Таза су- денсаулық кепілі

калий (1), бикарбонатттар (357), сульфаттар (10), хлоридтер (4,5), нитраттар (3,8), кварцтар (13,5).  Бөтелдегі судың құрамы әртүрлі болуы мүмкін.

   Кейде табиғи судың құрамында еріген тұз көптеген мөлшерде болады. Ондай сулар минералды деп аталады. Минералды суларды терең скважинадан алады. Жер астынан шығып жатқан бұлақ  суының құрамы минералды болуы да кейде кездеседі. Бір литр минералды судың құрамында 10-15 түрлі әртүрлі тұздар болуы мүмкін. Көптеген жағдайда су құрамында ас содасы және ас тұзы жиі кездеседі. Минералды суда еріген көмірқышқыл газы оны газдалған сусын етеді. Газдалған суды ашқан кезде, одан дыбыс шығады, өйткені бұл судың құрамында көмірқышқыл газы бар.

  Өзен суының құрамында  көптеген тұздар, жиі кальций  мен магний кездеседі. Тазалау  кезінде бұл тұздар жоғалып кетпейді. Егер судың құрамында бұл тұдар көп болса, онда кермек су деп аталады. Мұндай суда сабын өте нашар көпіршиді, жылытқан және қайнатқан кезде ыдыс ішінде қақ пайда болады. Егер қақ ақ түсті болса, онда судың құрамында кальций мен магний, егер сары немесе қоңыр болса- темірдің болғаны.

    Химиялық тұрғыдан қарағанада ол сутегі мен  кислородтың қосылуының нәтижесінде болады. Судың сирек кездесетін қасиеті бар. Су қатқан кезде оның көлемі ұлғаяды. Мұз салмағы судан жеңіл, сондықтан су бетінде қалқып жүреді, суға батып кетпейді. Егер мұз батып кететін болса,онда  терең емес су қоймалары, тіпті поляр аймағындағы мұхиттар да қыс кезінде біртіндеп   терең түбіне дейін қатып қалушы еді.

 

                            Суды үнемдеу жолдары

               Сусыз өмір жоқ. Ол жер бетіндегі  бар тірліктің негізі. Содан да жаны бардың бәрі суға мұқтаж. Адамзат қоғамында адамдардың жартысына жуығы судың жетіспеушілігін бастан кешіруде.

    Үш  адамнан тұратын отбасы су  процедуралары мен кір жууға  айына 6 текше метр ыстық және  суық суды пайдаланады, ал норма  бойынша олар адамға деген 10 текше метр суға төлеулері тиіс. . Сіз тіс тазалап жатқанда немесе қырынған кезде суды сөндіріп қойыңыз. Өйткені суқұбырдың шүмегі арқылы минутына 4 литр су жұмсалып жатады. Күнделікті біз тісімізді 3 минуттан 3 рет тазалап тұруымыз қажет. Сонымен бір адам күніне 36 литр суды жоғалтады. Төрт адамнан тұратын отбасы күнделікті 144 литр суды шығындайды. Салыстыратын болсақ, бір ваннаға 80 литр су сыяды. Егер ваннаның орнына душ қабылдасаңыз ол суды үнемдейді. Әрине ваннаны душқа алмастыру оңай емес нәрсе шығар, бірақ-та душта ваннаға қарағанда үш есе аз суды жұмсайды. Шүмектер туралы айтатын болсақ, онда оларды толығымен бұрап тастау керек. Сонымен бірге тіс тазалау кезіндегі ағып тұрған суыңыз, бір ай бойы тамшылап тұрған суыңыздан асып түседі. Егер бір секундта бір тамшы су тамса, онда бір тәуліктің ішінде 6.5 литр су шығындалады. Сонымен біз бір жылдың ішінде 2,4 м3 суды шығындауымыз мүмкін. Ал егер де секундына үш тамшы ақса онда біз 7.1 м3 шығындаймыз.

      Суды үнемдеуде қарапайым тәжірибе  жасап көрдім.Аузы жабылмаған су құбырынан аздап су ағып тұрған. Судың астына 250 грамдық стақанды қойдым. 45 секундтан кейін ол мөлдір, таза, ішетін суға толды. Бір сағатта канализация арқылы 80 стақан, яғни 20 литр су ағып кетті. Соған сәйкес, тәулігіне 480 литр су ағады. Бұл су құбырының бір шүмегінен ғана аққан су мөлшері. Тәулік бойы тіпті  әртүрлі әрі көптеген аса қажеттілік жағдайында да отбасы мүшелері қатты тырысқан күннің өзінде осындай мөлшерде су шығыны болмайды.

  Егер ол  ыстық су болса ше? Мамандардың есептеуінше, бір краннан сіріңке шиінің жіңішкелігіндей сыздықтап аққан ыстық  судың шығысы бір пәтерді 2 ай бойы жылытуға жетерлік жылумен тең болады. Осы қалыпта су ағатын болса 1 жыл ішінде 175 кубометр су ағып кетеді.

 

 

                           

                                        Қорытынды  бөлім

           Қорыта айтқанда, су - өмірдің нәрі, ол - өмірдің өзі, сондықтан да оны аялау, оны көзіміздің қарашығындай сақтау – бәріміздің табиғат алдындағы азаматтық борышымыз. Табиғат тепе-теңдігі табиғаттың міндетті заңдылығы, оны оқып-үйрену, танып білу әрбір адамның жоғары саналы, экологиялық мәдениеті қалыптасқан тұлға екендігінің белгісі.

  Суды аялай білуіміз  керек, өйткені ол- біздің нағыз  қазына байлығымыз.

Ғаламшарымыз әрқашан  көгілдір болып қалуы үшін өзен-суларға қамқорлық керек. Бұған ормандар сенімді көмекшілер болып табылады. Олар міндетті түрде өзендер мен көлдердің жағалауында өсуі тиіс, өйткені ағаштар су тоғандарын толықтыратын топырақ астындағы ылғалдылықты сақтайды және жинайды.

   Суды қорғау  өмір мен денсаулықты қоршаған  ортаның әдемілігі мен байлығын  қорғау деп бекер айтылмайды.

           Тірі организмдер суда ерітілгенмен қоректенеді. Тіпті, адамның өзі 70% судан тұрады.

Ал, енді - сол суды қастерлей  алмасаң, таза сақтай алмасаң, онда, ол - у. Жылдар бойы уланған, ластанған су қоршаған ортаға өте зиян.

    Дүние жүзіндегі барлық халықтар сияқты қазақ халқы да ерте заманда өзен,көл,бұлақ,әсіресе құдық суының тазалығына қатты көңіл бөлген. Ата-бабамыз ұлттық дәстүрімізде суды қадырлеу,суды лайламау,суды ластамау туралы өсиет сөздерді көп айтқан. Балаларға ата- анасы «Суды сабама,балығын шошытасың», «Бұлақты лайлама,құсын кетіресің» деген тоқтау сөздер айтып,тәрбилеген. «Бұлақ көрсең,көзін аш» деп өсиет айтқан.Бұдан қазақ халқының суды қалай қастерлеп,қорғайтынын көреміз.Өзен, көл-табиғат көркі.Ондай жерде жайқалған өсімдік,қаптаған жануарлар тіршілік етеді.Өзенді,көлді жерде құс көп болады.

          Жер шарындағы тұщы суды таза ұстау, оны ластамау, орынды пайдалану, үнемдеп жұмсау мәселелері бүкілхалықтық көкейкесті мәселеге айналып отыр.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                        Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Ф.Қ.Иштаева, Л.Г.Костарева. Экология-  Астана: Фолиант, 2008ж., 17 бет.

2.  Асқарова Ұ.Б.  “Экология және қоршаған ортаны  қорғау”. 2005 ж., 57-61 бет.

3.Сужикова А.Ү., Лекерова  Ф.С., Солтанғазина М.Қ.-Менің алғашқы   энциклопедиям-Алматы: Алматыкітап, 2009.- 70-71 бет.

4. . Баешов Ә.Б. “Экология және таза су проблемалары” 2003 ж.

5. Что такое.Кто такой:  детская энциклопедия /сост.Ханова М.С.-М.:Астрель; АСТ, 2005-102-104 с.