Еңбекақы бойынша қызметкерлермен есептесудің есебі

 

  Салық кодекстің  316 бабына сәйкес кәсіпорындар  есептелген еңбекақыға әлеуметтік  салық есептеп бюджетке төлеуге  міндетті. Әлеуметтік салық еңбекақыға  есептеледі салық кодексімен  бекітілген түрде.

Әр бір кәсіпорын  әлеуметтік салықтан басқа әлеуметтік төлем есептеп бюджетке төлепотырады . Әлеуметтік салық  3150 шотта жүргізіледі, ал әлеуметтік төлемдер 3230 шотта жүргізіледі.

 

3350-«Еңбекақы төлеу  бойынша қысқа мерзімді берешек», мұнда қыз-меткерлерге қызметкерлер тиісті қызметтерді көрсеткен кезең аяқталғаннан кейін он екі ай ішінде толық көлемде төлеуге жататын сыйақылар (демалыс жәрдемақыларынан және үлескерлік құралдарымен өтемақы төлемдерінен басқа) және еңбекақы телеу бойынша өзге қысқа мерзімді берешектер есепке алынады;

Ол үшін 2930 Д-ді шығындар К-ді 1310,3350,3210,2420,3310,8030,3380.Жұмыс аяқталғаннан кейін  Д 2410 К 2930.

Мысалы :

Негізгі өндіріс жөндеуге материалдар босатылды      Д 8030       К 1310       58000

Жұмысшыларға еңбекақы есептелді                                8032          3350       42000

Әлеуметтік салық есептелді                                              8033          3150         6328

Жыл соңында 

 

 

Жөндеу жұмыстар үшін материалдар кірістелді	1310	3310	278000
ҚҚС кіріске  алынды	1420	3310	38920
Жөндеу жұмыстар үшін босатылды	2930	1310	165000
Жөндеу жұмыстағы  жұмысшыларға еңбекақы есептелді	2930	3350	60000
Жөндеу жұмыстағы  жұмысшылардың еңбекақы сына әлеуметтік салық есептелді	2930	3150	10800
Жөндеу жұмыстар аяқталып негізгі құралдың бастапқы құны көбейді			235800
Күрделі  жөндеу жұмыстар кәсіпорынның  өз күшімен жасалса:
а) материалдык  шығындар	7210,8010 8030 «Қосалқы  өндіріс»	1310  «Материалдар»	58000
ҚҚС	1420	3310	8120
ә) еңбеақы  өтеу бойынша шығындар	7210,8010 8030 «Қосалқы  ондіріс»	3350 «Кызметкерлердің  еңбекақысы»	42000
б) әлеуметтік салық	7210,8010 8030 «Қосалқы  ондіріс» .	3150«Әлеуметтік  салық	6328
в) қосалқы  өндіріске жаткызылатын қосымша  шығындар сомасына	8010,7210 8030 «Қосалкы  өндіріс»	8034 «қосымша  шығындар»	21000
ә) негізгі  өндірістің косалкыға кызмет керсетуі (жөндеу жұмыстары үшін детальдар  босатылды)	8030 «Қосалкы  өндіріс»	8040 «Қосымша  шығындар»	21000
б) жөндеуді откізу үшін меншікті  өндірістің жартылай онімдері пайдаланылады	8030 «Қосалкы  өндіріс»	8020 «Меншікті  өндірістің жартылай өнімдері»	7000
Негізгі кұралдардың  жөндеу бойынша нақты шығындар көрсетілді	2930 «Бітпеген  құрылыс», 8046 «Негізгі кұралдарды  жөндеу», 7210 1 «Жалпы және әкімшілік  шығындар», 8 1 1 «Тауарларды (жүмысты,  көрсетілген кызметті) өткізу бойынша шыгындар»	8030 «Қосалқы  ондіріс»	155828
Ай соңында  негізгі кұралдарды жөндеу шығындарына  қосымша шығындар кіреді	8040 «Қосымша  шығындар»	8046 «Негізгі  құралдарды жөндеу»
Негізгі құралдарды пайдаланатын жерге байланысты бөледі	8000 «Негізгі  күралдар, 8030 «Қосалқы өндіріс», 7210 «Жалпы жэне әкімшілік шығындар», 81 1 «Тауарларды	8040 «Қосымша  шығындар»
Егер жөндеу коры кұрылған болса, шыққан шығындар осы қор есебіне есептен шығарылад	3390 «Есептелген  басқа да шығындар» субшот «Негізгі құралдарды жендеуге	8030 «Қосалкы  өндіріс»	75000
Кәсіпорындарда  жөндеу біткенге  дейін резерв таусылса, ал шығындар жалғасып жатса, онда оларды болашақ  кезең шығындарына жатқызылуы кажет	1620 «Баска  да» болашак кезең шығындары	8030 «Қосалкы өндіріс»	16870
Болашак кезеңдердің  шығынын жабу	3390 «Басқалары»  субшот «Негізгі кұралдарды жөндеуге  арналған алдагы шығындық резерв»	1620 «Баска  да болашақ кезең шыгындары	16870
Шаруашылык  тәсілімен жүр-гізілетін, бітпеген күрделі жөн-деуге жұмсалатын шығындар	1340 «Бітпеген  косалкы өндІріс»  2930	8030 «Қосалқы  ондіріс»

