Акционерлік қоғам қызметін ұйымдастыру

ЖОСПАР

 

КІРІСПЕ---------------------------------------------------------------------------------------

 

І. АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМ  ТЕОРИЯЛАРЫ----------------------------------------        

    1.1 Акционерлік қоғамның мәні, пайда болуы---------------------------------------

    1.2. Акционерлік қоғамның құрылымы және оның қызметін ұйымдастыру---

    1.3 Акционерлік қоғамның акциялары------------------------------------------------

 

ІІ. «ҚАЗАҚТЕЛЕКОМ» АҚ-НЫҢ ҚЫЗМЕТІН ҰЙЫМДАСТЫРУ----------        

    2.1   «Қазақтелеком» АҚ-ның құрылуы және басқару құрылымы, ұйым   

            қызметінің тиімділігі-----------------------------------------------------------------

    2.2   Кәсіпорынның экономикалық мақсаты ------------------------------------------

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ--------------------------------------------------------------------------------

 

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР---------------------------------------------------

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

КІРІСПЕ

Зерттеудің  өзектілігі: Акционерлік қоғамның құрылуын, мәнін және ондағы қаржы мәселелерін қарастыру. Яғни, акционер – акцияның меншік иесі болып табылатын адам.

Қазақстан Республикасының  «Акционерлік қоғамдар туралы» заңы бар, осы Заң акционерлік қоғамның құқықтық жағдайын,  құрылу, қызмет, қайта ұйымдастырылу және таратылу тәртібін; акционерлердің құқықтары мен міндеттерін, сондай – ақ олардың құқықтары мен мүдделерін қорғау жөніндегі шараларды; акционерлік қоғам органдарының құзіретін, құрылу және  жұмыс істеу тәртібін және жауапкершілігін белгілейді.

 Экономикасы дамыған елдерде олар корпорациялар деп те аталады. Акционерлік қоғамдар жабық және ашық қоғам үлгісінде құрылады. Қоғамның фирмалық атауы болады, онда қоғамның атауы, сондай-ақ қоғамның үлгісіне қарай, «ашық акционерлік қоғам» немесе "жабық акционерлік қоғам" деген сөздер немесе тиісінше "Ашық Акционерлік Қоғам" және "Жабық Акционерлік Қоғам" аббревиатурасы болуға тиіс. Қоғам осындай фирмалық атауымен мемлекеттік тіркеуден өтеді.

 Акционерлік Қоғамдардың   көптеген құрылу жолдары бар.  Олар - жұмыс істеп тұрган заңды тұлғаны АҚ түрінде қайта құру, олардың бірнешеуін біріктіру, қосу, бөлу, бөліп шығару және өзгерту. Қоғамды ұйымдастырудың осы айтылған жолдары ҚР-ның Азаматтық кодексіне сәйкес жүзеге асырылады. Жаңа қоғамның жарғысын бекітуді және  органдарын   сайлауды  жаңадан  пайда  болған қоғамның   ұсынысы   бойынша   белгілі-бір   мерзімде өткізілген акционерлердің жалпы жиналысының асыруы қоғамды қайта құру болып есептеледі. 

Зерттеудің  мақсаты:  Акционерлік қоғам қаржысын ұйымдастыру, ашық акционерлік қоғам туралы мәліметтерді қарастыру, акционерлік қоғамдардың қаржылық мәселелерін, қаржылық жұмыстарының айрықшылығын қарастыру.  Акционерлік нысан ғана ірі және ең ірі өндірісті құрудың негізі болып табылды және қазіргі нарықтық шаруашылықта шешуші роль атқарады. Акционерлік қоғамдар меншіктің басқа формаларымен салыстырғанда, бірқатар ерекшеліктерге ие. Кәсіпорындарды ашық акционерлік қоғам формасында қайта түрлендіру арқасында, жедел түрде ірі қаржы ресурстарын жұмылдыру мүмкіндігі туындайды. Акцияларды сатудан түскен түсімдер эмитент-компанияның шотына түсіп және бизнесті жаңғырту, диверсификациялауға және т.б. қызмет етеді.

