Қазақстан Республикасында еңбек ақы төлеуді мемлекеттік реттеу

- бөлімшенің барлық жұмысшыларының балының жалпы саны:

                                M = Σ Mi ;                                                (11)

- бір балға төленетін еңбек ақы қорының үлесі;

                                d = фот/м        ;                                          (12)

- кейбір бөлімшелер жұмысшыларының жалақысы;

ҚОРЫТЫНДЫ

Еңбек ақы – бұл жұмысшының және оның отбасы мүшелерінің физикалық және рухани қажеттіліктерін қанағаттандыра отырып, жұмыс күшінің ұдайы өндірісін қамтамасыз ететін тұтыну заттары мен қызметтердің құнына сәйкес келетін жұмыс күшінің бағасы.

Қазіргі кезде еңбек ақыны белгілеудің  бүкіл жүйесі жеке жұмыс беруші қарамағында. Сондықтан еңбек ақы саласындағы үрдістер стихиялы сипатта жүреді, ол еңбек ақы жұмыс күшінің бағасы ретінде өзінің негізгі - ұдайы өндірістік, ынталандырушы және реттеуші функцияларын орындауды қойды.

Еңбек ақының ынталандырушы функциясын дұрыс түсіну үшін оның жұмысшыларға әсер ету күшінің жолдары мен әдістерін анықтау үшін келесі жағдайларды көңілге алудың маңызы зор.

ҚР-да еңбек ақы азаматтардың игіліктерінің  негізгі көзі және еңбек қызметінің ынтасы болу үшін келесі міндеттерді шешу керек:

1) кепілденген минималды еңбек ақыны нақты өмір сүру минимумының деңгейіне дейін сатылап өсіруді жүргізу, ал кейіннен минималды тұтыну бюджетінің деңгейіне, содан кейін үнемді бюджет деңгейіне дейін жеткізу;

2) кәсіпорын табысын еңбек пен капитал, кәсіпкер мен жұмысшы, пайда мен еңбек ақы төлеу арасында әділ бөлуді белгілеу;

3) сала, кәсіп және аймақ бойынша минималды және орташа еңбек ақы арасындағы қатынасты, өнеркәсіпте және әлеуметтік аядағы жұмысшылардың еңбек ақысын төлеудегі экономикалық және әлеуметтік анықталмаған дифференциясын қысқарту;

4) еңбек ақы мөлшері мен құрылымында инфляция қарқыны мен бағаның өсу қарқынын, жұмысшының отбасы құрамын, үй шығындарын, білім беру, медициналық қызметкөрсету, көлік және т.б. әлеуметтік қызмет көрсету шығындарын есепке алу;

5) салық органдарының, жұмысшының еңбек ақысын мемлекеттік бюджет табысына айналдыруға жол беретін, қолданыстағы заңдардағы кері әсерді жою, еңбеккер адамның еңбек ақысына тимеу керек.

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТ  КӨЗДЕРІ

1. Демеубаева А.О. «Организация оплаты труда в современных условиях» // Вестник Каз ЭУ №6 2004 год
2. Еңбек Кодексі (жоба) //  Егемен Қазақстан 31.07.2004 жыл
3. «Қазақстан сандарда» – Алматы:ҚР статистика агенттігі.
4. «Қазақстан Республикасында еңбек ақы төлеу» – Алматы:ҚР статистика агенттігі.