Қоршаған ортаны қорғау

Қоршаған ортаны қорғау

Табиғат байлығын үнемді пайдалану мен оған қамқорлықпен қарау адам баласына бұрыннан келе жатқан табиғи мәселе. Ғылыми техникалық ғасырдың дамып тұрған уақытында қоршаған ортаны қорғауды жеткілікті дамытпай, оны ары қарай өркендету мүмкін емес.

2007 жылы Қазақстан Республикасының Үкіметі екі маңызды құжаттаманы қабылдады «Тұрақты дамуға өту концепциясы және ҚР Экологиялық Кодексі» олар біздің қоғамымызға Қазақстандық халықтардың өмір сапасын жақсарту және табиғатты пайдалануды стимулдау және қоршаған ортаның ластануын төмендетуге мақсатты бағытталған міндеттерді қойды.

Экологиялық кодекс - бұл атқарылуға міндетті заң және экологиялық заңнамалардың реформаторы ретінде қазірдің өзінде негізгі ережелермен жұмыс істеуде. Және бұл тұрақты даму процесіне өту үшін жасалған соңғы нүкте деп айтуға болмайды.

Қазіргі уақытта Қазақстан энергияны тұтыну бойынша көш басшы болып отыр, ал ол құр көңіл аудармай қоя салатын жағдай емес. Ғылым өзінің үлесін қосып, және қалдықсыз технологияларды өңдеу бойынша жаңа технологияларды құрып, баламалы қуат көздерін ойлап тауып және қоршаған ортаны сақтау үшін көмегін тигізетін көптеген міндеттерді шешуі қажет. Осы сұрақтарды экологиялық кодекс шешуге әрекет салуда, бірақ оны пайдалану бойынша жұмыстарды барлығын өз орнында жүргізуіміз қажет. Осыдан келетін қазақстандықтардың барлығы үшін пайда орасан зор.

Қазақстан Республикасының қоршаған ортаны қорғау туралы заңы ауа бассейінің қорғауы бойынша Қазақстан Республикасының регламенттеуінші негізгі қүжаты.

Ауадағы зиянды компоненттер лабораториялық экспресс әдісімен және периодты бақылау құрылымен анықталады.

Қазіргі кезде кәсіби өндірістік  жағдайында талдаулардың мәліметтері бойынша атмосфералық ауаның сапалы күйін тікелей анықтау үздіксіз әсер ететін газды анометриялық   датчиктердің тізбектері көмегімен   жүзеге -асырылады.

Қазіргі кезде үлкен қалаларда ауаны ластаудағы екі негізгі ластаушыларды алсақ болады. Автомобильдердің ластаудағы үлесі 60-80%, Автотранспорт күкірт ангидридінің 60%-ын өндіреді. Бүл дегеніміз жағылған отынның құрамының жоғары күкірттілігі.

     Қазіргі таңда экологиялық дағдарыс басталды. Бұл дағдарыс адамдардың қатысуымен туындады. Әрине мұндай жағдай бір жылда, болмаса он жылда пайда болған жоқ. Адамдар әрқашанда қоршаған ортаға өздерінің әсерін тигізетін. Бірақ, қазіргі кезеңде адамдар мен табиғат арақатынастары өте шиеленісіп барады. Жер жүзіндегі халықтар санының тез өсуі мен мемлекеттердің  жаппай өнеркәсіпті дамыту жолына түсуі бұған себеп болып отыр. Соның салдарынан табиғат қорларын пайдалану бірнеше есе өсіп, адамдардың қоршаған ортаға тигізетін зияны жоғарлауда. Өнеркәсібі дамыған бірқатар елдерде қоршаған ортаның нашарлағаны сонша, адамдардың денсаулығына кесірін тигізе бастады.  Міне, сондықтан да табиғат қорларын ұтымды пайдалану, бұзылған табиғи ортаны қалпына келтіріп отыру, ауаға, суға, өсімдіктер мен жануарлар дүниесіне қамқорлықты күшейту барлық азаматтардың борышы және абройлы міндеті болып саналады.

Ғылыми-техникалық дамудың нәтижесінде адамдар табиғатпен ара қатынас жасау үшін жаңа білім, жаһа әдіс, жаңа құралмен қаруланып қойған жоқ, қоршаған ортаны сақтаудың, қалпына келтірудің, байлықтарын ұтымды пайдаланудың жаңа әдістерін, жаңа жолдарын да үйренді.

