспорттық импорттық операциялар осы валюта негізінде жүргізіледі. Еуро Одақ ұстанған саясат өзінің ішкі құпиялылығымен де ерекшеленеді. Ал сол саясатты іске асыру барысында ешқандай қайшылықтар болмағаны дұрыс, бұл дегенім соғыс сынды қауіп туғызарлық жағдайлар.

Еуро Одақ мүдделілігі  біздің экономиканың барлық саласының, әсіресе келешекте біздің жас  мемлекетіміздің қауыпсіздігінің  шешуші элементтері болатын салалардың тепе-тең дамуын қамтамасыз етуге ұмтылуымызбен ұштасады. Коммуникация, көлік, кең өңдіру, өңдеуші, химия, жеңіл өнеркәсіп, машина жасау, жоғары технологиялы өнімдер, тамақ, ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру, туризм саласындағы ынтымақтастық басым болып табылады. Осы секторлардың бәрінде дерлік іс жүзінде Еуро Одақ жетекші орын алғандығы даусыз. Олардың қажетті технологиялары, құралдары, тәжирибесі және басқарудың жаңаша әдістері бар. Байланыс, коммуникациясы және ақпараттық технологиялар саласындағы ынтымақтастықтың келешегі аса зор. Мұндай технологиялардың Еуро Одақта және әлемнің басқа да елдерінде жедел дамуы жағдайында орташа мерзімді келешекте мемлекеттің әл-ауқаты, ұлттық экономиканың жұмыс істеуі, коммуникациялардың жаңа түрлерінің дамуы, ақпараттық технологиялар мен жүйелерді қолданбалы пайдалану деңгейімен айқындалады. Халықтың әлеуметтік әл-ауқатының деңгейі компютерлік-коммуникациярлық сауаттылыққа тікелей тәуелді болмақ.

Еуро Одақ Қазақстанның Дүниежүзілік сауда ұйымына кіруі  мәселелерінде техникалық көмек  көрсетіп отыр.

Қазақстан экономикасы  үшін кадрлар даярлау проблемасының  маңызы да кем емес. Қазіргі кезде  Еуро Одақ пен Қазақстан арасындағы дипломатиялық қатынас жоғары дамыған.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Макконелл К.Р., Брю  С.Л. «Экономикс; Принципы, проблемы и политика».  М.;-1992.

2. А.Р. Кифирева, Э.М.  Щагина "Новейшая история Отечества  20 век" : Учеб. Пособие для ВУЗОВ:  В 2 т./  М.: Владос, 1998,

3. Демократия Западной  Европы ХХ века. М., 1996.

4. " Экономикс" журнал. М  2001

5. "КазГУ хабаршысы" А. 2005

6. "Панорама" газеті  № 5 2005

7. Ерманов В.А. “Казахстан  в современном мире”.  Алматы, 1998 г. 

8. Касымов С. “Национальная  экономика в изменяющемся мире”.  “Аль - пари”, 1998г. 

9. “Место Казахстана  среди стран СНГи США”.  “Внешняя  эко - номическая деятельность”,1997г. № 5.

10. "Мировая экономика  и международные отношения" 1998

 

 

¹ "Тәуелсіз Қазақстан" Н.Назарбаев. А. 2005 ж 3 б

² " Қазіргі Қазақстанның экономикасы" Н.Р. Құнхожаев А-2004,  70-74 б

³ "Мировая экономика и международные отношения" 1998

⁴ "Экономикс" 2001 23-25 б

⁵ "Қаржы-қаражат" 2005 №2 15-б

⁶ Қаржы-қаражат 2005 №2 16-б

⁷ " КазГУ хабаршысы №5 2004 6-б

⁸ Ясин Е. Структурный маневр и экономический рост. Вопросы экономики, № 8, 2003, с.6.

⁹“Место Казахстана среды стран СНГи США”. // “Внешняя эко - номическая деятельность”,1997г. № 5.

¹⁰Ерманов В.А. “Казахстан в современном мире”. // Алматы, 1998 г