Мердігерлік тәсілмен орындалған жұмыста келісімшарт  негізінде мердігерлер жөндеу орнына жөнделетін объектілерді жеткізу және кейін тасу жөніндегі шығындар да кіретін, орындалған жұмыстың сметалық құнына шоттар ұсынады. Күрделі жөндеуден негізгі құралдарды қабылдау-тапсыруды, қайта кұруды және жаңғыртып-жетілдіруді ресімдеу (№ НҚ-2 ф.) актілері бойынша жасалады.Д 2930 К 3310, 4110 жұмыс аяқталғаннан кейін Д  2410 К 2930

Еңбек ақы бойынша міндеттемелер есебі 681 «Еңбек ақы бойынша қызметкерлермен есептесу» шотында жүргізіледі. Бұл шот пассивті болып саналады. Шот кредиті бойынша есептелген еңбек ақы, қосымша ақы, үстеме ақы, сыйлық ақылар, жәрдем ақылар, кәсіпорындарға мүшеліктен тиесілі кірістер, ал дебет бойынша – ұсталынған сомалар мен шегерімдер, депоненттелген еңбек ақылар, жинақ банкілеріне немесе қызметкерлердің (жұмыскерлердің) жеке шоттарына аударылған еңбек ақылар, сондай-ақ жұмыскерге (қызметкерге) кассадан берілген тиесілі сомалар көрсетіледі. Бұл шоттағы қалдық, негізінен кредиттік, еңбек ақы төлеу бойынша қызметкерлердің (жұмыскерлердің) алдындағы кәсіпорын міндеттемелерінің сомасын көрсетеді.

Еңбек ақы төлеу бойынша  қызметкерлермен есептесу есебінің негізгі бухгалтерлік есеп жазулары келесі кестеде келтірілген.