Техникалық мақсаттарды шешу кезінде қоршаған табиғи ортамен өндірістік ортаның өзара әрекеттестік сұрақтарына айтарлықтай көңіл бөлу керек. Жаңа технологияларды енгізуде олардың қоршаған ортаға деген әсерін минимумға апару керек. Қоршаған ортаны қорғау және экология сұрақтары бойынша кәсіпорындағы жұмысшыларды ақпараттармен қамтудың да үлкен маңыздылығы бар. Бұл мақсат үшін, кәсіпорындарда, әсіресе, жобаланушы станцияларда қоршаған ортаны қорғау не күзету заңымен және Қазақстан Республикасының экологиялық қауіпсіздік Концепциясымен танысу мүмкіндігін алатын станциялардағы жұмысшыларға, сондай-ақ экология аймағында соңғы мәліметтерді, мағлұматтарды алып отыруға «Экология бұрышын» құруды ұсынып жатыр.

Қоршаған ортаның күзеті маңызды социалды және экономикалық мәселеге айналып отыр, сол үшін де біздің мақсат экологиялық қауіпсіздікті - еліміздің фундаментальді ұлттық қауіпсіздік компонентіне айналдыру болып отыр.

Байланыс кәсіпорындары

          Кәсіпорындарға қарағанда өзінің атмосфераға, литосфераға және гидросфераға жағымсыз, кері әсерінен салыстырмалы түрде "таза" деп қарауға болады. Бірак байланыста қолданылып келе жатқан заманауи технологиялық процесстер және жабдықтаулар, құрылғылар, болмашы болса да экологияльқ баланстың бұзылуына әкелетін ондіретіндермен барлығы қоршаған ортаға жағымсыз әсерлердің көздері  болып табылады. Осылай радиобайланыс кәсіпорындары маңызды кеңістіктерді қамтитын және биологиялық объектілерге әсер ететін электромагниттік өрістердің қуатты көзі болып табылуы әбден мүмкін. Сондықтан байланыста да қоршаған ортаға әсер ететін сұрақтарға және табиғатты қорғау, күзету шараларын жасауда айтарлықтай көңіл бөлу керек.

     Байланыс объектілерінің құралдарын жобалау кезінде, қоршаған ортаны қорғауда болатын ластанулардан және жерді үнемді пайдаланудың эффективті, яғни нәтижелі мүмкіндіктері қарастырылуы қажет.

     Елдегі заң шығаруға сәйкес жер учаскелерін пайдалануға беру, бөліну тәртібімен іске асады. Бөлінетін учаске үшін қаулыларда немесе шешімдерде жерді пайдаланудың негізгі шарттары көрсетілген.

      Қоршаған ортаны қоргау не күзету бойынша іс-шаралар жүйесінде объектілерді салу (сооружения) үшін және оларды орналастыру шешімдерін жоспарлауда алаңды таңдау айтарлықтай рөл ойнайды. Топрақтың экологиялық теңдігінің жагымсыз әсерлерін азайту үшін жер телімі бойынша заң шығару негізіне сәйкес, байланыс линиялары ең алдымен трассалар және соған ұқсас жолдарды бойлай өткізілуі не жүргізілуі керек.

    Кәсіпорындарды салуда, өндірістік ғимараттардың және тұрғын үйлердің өзара орналасуына ең маңызды назар бөліну қажет. Тұрғынды аудандарға атмосфераға жағымсыз заттар шығармайтын тек технологиялық процесстері  бар обьектілер рұқсат етіледі. 

      Байланыс кәсіпорындардың жұмысы кезінде канализациялық торға түсетін өндірістік, тұрмыстық және атмосфералық ағынды сулар гидросфераның ластауышы көздері болуы мүмкін. Радиожабдықтауда және жұмысшылардың шаруашылық-тұрмыстық қызмет көрсетулерінде түрлі элементтерді суыту үшін су молынан қолданылады. Атмосфералық ағынды сулар байланыс объектілерінің территориясындағы, ғимараттардың төбелеріндегі және қабырғаларындағы жаңбырлы, қарлы және құйылмалы ластаушы сумен жуылу нәтижесінде болады. Сондықтан құбырдағы ағындарды зиянды қоспалармен ластауға жол бермеу керек. Осылай байланыс кәсіпорындарда автоматты қосылудағы дизель-генераторлардың аппараттар мен приборлардың тұрақты тоқпен кепілді қоректену көзі ретінде стационарлы аккумуляторлы батареялар (қышқылды, сілтілі) кеңінен қолданылады. Аккумуляторлы батареяларды эксплуатациялау кезінде электролиттің периодты ауысымы керек. Қоршаған ортаның ластануын тоқтату үшін ережелерге, талаптарға сәйкес ауысатын электролитті құбырға емес оны келесіде пайдалану үшін арнайы ағынға құю керек.

