Бюджет тапшылығы және оны азайту

2004   жылы    Компанияның  ақша  ағымдарының  еншілес  ұйымы  «Барлау  және  өндіру»   8,9   млн. тонна   мұнай   газ   конденсатын  өндірді,   бұл   2003   жылдың   деңгейінен   13 % - ға  асып  түсті.  Жоспарға  қосымша  584  мың  тонна  мұнай  алынды.  2005  жылы  мұнай  мен  газ  конденсатын  өндіру  9,3  млн.   тонна   көлемінде   бағаланады,  бұл   2004   жылдың   деңгейінен   404   тоннаға   артық.

Компания   ақша   ағымдарының   екі   негізгі  бағытта  мұнай  сатады:

экспорт  және  ішкі  рынок.  2004  жылы  мұнайды  экспортқа  шығару  шамамен  6,7  млн.  тоннаны,  ішкі  рыноққа  шығару  2,1  млн.  тоннаны  құрады.  2003  жылмен  салыстырғанда,  мұнайды  экспортқа  шығару  779  мың  тоннаға  өсті.  2005  жылы  экспортқа  шығару  шамамен  7,1  млн.  тоннаны,  ішкі  рынокқа – 2,1  млн.  тоннаны  құрайды.

Компанияның   еншілес   ұйымы   «Атырау  МӨЗ»   АҚ   (бұдан  әрі  «АМӨЗ»  АҚ)   2004   жылы   2,9   млн.   тонна  мұнай  өңдеді. 2004       

жылы  2419,6  мың  тонна  мұнай  өнімдері,  оның  ішінде

392,3мың  тонна  автобензин,  842,5  мың  тонна  дизель  отыны, 

938,7  мың  тонна  тауарлық  мазут,  219,9  мың  тонна  пеш  отыны,  20,7  мың  тонна  ТС – 1  отыны,  5,5  мың  тонна  сұйытылған  газ  шығарылды.

2003  жылы  «АМӨЗ»  АҚ – тағы  өңдеу  көлемі  2,9  млн.  тонна,  оның  ішінде  Компания  ресурстарынан  2,1  млн.  тонна  деңгейінде  күтіледі.

Мұнай  өнімдерін  сатуды  Компанияның  еншілес  ұйымы – «КазМұнайГаз  Сауда  үйі»  АҚ»  жүзеге  асырады.

         Компания   «АМӨЗ»   АҚ – ты   қайта   жаңарту   жобасы   жөніндегі  зауыттың   қолданыстағы   қуаттарын   жаңғырту   мен   жаңартуға  бағытталған   жұмыстарды   жалғастырады.  Магистралдық    құбырлар  бойынша    («ҚазТрансОйл»  АҚ)   мұнай  тасымалдаудың   жалпы   көлемі  38,4   млн.   тоннаны   құрады,   бұл   жоспарланған  көлемнен  (35,5  млн.  тонна )  8 % - ға  артық  және  2003  жылмен  салыстырғанда  (34,2 млн.  тонна)  12 % - ға  артық.  Тасымалдау  көлемінің  өсуі  бірқатар  мұнай  өндіруші  компаниялардың  магистральдық  мұнай  құбырлары  жүйесіне  мұнай  беру  көлемінің  ұлғаюымен  негізделген.

          2005  жылы  мұнай  тасымалдау  көлемі  36,6  млн.  тонна

көлемінде  болады  деп  күтілуде,  2004  жылдың  деңгейімен

салыстырғанда  кему  1,8  млн.тоннаны  құрайды.

    

 

         2004  жылы  магистральдық  газ  құбырларымен  («Интергаз  Орталық  Азия»  АҚ)  газ  тасымалдаудың  жалпы  көлемі  жоспардағы  113,7  млрд.  м3  орнына  121,6  млрд.  м3 – ні  құрады,  жоспарға  қарағанда  өсу  107  % - ды   құрады,  бұл  2003  жылдың  деңгейінен  10,6 % - ға  (120,1  млрд.  текше  м.)  жоғары.

          Бұл  ретте  2004  жылы  ішкі  тасымалдау  5,1  млрд.  текше  м.,  халықаралық  транзит – 109,5 млрд.  текше  м.,  экспортқа  газ  тасымалдау – 6,97  млрд.  текше  м.  Құрады.