"Акционерлік қоғамның жарғылық капиталын анықтау үшін кәсіпорынның, мүлкінен келесідей баланс пассивінің баптары шығарылып тасталады:

- басқада кәсіпорындардан алынған мақсатты қаржыландыру қаражаттары;

-    несие  және  заемдық  қаражаттар -  қысқа  мерзімді және ұзақ мерзімді несиелер;

-  есеп айырысулар және баланс пассивінін басқадай, яғни  заемдық  және   уақытша  тартылған  қаражаттар бөлігі.

Акционерлік қоғамды ұйымдастыру үшін оның құрылтайшылары банкке  белгілі ақша  сомасын  салады.  Қоғамның капиталы құрылтайшылардың акция шығару жолымен құрылады және оны барлық қоғам типтеріне байланысты алғысы келетіндерге сатады.                                                                                                            

        Зерттеудің құрылымы: Берілген шағын жоба кіріспеден, 2 бөлімнен, қорытындыдан және қолданылған әдебиеттерден тұрады.

 

 

 

 

       

 

 

І. АКЦИОНЕРЛІК  ҚОҒАМ  ТЕОРИЯЛАРЫ

1.1. Акционерлік қоғамның мәні, пайда болуы

 

Қазақстанда акционерлік  қоғам ХІХ-шы ғасырдың аяғы мен XX-шы ғасырдың басында пайда болды. Бұл  кезде Қазақстанның өнеркәсібі өте  нашар дамыды. Тек ғана таукен өнеркәсібі алғашқы қадамдарын бастап, шетел капиталы сол салаға ұмтылды. Қазақстан 1899-шы жылы бай Копес Деров құрған Воскресенск таукен өнеркәсіп қоғамы құрылды. Бұл бірінші ірі тау-кен өнеркәсібінің кәсіпорны орыс капиталының негізіне құрылып, Павлодардан Балхашқа дейінгі кеңістіктегі тас көмір мен күміс-қорғасын рудасы бар көп жерді жалға алды. Сондай-ақ ХІХ-шы ғасырдың 90-шы жылдарында Ембіде бірінші мұнай өнеркәсібі компаниясы пайда болып, оған отставкадағы штабс-капитан Ясман басшылық жасады. Орыс қоғамы "Ембі -Каспий"  және "Орал-Каспий" мқнай өнеркәсібі қоғамы шетел "Орал-Каспий мұнай өнеркәсібі қоғамы" мен "Орал-Каспий мұнай корпорациясын" бақылады.

Большевиктердің 1917-шы жылы өкімет басына келуіне орай және Кеңес үкіметінің құрылуымен акционерлік  меншік түрі жойылды. Алайда жаңа экономикалық саясатқа көшуге байланысты акционерлік қатынастар қайта туа бастады. Акционерлік механизм арқасында мемлекет жеке капиталды экономиканың қажетті саласына тарта бастады. Әміршілдік-әкімшілдік жүйенің 1929-шы жылдың аяғында қалыптасуы мемлекеттің экономикадағы нарықтық қатынастардан толық бас тартуына әкелді. Нәтижесінде акционерлік қоғамның тіршілігі тоқтады.

Қазақстан Республикасында  реформалық процессті жүргізудің және әлеуметтік-экономикалық қатынастар жүйесін  қайта құрудың арқасында 1991-ші жылдан бастап акционерлік процесс қолға алына бастады. Дағдарыстың күшеюіне қарай бұл процесс өте ауыр жүрді. Сондай-ақ оның экономикада қалыптасуы мен қарқында дамуы айқын байқалуда. Ең басты ассоциация құрылтайшылардың қатысу үлесіне қарай ірі кәсіпорындардан қалыптасады.   

Қазақстан Республикасында 1996-шы жылға дейін 48 холдингтік компаниялар  болды. Өте белгілі холдингтер — "Камкор-холдинг" (Қазақ  мемлекеттік  автосервис пен сауда холдингтік компаниясы), "Казагрореммаш" (ауыл шаруашылық машина мен автосервис акционерлік холдинг компаниясы), "Интеркаспий", "Каратау", "Монтажспецстрой", Акционерлік қоғам акциясын, жоғарыда айтқанымыздай кәдімгі және жеңілдетілген болып бөлінеді. Соңғы түрі табысты алуға құқықтық негіз болады. Жеңілдетілген (женілдік пайдаланатын) акция дивидендті акция ұстаушыға тұрақты мөлшерде төлеуге Кепілдік жасайды. Дивиденд пайдадан төленеді, ал оның жетіспеген кезінде резервтік кор есебінен алынады. Кәсіпорынның жойылған кезінде жеңілдетілген акция иесі пайданың бір бөлігін сатылған мүліктен алады. Бағалы қағаздар иерархиясында компания акциясы облигациядан төмен болады, бірақ кәдімгі дауысқа түсетін акциядан жоғары.

        Акционерлік қоғам дегеніміз өзінің қызметін жүзеге асыру үшін қаражат тарту мақсатында акциялар шығаратын заңды тұлға болып табылады. Қоғам өз акционерлерінің мүлкінен оқшауланған мүлікті иеленеді және олардың міндеттемелері бойынша жауап бермейді. Қоғам өз міндеттемелері бойынша өзіне тиесілі барлық мүлікпен жауапты болады.

Корпоративтік жинақтаушы зейнетақы қорларының акционерлері аталған қорлардың міндеттемелері бойынша зейнетақымен қамсыздандыру туралы заңдарда белгіленген тәртіп пен жағдайларда ортақтасып жауап береді.

Қоғамның барлық акцияларын бір акционер сатып алған жағдайда акционерлік қоғам бір адамнан құрылуы немесе бір адамнан тұруы мүмкін.

Егер акционерлік қоғам өзінің жаңа акциялар немесе акцияларға айналатын (конверсияланатын) басқа да бағалы қағаздар шығаратын ниеті туралы хабарлағанда, акционерлердің артықшылықты сатып алу құқығы ескеріледі, яғни оларға қолындағы акцияларға сәйкес бірдей жағдай ұсынуға міндетті.

Уәкілетті орган акционерлерге  артықшылықты сатып алу құкығын пайдалану жөніндегі ұсыныс беру тәртібін белгілеуге құқылы. Заңдарда көзделген жағдайларға орай акционерлік қоғамда табысы тек қана қоғамды дамытуға жұмсалатын коммерциялық емес ұйымдар құрылуы мүмкін.

Акционерлік қоғам директорлар  кеңесінің шешімі бойынша заң құжаттарында көзделген тәртіппен өз филиалдары мен өкілдіктерін құруға құқылы. Ал заңдарда көзделген жағдайларда, акционерлік қоғамның ұйымдық-құқықтық нысанында коммерциялық емес ұйымдар құрылуы ықтимал.

Қазақстан Республикасында акционерлік қоғамның екі үлгісі бар, яғни ол ашық және жабық түрде кездеседі. Қоғам өз үлгісін акционерлердің жалпы жиналысының шешімі бойынша және заң талаптарын сақтай отырып өзгерте алады. Мәселен, егер жабық қоғам акционерлерінің саны 100-ден асса, ол қоғамның үлгісін ашық етіп өзгерту туралы шешім қабылдау үшін келесі үш айдың ішінде акционерлердің жалпы жиналысын өткізуге міндетті.

Қоғамның фирмалық атауы болады, онда қоғамнын. атауы, сондай-ақ қоғамның үлгісіне қарай "Ашық акционерлік қоғам" немесе "Жабық акционерлік қоғам" деген сөздер, немесе тиісінше "ААҚ" және "ЖАҚ" аббревиатурасы болуға тиіс. Қоғам осындай фирмалық атау мен мемлекеттік тіркеуден өтеді.

Акциялары тек өз құрылтайшылары немесе алдын-ала белгіленген өзге адамдар тобы арасында орналастырылған акционерлік қоғам жабық акционерлік қоғам болып табылады. Жабық қоғамның өзі шығаратын акцияларға ашық түрде жазылу жүргізуге не оларды сатып алуға өзгеше түрде адамдардың шектеусіз тобына ұсынуға құқығы жоқ.

Жабық қоғам акционерлерінің саны 100-ден аспауы тиіс. Қоғамның акционерлерінің осы қоғамның басқа акционерлері сататын акцияларды сатып алуына басым құқығы бар.

Жабық акционерлік қоғамның жарғысында өзінің әрекетімен немесе әрекетсіздігімен қоғамның мүдделерін едәуір бұзушы акционерді сот тәртібімен акционер қатарынан шығару мүмкіндігі көзделуі мүмкін. Аластатылған акционердің акцияларын қоғамның таза активтері құнының ол шығарған акционерлердің жалпы санына қатысты есебінен сот белгілеген баға бойынша қоғам сатып алуға тиіс.