Биосфераға кері әсер ететін жағымсыз факторларға өнеркәсіптік шулар қатысты. Машиналар және механизмдер (механикалық шу), вентеляционды және компрессорлы құрудағы, газдардың және кұбырлардағы сұйықтықтың потоктары, желдің әсерінен конструкциялардың тербелісі (аэродинамикалық шу) онеркәсіптік шу көздері болуы мүмкін. Сонымен қатар, транспорттық және тұрмыстық шулар, шудың ластаушысы болып табылады. Біріншілері транспорттық құралдардың жұмысы кезінде, ал екіншілері - санитарлы- техникалық жабдықтау және тұрмыстық тағайындаудағы радиотелевизиялық аппаратураның жұмысы кезінде пайда болады. Өнеркәсіптік кәсіпорындармен, технологиялық құрулармен, тұрғынды және қоғамдық мекемелерде және олардың территорияларындағы транспорттық құралдармен жасалынған не пайда болған шулар құрылған шектеулі мүмкін болған белгілерді шамадан асырмау керек.

Белгілі дәрежеде байланыс кәсіпорыны өнеркәсіптік қызметтердің нәтижесінде лом, шаң-тозаң, өнеркәсіптік қоқыс түріндегі түрлі отходтар, құрылу аймақтарына немесе құрылымына қарай топырақтың да жағдайына әсер етеді. Жұмыс территориясының тазалығын ұстап тұрған отходтардың заманауи ликвидациясы мен утилизациясы қоршаған ортаны қорғау бойынша кешенді жұмыстарда маңызды шара болып табылады. Байланыс кәсіпорындарындағы құрылғылардың, жабдықтаулардың нормалы жұмысы үшін шаң-тозаңнан қорғану да қажетті болып табылады.

Адамның мекендеу ортасында жоғары жиілікті энергияның не қуаттың ең басты, негізгі көздері - радио және телетаратушы орталықтар мен радиолокаторлар. Радиохабар, телевидения не теледидар, радиолокациялардың байланыста дамуымен ЭМП-нің халыққа әсер ету мүмкіндігі көбеюде. Бұлардың интенсивтілігі ең алдымен, антенналық жүйелердің конструктивті ерекшелігі бар обьектінің қуаттылығына және жергілікті рельефінің құрылуына байланысты болып келеді. Обьектілерді тарататын антенналар қоныстанған  пункттегі радиожиілікті электромагниттік толқындардың сәулелену көздері болып табылады.

Техникалық мақсаттарды шешу кезінде қоршаған табиғи ортамен өндірістік ортаның өзара әрекеттестік сұрақтарына айтарлықтай көңіл болу керек. Жаңа технологияларды енгізуде олардың қоршаған ортаға деген әсерін минимумға дейін апару керек. Қоршаған ортаны қорғау және экология сұрақтары бойынша кәсіпорындағы жұмысшыларды ақпараттармен қамтудың да үлкен маңыздылығы бар. Бұл мақсат үшін, кәсіпорындарда, әсіресе, жобаланушы станцияларда қоршаған ортаны қорғау не күзету Заңымен және Қазақстан Республикасының экологиялық қауіпсіздік Концепциясымен танысу мүмкіндігін алатын станциялардағы жұмысшыларға, сондай-ақ экология аймағында соңғы мәліметтерді, мағлұматтарды алып отыруға «Экология бұрышын» құруды ұсынып жатыр.

Адам ағзасына электромагнитті радиотолқын сәулелерінің әсері

     Электромагниттік радиотолқындар әсерінің адам ағзасына әсері. Физикалық сипаты бойынша электромагниттік толқынды сәулелер (ЭМС) бір бірімен байланысқан, электрлік және магниттік алаңдарда уақыты бойынша өзгеретін, және бір бірімен әсері, электромагниттік алаңды түзеді. ЭМС толқындардың жиілігі және ұзындығымен сипатталады. Электромагниттік толқындар жиілігі герцпен өлшенеді(Гц). 1 Гц секундтағы тербеліске өлшенеді. Герцтің туындыларына жатады: килогерц (кГц) = 1000 Гц, мегагерц (МГц) = 106 Гц және гигагерц ДТц) = 109 Гц құрайды.

Радиосәулелер толқындарын келесі негізгі диапазондарға бөледі: өте төмен жиіліктегі (ЉТЖ), төмен жиіліктегі(ТЖ), жоғары жиіліктегі(ЖЖ), ультражоғары жиіліктегі (УЖЖ) және өте жоғары жиіліктегі(ЉЖЖ). Оларға өте ұзын, ұзын, орташа, қысқа, ультра қысқа және микротолқындар (дециметрлер, сантиметрлер, миллиметрлер) тән.

Жұмыс күні бойында ЭМА осында жұмыс істейтін адамдарға әсері жұмыс орындарында 60 кГц - 300 МГц аспау керек: 50 - 60 кГц-тен ЗМГц жиілік үшін; 20- ЗМГц тен 30 МГц жиілік үшін; 10- ЗОМГц тен 50 МГц жиілік үшін; 5- 60 кГц -тен 1,5МГц жиілік үшін; 0,3 - 30 МГц- тен 50 МГц жиілік үшін.

Жұмыс орындарында ЭМА - дағы рұқсат берілетін энергия ағымының тығыздығы 300 МГц - 300 ГГц жиілік диапазонында болу керек, ал мекемеде рентген сәулелесі немесе жоғары температура болған кезде, жұмыс күні бойы 0,1 Вт/м2 (10 мкВт/см2); жұмыс күнінің 2 сағат ішінде 1 Вт/м2 (100 мкВт/см2) аспау керек.жұмыстың қалған уақытында ЭМА энергия тығыздығы 0,1 Вт/м (10 мкВт/см2) аспау керек.

Эксплуатация процесі кезіндегі PJIC қарайтындарды, операторлар, OTK бақылаулары, PJIC мен немесе жеке СВЧ блоктарын реттейтіндер микротолқынды сәулелер әсерлеріне ұшырауы мүмкін. Erep кабинкаларда жақсы экрандары болса, адамдар аз қарқындылықтағы микротолқынды саулелерге ұшырайды. Радио және телерадиостансияларда жұмыс істейтін кезекшілер орташа, қысқа және ультрақысқа толқындардың әсеріне ұшырайды.

Радиотолқындардың термиялық, биологиялық әсерлері бар, сонымен қатар ағзада дезадаптациялық әсері бар, ол дегеніміз әртүрлі қолайсыз факторлардың әсеріне қалыптасқан тұрақтылықтың бұзылуы, сонымен қатар кейбір қабілеттілік реакцияларының бұзылуы. ЭМА екі фазалы реакциясы аз мөлшерде ОНЖ ынталандырады және үлкен қарқындылықта тежеуші әсер етеді.

Радиожиіліктегі сәулелермен жұмыс істеу кезіндегі қосымша қолайсыз факторларға жатады: 1)10 киловольттан жоғары кернеудегі жұмысшылардағы 2ВЧ блоктарының модуляторлы және генераторлы аймақтарындағы рентген саулелері (басым төмен энергетикалық); 2) PJIC кабиналарындағы, радио және гелеоадистанция мекемелеріндегі, индукциялық және диелектрлік металл қызбаларындағы жоғары температура, 3) PJIC операторларындағы, радио және          телерадиостанцияларындағы кезекшілердегі эмогционалды психикалық стрестер, сонымен қатар соңғы категория жұмысшыларындағы еңбек және демалыстың қолайсыз тәртібі; 4) индукциялық қыздыру аймақтарының, кабиналардың ауаның химиялық заттармен ластануы.

    Қарқынды сәулелену жылу эффектісін тудырады. Бұл кезде дегбірсіздікке, аяқтардагы ауырсынуларға, бұлшық ет әлсіздігіне, дене температурасының жоғарлауына, басының ауыруына, бетінің қызаруына, жоғары тершеңдікке, шөлдеу, жүрек қызметінің бұзылуына шағымданады. Жедел қысқа уақыттық микротолқындар тахикардия, діріл, ұстама тәрізді бастың ауырсынулары, жүрек айну түріндегі диэнцефалды бұзылыстармен жүреді. СВЧ алаңында аз қарқындылықта жедел реакция астения түрінде көрінеді.

     Радиожиілік диапазонындағы ЭМИ әсерлерінен пайда болған кәсіптік аурулар сүлеліге жатады. Олар баяу түрде дамиды.

     Микротолқындар (СВЧ алаңдары) радиотолқындар спектріндегі биологиялық белсенді болып табылады.

     Электромагниттік сәулелердің сүлелі әсерлері және негізінен бейспецификалық реакциялар негізінде көрінетін бұзылыстар

зақымданулардың анықталуын қиындатады. Ол ауруға тән сипаттарна анализдің динамикадағы даму процесіне, науқасты жан жақты тексеруге, еңбек ету қабілетіне негізделген. Соңғысына циркуляторлы бұзылыстармен астениялық синдромның дамуы, бас миының биоэлектрлік белсенділігінің өзгерістері, диспротеинемия, дислипидемия, дисэлектролитемия, белгілі дамуы бар және клиникалық көріністері тән. өзіне тән ерекшеліктеріне пароксизмалды вегетативті - тамырлақ өзгерістер, соматогенді астенияга байланысты, бас миының психогенді немесе органикалық бұзылысары тән.