Кәсіпорындардағы жұмысшылар мен қызметкерлердің бәріне және олардың әрқайсысына бір айға төленуге тиісті еңбекақының жалпы сомасын табу үшін алғашқы құжаттар бойынша өндірілген өнімдер мен істелген жұмыстарға және қосымша төлемдер мен қосымша еңбекақыларына қоса төленетін жалпы соманы анықтап одан ұсталуға тиісті сомаларды алып тастау керек. Жұмысшылар мен қызметкерлердің табысын, оның ішінде табыстан ұсталатын ұсталымдарды және оларға төленуге тиісті еңбекақы сомаларын жинақтап, қорытындылауға арналған есеп айырысу төлеу тізімдемесі деп атайды. Ұйымдарда бүл тізімдеме әрбір цехтар, бөлімшелер бойынша толтырылады. Еңбекақы жөнінде есеп айырысу төлеу тізімдемесі әрбір жұмысшы мен қызметкер бойынша есептелген еңбекақымен басқа да төлем сомаларын және одан ұсталынған ұсталым сомаларын жинақтаушы болып табылады. Бұл тізімдемеде жұмысшы-қызметкерлердің аты-жөні, табельдік нөмірі, оларға есептелінген негізгі және қосымша еңбекақылары мен одан ұсталынатын ұсталымдардың түрлері бойынша сомалары және сол айдың басы мен соңындағы кәсіпорынның жұмысшылар мен қызметкерлерге немесе жұмысшылар мен қызметкерлердің кәсіпорынға қарыз сомалары көрсетіледі.Жұмысшылармен қызметкерлер осы есеп айырысу төлеу тізімдемесі бойынша ұйымның кассасынан өзіне тиісті еңбекақыны алып, қол қояды. Бұл тізімдеме бойынша біріншіден жұмысшы немесе қызметкерлермен еңбекақы жайында есеп айырысу жүргізілсе, екіншіден бұл тізімдеме еңбекақы бойынша есеп айырысудың талдамалық есебі болып табылады, ал үшіншіден осы тізімдеме арқылы жұмысшылар мен қызметкерлерге олардың еңбегіне қарай еңбекақыларын төлейді. Кейбір ұйымдарда есеп айырысу-төлеу тізімдемесі мен дербес шоттың орнына есеп айырысу тізімдемесі ғана толтырылып жүргізіледі. Бұл есеп айырысу тізімдемесі журнал түрінде жасалып, негізгі және қосымша беттерден тұрады.

Негізгі бетінде жұмысшылар дері мен қызметкерлерге есептелген негізгі және қосымша еңбекақылары мен жәрдемақыларының сомасы және олардан ұсталатын үсталымдары есептеуге керекті мәліметтері (лауазымды тұлғаның жалақысы, белгіленген мамандық дәрежесіне сәйкес тарифтік еңбекақысы, туған жылы, отбасы жағдайы, балаларының және қарауындағы адамдардың саны ұсталынатын және шегерілетін сомалардың мөлшері, қай уақытқа дейін демалатыны және тағы да басқалар) көрсетіледі. Тізімдеменің қосымша беттерінің саны бүл журналдың қандай мерзімге (айға, тоқсанға, жарты жылға, жылға) ашылғандығына байланысты болады. Бүл тізімдеменің титулдық бетінде жұмысшылар мен қызметкерлерге төленген және депотенттелген еңбекақы сомалары жазылады. Тізімдемені толтыру барысында оның ең соңғы бетіне жиынтық сомалары жазылады. Бұл жоғарыда аталған құжаттарды толтырғанда жазылған сомалардың алдымен жұмысшылар мен қызметкерлерге еңбекақы есептегенде толтырылатын алғашқы құжаттарда көрсетілген сомаларына сәйкестігін тексеру қажет. Бұл тізімдеме бойынша жұмысшылар мен кызметкерлерге есептелген еңбекақы сомаларының одан ұсталынатын үсталымдарды және қолдарына берілуге тиісті сомалардың дұрыстығын анықтау үшін тізімдеменің тік және көлденең жақтарының жиынтық сомалары арифметикалық жолмен тексерілуі тиіс. Кәсіпорындарда жұмысшылар мен қызметкерлердің еңбекақы бойынша есеп айырысу есебі 681-ші «Қызметкерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысу» деп аталатын синтетикалық, пассивті шотта есептеліп жүргізіледі. Бүл шот бойынша деректер мен ақпараттар үлгілі түрі №10 және №10-1 журнал-ордерлерінде көрсетіледі. Жұмысшылар мен қызметкерлерге жұмыс істегендері, қызмет атқарғандары және өнім өндіргендері үшін есептеліп төленетін еңбекақы өндіріс шығындарының бір элементі ретінде еңбекті пайдалану бағытына қарай шығындарды есептейтін белгілі бір шотқа оның ішінде тиісті өндірістік өнімге апарылуы керек. Сонымен қатар бү_л туралы еңбек қоры жайлы тиісті орындарға есеп берілуі қажет. Сондықтан да рапорттар мен өнімдерді өндіру тізімдемелері, табельдер және тағы да басқа алғашқы құжаттар негізінде әр цех бөлімше бойынша есептелген еңбекақы олардың түрлері және қызметкерлердің санаттары (категориялары) бойынша топталады. Бұл топтау журнал-ордерлердің үлгілі түрі №3 жэне №4 еңдеу кестелерінде жүргізіледі, ол кестенің сол жағында дебиттелінетін шоттар нөмірлері, ал оң жағында жұмысшы-қызметкерлерінің мамандық дәрежелеріне сәйкес оларға есептелген еңбекақы сомалары түрлері бойынша бөлініп жазылады. Ұйымдарда жұмысшылар мен қызметкерлерге есептелетін еңбекақы сомасы бөлу (тарату) тізімдемесінің негізінде шығындар есептелетін шоттарға былайша жазылады:

Д-т: «Тауарларды (жүмыстарды) сату бойынша шығындар» шоты;

«Жалпы әкімшілік шығындар» шоты;

«Негізгі өндірістегі жұмысшылардың еңбекақысы» шоты, «Көмекші өндірістегі жұмысшылардың еңбекақысы» шоттарының тиістісі;

К-т: «Қызметкерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысу» шоты.

811 -шоттың дебитіне  маркетинг бөлімінің басқа да  тауарларды сатумен айналысатын жұмысшы-қызметкерлердің еңбекақысы жазылады.

821-шоттың дебитіне  ұйымдағы әкімшілік басқару қызметкерлердің еңбекақысы жазылады.

902-шоттың дебитіне негізгі өндірісте жұмыс істейтін жұмысшы қызметкерлердің мерзімді және кесімді еңбекақылары жазылады. Кесімді еңбекақы алғашқы құжаттар негізінде өндіріліп шығарылған өнімдердің өзіндік қүлына қосымша, мерзімді еңбекақы шығындары барлық өндірілген өнімдерге үйлесімді (пропорционалды) бөлініп, қосылады.

922-шоттың дебитіне көмекші өндіріс жұмысшы-қызметкерлерінің істеген жұмыстары мен атқарған қызметгеріне есептелген еңбекақы сомалары жазылады.

932-шоттың дебитіне  цехтың әкімшілік басқару және басқа да жұмысшы  -лардың еңбекақьщары жазылады.

Кәсіпорындар мен ұйымдарда жұмысшылар мен қызметкерлерге есептелген еңбекақыдан салықтар мен ұсталымдар, жарналар есептелгенде:

Д-т: «Қызметкерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысу» шоты.

К-т: «Зейнетақымен қамтамасыз ету қорымен есеп айырысу» шоты;

«Бюджетпен басқадай салықтар немесе алымдар бойынша есеп айырысу» және тағы да басқа шоттар түріндегі бухгалтерлік жазуы жазылады.

Сонымен қатар жұмысшылар мен қызметкерлерге еңбекақы төленгенде:

Д-т: «Қызметкерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысу» шоты.

К-т: «Ақшалар» шоты түрінде,

Ал есептеліп бірақ, уақытысында таратылмағанда және тағы да басқа жағдайларда:

Д-т: «Қызметкерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысу» шоты

К-т: «Өзге де алашақ борыштар»  шоты түріндегі бухгалтерлік жазу жазылады.

Еңбек ақы төлеу  бойынша қызметкерлермен есептесу есебі

 

