2.2 Антиядролық қозғалыстардың
қазіргі замандағы жағдайы: маңызы
және болашағы
Қазақстан XX ғасырдың екі ғаламат
оқиғасының - ядролық қаруды
Кейінгі жарты ғасыр бойы әлем
өміріне төндіріп келе жатқан
Ондай қаруға 1949 жылы КСРО-ның
да қолы жетіп, екі
Кеңес Одағының ядролық жиынтығына
700 000 тұрғыны бар 10
Егер біз кезінде ядрорлық статусты
сақтау туралы шешім қабылдасақ,
Біріншіден, ядролық статустың
болуы еуразияда, әсіресе оның орталық
бөлігінде
Екіншіден, ядролық қару иелену
сыртқы кірігу процесін дамытуға тіпті
Үшіншіден, иелену жаңа сапаға
сөзсіз жетелейді. Әлбетте, біздің
Ядролық қатер - белгілі бір
мемлекеттің тәуелсіздігі мен егемендігінен
Мемлекеттер қоғамдастығында,
әсіресе сыртқы кірігу саясатын белсенді
жүргізе отырып,
Төртіншіден, негізсіз ядролық
статус ядролық қаруды таратпау жөніндегі
Деректерге сүйенсек, әлемде
2044 ядролық жарылыс өткізіліпті, оның
513-і
Ал жалпы 1945-1989 жылдар аралығында
АҚШ пен КСРО-да жасалған
Бұл цифралар құпия "атом
соғысының" қызықты тарихын айтып бере
АҚШ өзінің ядролық бағдарламасын
іске асыруға КСРО-дан төрт жыл
Бірінші кезеңде Америка бізден
146 тәжірибе асырып жіберген екен.
Ядролық бәсекенің келесі кезеңі
1963 жылы басталды. Жер астында
Әрине, бұл екі елдің ядролық
бәсекесі ешқандай жақсы нәтиже
Кеңес Одағы полигондарының
ең күрделісі Қазақстан жерінде орналасқан
болатын.
Кеңес Одағы полигондарының
ең күрделісі Қазақстан жерінде орналасқан
болатын.
1963 жылдан бастап ядролық
қаруды жару жер астына
Сонымен, Қазақстанның 19 облысында
12 ресми, 7 ресми емес
Полигонның иеліктері бұдан
қырықжыл бұрын совхоздар мен колхоздардан
тартып
Бұрынғы Кеңес Одағы полигондарының
ең үлкені - Семей ядролық
Батыс Қазақстан облысындағы
«Капустин Яр» полигоны 1952 жылы салынып,
Атырау облысында «Азғыр» атом
полигоны 1952 жылы салынды, «Азғыр»
«Сүйіндік» арнайы авиациялық
сынақ шоны. Ол Нарын құмында орналасқан.
Ақтөбе облысы. Мұнда «Ембі-5»
деп аталатын өте үлкен
Маңғыстау облысы. Ақтау қаласындағы
өндірісінің радиоактивті қалдықтары
осы маңдағы
Қызылорда облысы: Мұнда «Арал-5»
ракеталық полигоны орналасқан. Бұл
Жезқазған облысы, Арал теңізінен
Балқаш көліне дейінгі облыстың бүкіл
Шымкент облысының Қызылқұм
ауданындағы «Овцевод» совхозының территорисында
Торғай облысы мен Қостанай
облысының шекарасындағы Наурзымда да
бірнеше
Мұндай жарылыстар Сарыөзекте
жыл жарымға тақау уақыт бойы үзілмеді.
Иә, қазақ халқына ұзақ жылдарғы
жарылыстардың тигізген зардабы мен
Ядролық қаруды сынау зардаптарын
анықтау мақсатымен кезінде құрылған
ғылыми
Ядролық қаруды жою барлық жүргізілгенін
бәрі бірдей білмейді қазіргі
Қазақстан халқының тілегіне
сәйкес Президентіміз Н.Ә. Назарбаевтың
Жарлығымен Семей
Ядролық полигон аймағында
тұратын халық қазірдің өзінде орасан
зор
1. Ядролық жарылыстар
кезінде жер қабаты ластануының
салдарынан,
2. Жер қабаты астындағы
судың радиоактивтік заттармен
ластануы.
Осы айтылған мәселелерден
артық ешқандай дәлел керек те емес
Ғарышкерлер түсірген фотосуреттерде
планетамыз бізге кіршіксіз көгілдір
болып корінеді.
Жарты ғасырдан астам жер бетінде
ядролық, химиялық және әдеттегі
Кейінірек, атом қаруын жер
астында сынай бастаған кезде радиоактивті
Ядроға қарсы қозғалыстың ұйымдастырушысы
және төрағасы О. Сүлейменов болды.
Полигонның бүгіні мен ертеңі:
Бұрынғы Семей полигонының негізінде
бүгінгі
Біздің өмірімізде ең басты
орын – жердің еншісі. Жер
Сондықтан ядролық қаруды қабылдамауымыз,
керек десеңіз, жүрегіміздің айнуы заңды
Иә, жүздеген ядролық сынақтар
Қазақстан халқына қисапсыз қасірет әкелді
Бірақ Семей ядролық полигоны
туралы шындық біртіндеп болса да,
Бұл Хиросима мен Нагасаки трагедиясынан
кейін елу жылдан соң,
Ал бұл кезде, 1989 жылдың нақ
басынан бастап біздің
1989 жылы 28 ақпанда Семей ядролық
полигонында жер қойнауындағы
Ғалымдарды, жазушыларды, қызметшілерді,
жұмысшыларды, әр түрлі жастағы көптеген
басқа
Семей полигонының орналасу
картасы:
Семей полигонындағы сынақ
алаңдары:
1990 жылы 22 сәуірде Жоғарғы
Кеңес біздің тарихымызда тұңғыш
Екінші жағынан, жұртшылықтың,
әсіресе белсенділердің әрекеттері тарпымнан
қолдау тауып
Алдымен полигонға барып, жер
қойнауындағы соңғы дарылыс жасалған
жердің
Бүкіл халықтың қолдауына ие
болып, біз ядролық қарудың адамзатқа
Ядролық қаруы бар Қазақстанның
қажеттігі мен «болашағы молдығын» аузы
Семей сынақ полигонының проблемалары,
оның ерекшеліктеріне қарамастан, тек
қана
Полигон табиғатты және халықты
ослайша жазалады.
Біз қазіргі кезде экономикалық
жағдайымыздың қиыншылыктарына байланысты
әлемдік қоғамдастықтың
Дипломдық жұмыс орындалу барысында
Семей сынақ полигонының проблемалары,
Тоталитарлық тәртіп халықтың,
болашақтың да
Бүгінгі таңда Арал теңізі өкелген
трагедия жиырмасыншы ғасырдың ең
Суы тартылып, кеуіп қалуға
айналған аймақтан ұшқан тұз аспанға
Қоршаған ортаны қорғауға қажетті
дәрежеде назар аударылмайды, ал экологиялық
Мысалға Каспий шельфіндегі
мұнай шығаруды алайық. «Табиғат» экологиялық
одағының
Каспийдегі қоршаған ортаны
қорғау бағдарламасы негізінде Алматы
қаласында 1998
Қорытынды
XIX ғасыр мен XX ғасыр түйісінде
ғалымдар атом ядросының
Семей полигоны КСРО Министрлер
Кеңесінің шешімімен 1947 жылы 21
Жеті қат жердің астындағы қала
бірде бір географиялық картада
Семей полигоны халық тығыз
орналасқан аймақта. Оның төңірегіндегі
кенттер
Суды, тамақ өнімдерін пайдаланған
кезде адамдар радиациялық қосымша өрекетіне
Семейде сол кездегі
Радиация әсері организмнің
ерте қартаюы, онкоаурулардың, өзіне-өзі
қол салу
Осы жерде туған балалардың
көпшілігінің ақылы кеміс және түрлі
Омірдің орташа ұзақтығы 3—4
жылга қысқарды. Полигон төңірегіндегі
кенттерде
Ядролық бағдарламаларға ғалымдардан
басқа сынақтарға тікелей қатысқан, тіпті
сынаққа
Ғалымдар ядролык полигон төңірегінде
тұрып жатқан адамдарда бұрын анықталған
Онкологиялық ауруларда, осында,
бейдауаның әдеттегі түрлерінен басқа,
тіл, көз,
Есеп-қисап деректеріне қарағанда
Семей облысында 1980 жылы 100000 тұрғынға
Ядролық бағдарламаларға ғалымдардан
басқа сынақтарға тікелей қатысқан, тіпті
сынаққа
«Ядролық сынақтардан зардап
шеккен халықты сауықтыру туралы» заң
қабылданғанымен,ның базасында Курчатов
қаласындағы Ұлттық ядролық орталық құрылды.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. Назарбаев Н.Ә. Бейбітшілік
кіндігі. Астана, «Елорда»-2001, 15-16-бб.
2. Абдулпаттаев С. Қырып
–жоятын қару – жарақ қаупі//
4. Әбішев М., Райхан Н. «Ядролық
қару –
5. Куйдин Ю. Қазақстанның
ядролық қасіреті//Алматы – 1997, 14-25
6. Құттықов М. Арал тағдыры,
адам тағдыры. Алматы-1998.
7. Тоқаев Қ.Т. Беласу.
8. Сонда.,
9. Ақиқат 2002. №3, 62-67-бб.
10. Бозтаев К. Семей полигоны:
«Қайнар қасіреті». Алматы
11. Назарбаев Н.Ә. Бейбітшілік
кіндігі. Астана, «Елорда»-2001,
12. Қазақстан – Полигонстан.
Азия – 1989, шілде №6.
13. Қожахметовұлы Қ. Ядролық
қарусыз аймақ болу. Егемен Қазақстан,
14. Ө. Өмірдің өзі тудырған
бастама. Азия – 1990,
15. Қуанышбаев Қ. Полигондардың
самалы// Атырау- 1992, маусым
16. Қойшыбаев С. Соңғы жарылыс,
Қазақ әдебиеті – 1989,
17. Известия, N 274, 3 қазан, 1990 ж.
18. Наука и жизнь, N 12, 1995,
79-бет. .
19. Қожахметов К,, Кржахметов
М. Үлкен канжар. Егемен Казақстан,
20. Бозтаев К. Семипалатинский
полигон. Алматы, 1992 ж. .
21. Өмірбеков Ө. Өмірдің
өзі тудырған бастама. Азия, 1990
22. Ғаббасов Э. Атом аждаһасының
оты. Егемен Казақстан, 1996
23. Қуанышбаев Қ. Полигондардың
тентек самалы. Атырау, N 86,
24. Бақытов Ж. Тайсойғавдағы
тажал. Егемен Кдзақстан, 13 наурыз,
25. Жақанов Б. Таскара жарылысы
және бір үзік шындық.
26. Есенғарин К. Касіретпен
күрес — қастерлі парыз. Ақикдт,
27. Башоев К. Ертеңің қалай,
Дегелең? Лениншіл жас, 26
28. Н. Ә. Назарбаев, Бейбітшілік
кіндігі. Алматы 2001
29. Саятов С. Қазақстандағы
экологиялық мәселелер- журнал «Дүние»-
9
30.Асанов Ж. Экологиялық
проблема – ғаламдық проблема//журнал
Астана, N
31. Қазақстан Республикасының
Конституциясы, 1999 ж. -14 6.
32. Информационный экологический
33. Бюллетень Международного
конгресса "Избиратели
ядерного оружия". Алма-Ата,
14-26
34. Бейсенова Ә. «Экология
– ел тағдыры». Дүние
35. Сарпеков Р. « Экологиялық
қауіпсіздік ғаламдық
Дүние № 2, 2005
36 Мейірбеков А.Қ. Кәсіпорын
экономикасы // Алматы –
37. Экономикалық саясат/ Алматы
– 2001
38. Ихданов Ж.О. Экономиканы
мемлекеттік реттеудің өзекті
мәселелері/Алматы
39. Табиғатты қорғаудың
мәселелері// Дүние – 2003
40. Экологиялық қауіпсіздік
мәселелері// Табиғат- 2003
41. Экономикалық теория
негіздері// 2001
42. ҚР-ң Экология туралы
Заңы,
46. Қазақстан Республикасының
Президенті Н. Назарбаевтың биылғы
2006 жылғы
47. Н.Назарбаев «менің
досым Олжас туралы сөз»// О.Сүлейменовтың
70-жылдығына
48. Антиядролық қозғалыс//
Қазақ Ұлттық Энциклопедиясы , Алматы
-