Акционерлері өздеріне тиесілі акцияларды басқа акционерлердің келісімінсіз бөліп бере алатын қоғам ашық болып табылады. Ашық қоғам шығарған акцияларын жабық жеке және ашық әдістермен орналастыруға құқылы. Ашық қоғам акционерлерінің саны шектелмейді. Бағалы қағаздардың ұйымдасқан нарығында акциялар бағаланатын активтерінің мөлшері кемінде айлық есепті көрсеткіштің 200 мың еселенген мөлшерін құрайтын және акционерлерінің саны 500-ден кем болмайтын ашық қоғам ашық халықтық қоғам болып табылады ("Акционерлік қоғамдар туралы" заңның 7-бабы).

Бір заңды тұлғаның құрылтайшылары (қатысушылары) басқа бір заңды тұлғанын құрылтайшылары (қатысушылары) болуы мүмкін. Осыған байланысты біздің заңдарымызда еншілес ұйым және тәуелді акционерлік қоғам тәртіптелген. Жарғылық капиталының (шығарылған жарғылық капита-лының) басым бөлігін басқа заңды тұлға қалыптастырған не олардың арасында жасалған шартқа сәйкес (не өзгедей түрде) негізгі ұйым осы ұйымының қабылдайтын шешімдерін айқындай алатын заңды тұлға еншілес ұйым болып табылады (АК-тің 94-бабы).

        Еншілес ұйым өзінің негізгі ұйымының борыштары бойынша жауап бермейді. Тек, еншілес ұйыммен жасасқан шарт бойынша (не өзгедей түрде) оған міндетті нұсқаулар беруге құқылы негізгі ұйым онымен осындай нұсқауларды орындау үшін жасалған мәмілелер бойынша еншілес ұйыммен бірге субсидиарлык жауапты болады.

Ал, негізгі ұйымның  кінәсінен еншілес ұйым банкрот  болған жағдайда негізгі ұйым оның борыштары бойынша субсидиарлық жауапты болады.

Егер заң актісінде өзгеше белгіленбесе, еншілес ұйымның қатысушылары негізгі ұйымнан оның кінәсінен еншілес ұйымға келтірілген зиянды өтеуді талап етуге құқылы.

Акционерлік қоғамның дауыс беруші акцияларының жиырма проценттен астамы, басқа (қатысушы, басымырақ) заңды тұлғанікі болса, ол тәуелді қоғам деп танылады.

Басымырақ (қатысушы) заңды тұлға тәуелді акционерлік қоғам акцияларының тиісті бөлігін сатып алғаны туралы мәліметті заң құжаттарында көзделген тәртіп бойынша дереу жариялауға міндетті.

Егер заң актілерінде  өзгеше көзделмесе, акционерлік қоғамдардың бір-бірінің шығарылған жарғылық капиталдарында өзара қатысуы әрбір шығарылған (төленген) жарғылық капиталдың жиырма бес процентінен аспауға тиіс. Бір-бірінің шығарылған (төленген) жарғылық капиталына өзара қатысатын акционерлік қоғамдар басқа қоғам акционерлерінің жалпы жиналысында жиырма бес проценттен артық дауысты пайдалана алмайды.

 

1.2 Акционерлік  қоғамдардың  құрылымы

 

Қазақстан Республикасы  «Акционерлік қоғамдар» туралы заңында акционерлік қоғам туралы мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:

1)    акционер - акцияның  меншік иесі болып табылатын  адам;

2)  акция - акционерлік  қоғам шығаратын және акционерлік  қоғамды басқа-руға қатысу, ол  бойынша дивиденд және қоғам таратылған жағдайда оның мүлкінің бір бөлігін алу құқығын куәландыратын бағалы қағаз;

3)   қоғамның аффилиирленген  тұлғасы - шешімді тікелей және (немесе) жанама айқындауға және (немесе) акционерлік қоғам қабылдайтын  шешімге, оның ішінде ауызша  шартты қоса алғанда, шартқа немесе өзге де мәмілеге орай     ықпал етуге мүмкіндігі бар тұлға (оның қызметін берілген өкілеттіктер шеңберінде реттеуді жүзеге асыратын мемлекеттік органдарды қоспағанда), сондай-ақ өзіне қатысты акционерлік қоғамның осындай құқығы бар кез келген тұлға;