№	Операциялар мазмұны	Корр. Шот
		Дебет	Кредит
1	2	3	4
1.	Еңбек ақы, өтем ақы мен  жәрдем ақы есептеу:
	- күрделі құрылыс салумен  айналысатын    қызметкерлерге (жұмыскерлерге)	126	681
	- өнімдер,  тауарлар, жұмыстар, қызметтер    өткізумен айналысатын қызметкерлерге   (жұмыскерлерге)	811	681
	- әкімшілік және жалпы  шаруашылықпен айна-   лысатын қызметкерлерге (жұмыскерлерге)	821	681
	- негізгі өндірісте  істейтін жұмысшыларға	902	681
	- қосымша өндіріс жұмысшыларына	922	681
	- цехтағы қызметкерлерге (жұмыскерлерге)	932	681
	- өнімдердің ақауын түзеп, қалыпқа келтіргені   үшін, жұмысшыларға	902	681
2.	Кәсіпорын жұмыскерлеріне акциялар және салымдар бойынша кіріс (табыс) есептеу	561 562	681
3.	Бөлінбеген кірістердің  жоқтығы немесе жетіспеушілігі жағдайында резервтік капитал есебінен артықшылық берілген акциялар бойынша кәсіпорын жұмыскерлеріне дивидендтер есептеу	551 552	681
4.	Демалыс ақыларды төлеу  үшін есептелген резервтерден жұмыскерлерге демалыс ақыларын есептеу	685	681
5.	Берілмеген еңбек ақыны  депоненттеу	681	687
6.	Еңбек ақы, жәрдем ақы  төлеу:
	а) кассадан ақшаны қолға  беру арқылы	681	451
	б) жеке шоттарға пластикалық  карталарға     аудару арқылы	681	441

 

Қазақстан Республикасы бухгалтерлік есеп шоттарының үлгі жоспарында лауазымды тұлғалармен есептесу есебі үшін 682 «Лауазымды тұлғаларға берешек» шоты қаралған. Бұл шотта лауазымды тұлғалардың – басқарма төрағалары мен мүшелерінің, қадағалау (бақылау) кеңестері мен тексеру комиссиялары мүшелерінің, директорлық корпустың және т.б. еңбек ақысы бойынша есептесулер есепке алынады. Лауазымды тұлғаларға есептелген сомаларға 821 «Жалпы және әкімшілік шығыстар» шоты дебеттеледі, 682 «Лауазымды тұлғаларға берешек» шоты кредиттеледі. Есептелген сомалардан ұстап қалу 682 «Лауазымды тұлғаларға берешек» шотының дебеті және әртүрлі шоттардың кредиті бойынша көрсетіледі. Лауазымды тұлғаларға еңбек ақы төлеу 682 «Лауазымды тұлғаларға берешек» шоты дебеті және 451 «Кассадағы ұлттық валютамен қолға берілетін ақша» шоты кредиті бойынша, ал жеке есеп шоттарына немесе пластикалық карталарға аударылса, онда 441 «Есеп айырысу шотындағы ақша» шоты кредиті бойынша көрсетіледі.

Ай сайын әрбір кәсіпорында  бөлімдер, цехтар бойынша мәліметтер жинақталатын есеп айырысу – төлем ведомостары жасалады. Бұл мақсатта «Еңбек ақы бойынша қызметкерлермен есептесу жиынтық ведомос» жасалады. Онда бөлімдер, цехтар бойынша бөлек:

• ай басына жұмыскерлерге берешек қалдығы;
• еңбек ақы түрлері бойынша есептелген сомалар;
• берілген, аударылған, ұсталған сомалар;
• ай соңында жұмыскерлерге берешек қалдығы көрсетіледі.

Одан өзге, еңбек ақы  қорын пайдалануды бақылау және оны талдау үшін жұмыскерлердің құрамы мен санаттары (категориялары) бойынша есептелген еңбек ақының жиыны шығарылады.Онда бөлімдер, цехтар және бүкілі бойынша:

• төлеу формалары бойынша есептелген еңбек ақы;
• түрлері бойынша сыйлық ақылар;
• түрлері бойынша қосымша ақылар;
• демалыс ақылар;
• өзге төлемдер;
• бір айдағы және жыл басынан есептелген жиыны;
• атқарылған адам – күндер;
• атқарылған адам – сағаттар көрсетіледі.

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды.

 

Курстық жұмыс  «Бухгалтерлік есеп» пәнінен  «Еңбекақы бойынша қызметкерлермен есептесудің есебі. » деген тақырыпқа жазылды. Осы тақырыпты жазғанда, мен кәсіпорынның еңбекақы  ролін және маңызын қарастырдым. Аталмыш курстық жұмысым екі бөлімнен тұрады: