Автор работы: Пользователь скрыл имя, 14 Марта 2013 в 10:23, курсовая работа
Тақырыптың өзектілігі. Меншік экономикалық ресурстарды және тұтынушылық игіліктерді иелену үшін экономикалық агенттердің қатынастары болып табылады. Нақты анықтылық меншік құқықтарын бөлудегі өзгерістерге қарағанда, нарықтық экономиканың қызмет атқаруында түбегейлі мағынаға ие болады. Осы заманғы экономикалық әдебиеттерде меншік құқықтарының айқындылығы мен тұрақтылығы экономикалық өсудің басты факторы ретінде қаралады және тікелей сәтті экономикалық дамуымен байланыстырылады. Нарықтық экономикалық жүйе жеке меншікке негізделген.
Мазмұны
Тақырыптың өзектілігі. Меншік экономикалық
ресурстарды және тұтынушылық игіліктерді
иелену үшін экономикалық агенттердің
қатынастары болып табылады. Нақты
анықтылық меншік құқықтарын бөлудегі
өзгерістерге қарағанда, нарықтық экономиканың
қызмет атқаруында түбегейлі мағынаға
ие болады. Осы заманғы экономикалық
әдебиеттерде меншік құқықтарының айқындылығы
мен тұрақтылығы экономикалық өсудің
басты факторы ретінде қаралады
және тікелей сәтті экономикалық
дамуымен байланыстырылады. Нарықтық
экономикалық жүйе жеке меншікке негізделген.
Жеке меншік – қоғамда іске асырылатын,
жеке адамдар мен компаниялардың
экономикалық ресурстардың кез-келген
түрін иелену, пайдалану және билік
ету құқығы. Жеке меншікке ие болу құқығы
нарықтық экономикалы елдердің негізін
қалаушы принцип болып
Біз қажет ететін өмірлік игіліктер шексіз емес. Сондай-ақ, осы игіліктердің өндірісі үшін қажетті экономикалық ресурстар да шектеулі. Әр қоғамда экономикалық ресурстар мен түпкілікті тауарлардың үйлестірілуі белгілі тәртіп бойынша тағайындалады.
Қазіргі экономикада бұл функцияны сәйкес міндеттерімен белгілі тәсіл бойынша бір бірімен бөліскен нарық пен мемлекет орындайды.
Өмірлік игіліктерінің және экономикалық
ресурстарының шектеулік
Бұл мәселені шешу мақсатында қазіргі қоғамда мекшік нормалары қолданылады.
Меншік ұғымын екі мағынада түсінуіміз қажет. Біріншіден, экономикалық категория, екіншіден құқықтық категория ретінде. Меншік экономикалық тұрғыдан алғанда, өндіріс құрал – жабдықтары мен оның өнімдеріне иелік ету жөнінде пайда болатын қоғамдық қатынастар. Меншіктің заңдық мазмұны меншік иесінің құқығы арқылы көрінеді.
Жеке меншік, еркіндікпен қатар, әріптестерді заңды келісім-шарт жасауға міндеттейді, жеке адамдарға немесе кәсіпорындарға өз қалауларынша материалдық ресурстарды иемденуге, бақылауға, қолдануға және іске жаратуға мүмкіндік береді.
Жеке меншік иелері табиғи ресурстарды және капиталды мейлінше тиімді қолданады. Себебі, олар табыс табу үшін тұтынушыға қажетті тауарды өндіріп, мүмкін бағаға сату керек.
Жеке меншік институты ғасырлар бойы мұра құқығымен қуатталынған болатын, яғни жеке меншік иесі болып әкесі өлген соң баласы мұрагер болып қалады.
Қазақстанның социалистік
Жекешелендіру дегеніміз азаматтардың немесе олардың бірлестіктерінің, акционерлік қоғамдардың, серіктестіктердің, кәсіпорындардың акцияларының барлығын немесе бір бөлігін жеке меншікке алуы болып табылады.
Кәсіпорындарға байланысты үкіметтің
негізгі стратегиясы
Жеке меншіктің құқықтық негіздері Қазақстан Республикасы Конституциясына ендірілген, сондай-ақ ол құқық жеке меншік туралы, мемлекет иелігінен алу және жекешелендіру туралы заңдармен бекітілген.
Курстық жұмыстың құрылымы: курстық жұмыс 3 тараудан құрылған. Бірінші тарауда жеке менщіктің экономикалық категория ретіндегі мазмұны қарастырылған. Екінші тарауда жеке меншік құқығы және Қазақстан Республикасындағы жекешелендіру мен жеке меншіктің даму жағдайлары көрсетілген. Үшінші тарауда жеке меншіктің экономикадағы орны мен рөлі анықталған.
Курстық жұмысты жазу үшін «Экономическая теория», «Экономика негіздері: лекциялар, есептер мен жаттығулар», «ҚР меншікті жекешелендіру және мемлекет иелігінен алу саясаты және экономикалық негіздері», «Социально- экономическое развитие Казахстана» еңбектері, сонымен қатар Қазақстан Республикасының конституциясы, «Егемен Қазақстан» газеті және интернет көздері пайдаланылды.
Курстық жұмыстың міндеті: жеке меншік ұғымы мен түрлерін зерттеу, жеке меншіктің құқығын және Қазақстан Республикасының жекешелендіру мен жеке меншіктің даму жағдайларын анықтау.
Курстық жұмыстың мақсатары: нарықтық экономика негізі ретіндегі жеке меншіктің маңызын көрсету, оның мазмұнын, түрлерін, мемлекеттік экономикадағы орнын және рөлін анықтау.
1 Экономикалық категория
Меншіктің формалары мен түрлерінің
дамуы, әуел бастан, өмірге қажет мүліктерді
өндіру әдісімен белгіленеді. Асырап сақтаушы
ландшафтың объектері ұзақ мерзім бойы
кейбір этникалық топтардың жалпы
пайдалануында болып келді. Жеке
меншік, индивидуалдық пайдалану
мен жеке дара меншіктің негізінде
қалыптасады. Жеке қару-жарақ, аң мен
балық аулау құралдары, қолөнер-кәсіпкерлік
еңбек құралдары, жеке меншіктің
алғашқы объектері болды. Жеке меншікке
көшу мүмкіндігі тек жеке өндіріс
қалыптасқанда пайда болады, яғни
жеке отбасы, индивид қауымнан, немесе
осы сияқты топтан жекеленіп, өзінің
жеке қүн көрінісін өзі қамтамасыз
ете алатын болған жағдайда. Алдымен
мұндай шарттар қолөнер мен сауда-
Жеке меншік – бұл иемдену тетіктерін жүзеге асыратын меншіктің барлық құқығы бір адамның қолына жинақталған экономикалық тұлға ерекшеленген жағдайдағы меншікті қатынас.
Жеке меншіктің дамуы XIX-шы ғасырдың екінші жартысының ортасына дейін жүзеге асты. Ғылыми-техникалық революцияның әсерінен XIX-шы ғасырдың екінші жартысында жедел түрде акционерлік меншік қалыптаса бастады. Акционерлік немесе корпоративтік меншік, басқаша айтар болсақ топтық немесе ұжымдық меншік. Батыстың экономикалық теория мектебі «жеке» термині ретінде кез-келген мемлекеттік емес мүлік, шаруашылық, кәсіпорынды түсінген.
Қор жинақтау сипаты бойынша жеке меншік екіге бөлінеді: еңбек және еңбектік емес. Еңбек меншігі кәсіпкерліктен түскен пайдадан, жалақыдан қалыптасады. Еңбектік емес меншігі мұрагерліктен қалған мүліктен, бағалы қағаздардан, депозиттерден және т. б. түскен пайдадан құрылады.
Жеке меншіктің даму кезеңінде
еркін бәсеке барынша қарқындап,
жеке кәсіпкерлердің өндіріс тиімділігін
көтеруге және тұрғындардың өсіп келе
жатқан қажеттіліктерін
Жеке меншіктің негізгі
Жеке-дара меншік өндіріс нәтижелері мен қорлары жеке тұлғаларға тиесілі болған жағдайда көрініс табады. Ол жеке тұлғаларға өндіріс факторларын тиімді пайдалану арқылы максималды пайда табу қызуғышылығын тудырады.
Ұжымдық меншік өндіріс нәтижелері мен қорларының жеке тұлғалардың біріккен тобына тиесілі болуымен сипатталады. Сол топтың әр мүшесі өндіріс факторлары мен өндірілетін өнімнің иесі болады. Ұжымдық меншікке отбасылық, кооперативтік, еңбек ұжымының меншіктері жатады.
Қоғамдық меншік белгілі бір объектілердің барлық қоғамға тиесілі екендігін көрсетеді.
Жеке меншіктің базалық
Шаруашылық серіктестіктер. Жарғылық капиталы құрылтайшылардың үлесіне бөлінген коммерциялық ұйым шаруашылық серіктестік деп танылады. Құрылтайшылардың салымдары есебінен құрылған, сондай-ақ шаруашылық серіктестік өз қызметі үрдісінде өндірген және алған мүлік меншік құқығы бойынша серіктестікке тиесілі болады.
Шаруашылық серіктестіктер толық серіктестік, сенім серіктестігі, жауапкершілігі шектелген серіктестік, қосымша жауапкершілігі бар серіктестік нысандарында құрылуы мүмкін.
Толық және сенім серіктестігінен басқа шаруашылық серіктестікті бір тұлға құра алады, ол оның жалғыз қатысушысы болады.
Толық және сенім серіктестігінің қатысушылары азаматтар ғана бола алады.
Акционерлік қоғам. Өзінің қызметін жүзеге
асыру үшін қаражат тарту мақсатында
акциялар шығаратын заңды тұлға
акционерлік қоғам болып
Жарғылық капиталының басым
бөлігін басқа заңды тұлға
қалыптастырған не олардың арасында
жасалған шартқа сәйкес негізгі ұйым
осы ұйымның қабылдайтын
Егер акционерлік қоғамның дауыс беруші акцияларының жиырма проценттен астамы, басқа заңды тұлғаның қолында болса, ол тәуелді қоғам деп танылады.
Өндірістік кооператив. Азаматтардың бірлескен кәсіпкерлік қызмет үшін мүшелік негізде олардың өз еңбегімен қатысуына және өндірістік кооператив мүшелерінің мүліктік жарналарын біріктіруіне негізделген ерікті бірлестікті өндірістік кооператив деп танылады.
1.2 Жеке меншіктің қалыптасу
тарихы
Меншікті зерттеудегі маңызды қадамды өткен ғасырларда жасады. Ұсақ буржуаздық социализм идеологы Пьер Жозеф Прудон (1809-1865) мына әйгілі нақыл сөздің иесі: «Меншік – бұл тонау». Мұндай анықтаманы көпшілік мойындады және негізделген сынға тап болды, бірақ Прутонның бағытында маңызды бөлшек бар еді. Егер бір тұлға затты иеленсе, басқа тұлға ондай мүмкіндіктен айырылған. Яғни, меншіктің негізінде табиғат емес, қоғамдық қатынастар жатыр деген сөз.
Адам өмір сүреді, өндіреді және өз
еңбегінің нәтижесін басқа
Меншік туралы көзқарасты толықтыру үшін оның қоғамдық қатынастар жүйесінде алатын орнын анықтауымыз керек.
Біріншіден, меншік – бұл негіз,
қоғамдық қатынастардың барлық жүйесінің
іргетасы. Бекітілген меншік түрлерінің
сипатына бөлу, айырбас және тұтыну
формалары тәуелді болып
Екіншіден, қоғамдағы әр түрлі топтардың жағдайы мен өндірістің барлық факторларын пайдалану мүмкіндігі меншікке байланысты болып келеді.
Үшіншіден, меншік тарихи дамудың нәтижесі. Оның формалары өндіріс тәсілдерінің өзгеруімен ауысып отырады. Сонымен қатар мұндай өзгерістердің қозғаушы күші өндірістік күштердің дамуы болып табылады.
Төртіншіден, әр экономикалық жүйе шеңберінде өзіне ғана тән меншік формасы болады, бұл меншіктің алдыңғы экономикалық жүйеден келген басқа ескі формаларымен қатар, жаңа жүйеге көшу кезіндегі жаңа формаларының болуына шек қоймайды. Меншіктің барлық формаларының өзара байланысы қоғамның даму барысына оң ықпал жасайды.
Бесіншіден, меншік формасының бір түрінен екіншісіне көшу эволюциялық жолмен жүргізілуі мүмкін. Яғни, өмір сүру үшін бәсекелестік күрес негізінде күресе алмағандар жойылып, сәйкес жағдайларда өмір сүру қабілеттілігі жоғары болатындар одан ары дамиды. Дәл осы уақытта меншіктің жаңа формалары өз билігін жүргізген кезде формаларын ауысуының революциялық жолы мен орны болады.
Нарықтық экономикаға көшу және
КСРО-ның таратылуымен өндіруші тез
шешім қабылдауды қажет ететін бір
топ проблемалармен кездеседі: өнім
өткізудің күрделілігі, орын алған
өндіріс байланыстарының үзілуі
жәна тағы басқалары. Алайда өндіріс
салаларында бой алған
1992 жылдың күзінде қаржылық
• Кейбір салалардың, аймақтардың, ірі кәсіпорындардың жасырын мемлекеттік қаржыландыру тәжірибесін кеңейту: дотация, жеңілдікпен несиелендіру, салық және кедендік жеңілдіктер;
Информация о работе Экономикалық категория ретіндегі жеке меншіктің мазмұны