           2004  жылы  тасымалдау  көлемінің  ұлғаюы  ОАО

магистральдық  газ  құбырымен  өзбек  газын  тасымалдау  көлеиінің  ұлғаюымен  белгіленеді.

2005. жылы  ресей  және  өзбек  газының  халықаралық  транзиті

көлемінің  азаюына  байланысты  көліктік  қызметтер  көлемінің  4,8  млрд.  текше  м.- ге  (116,7  млрд.  текше  м.)  азаюы  күтілуде.

Таратушы  газ  құбырлары  бойынша  тасымалданатын  газдың

Қазақстан   бойынша  сатылатын  газ  көлеміндегі  үлесі  («КазТрансГаз»  АҚ   Өңірлік  газ  тарату  желілері  үлесін  көрсетті)  60 % - ды   құрайды

2003. жылы  негізгі  капиталға  инвестициялардың  барлығы  107

млрд. теңге  сомасына  бағаланып  отыр,  оның  ішінде

меншікті  қаражат  есебінен – 77,7  млрд.  теңге,  қарыз  қаоажаты  есебінен – 27,9  млрд.  теңге,  мемлекеттік  бюджет  қаражаты  есебінен – Амангелді  кен  орнын  игеру  жобасына  жіберілген  4 млрд.  теңге,  оның  ішінде  бұрынғы  шығындарды  өтнуге  3  млрд.  теңге.

           2004   жылы   негізгі  капиталға  инвестициялардың  барлығы  105,6  млрд.  теңгені,  оның  ішінде  өндіріске – 59,2  млрд.  теңгені   немесе   капитал  салымдарының  жалпы  көлнмінің  78,4 % -ын  құрады.  2002  жылғы  капитал  салымдарының  сомасы   2001  жылдың  осындай  көрсеткішінен  20,4  млрд.  теңгеге  жоғары.

            2005  жылы  Компанияның  ақша  ағымының  негізгі  капиталына  инвестициялардың  барлығы  142,9  млрд.  теңге  сомасына  бағаланып  отыр,  оның  ішінде  меншікті  қаражат  есебінен – 107,4 млрд . тенге,  қарыз  қаражаты  есебінен – 35,5 млрд .теңге.

            2004 жылы  өнімді  сатудан  түскен  кіріс  476,9 млрд .теңгені  құрады,  бұл  жоспардан  20 % -ға  асып  түсті  және  2003  жылдың  деңгейінен  20 % - ға   жоғары.

    Кірістердің  өсуі  мұнай  өндірудің  ұлғаюына,  2003  жылмен  салыстырғанда  мұнайдың  экспорттық  бағасының  өсуіне,  мұнайдың  жүк  айналымының  ұлғаюына,  мұнай  процессингінен  және  мұнай  өнімдерін  сатудан  түсетін  кірістердің,  мұнайды  сатудан  түсетін  кірістердің  ұлғаюына  байланысты [15].

   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                              

 

 

 

 

 

 

 

                                      ҚОРЫТЫНДЫ

 

 

Курстық   жұмысты   қорыта  келе   ақша   ағымы  қаржылық

жыл  ішінде   банктің  табатын  және  төлейтін  ақшалай  қаражаттар   сомаларының  арасындағы   айырмасын  айтамыз.

Ақшалай ағымның бағалану көрінісі ең қолайлы және тиімді анализдік инвестициялық  проектте жүреді. Көптеген  ақшалай ағымдары 2 элементтен  тұрады: қажетті инвестиция, ақша ағымдарының шыққан шығындармен байланысты. Алдыңғы болжанған болжаммен бағаның көбінесе басқа мамандықпен сонымен қатар маркетингпен бухгалтерлер, кәсіпкерлер мен шығарушылар. Ең басты қаржылық процесте көрсетіледі:

1.Координациялық және басқадай  мамандығы бойынша;

2.Экономикалық көріністермен көрсетілген  көріністермен, дайындалған дайындықпен;

3.Қарсыластық тенденциялық бағалау формасы.

Ақшалай ағымдар және бухгалтерлік есеп.Басқада қате көздерге байланысты бұл бухгалтерлік есепті әр түрлі біріктірулер және кірістер, ал олар көбінесе бір келісімде болмайды, қорытындыға келу үшін ақша ағымы қажет.

Мысалы: бухгалтер өзіндік кірістерді, олар ақша жұйесінде жүреді, олар ақша ағымдарына байланысты емес жартылай айналыстағы ағымдар кредит арқылы жасалады.

Ақша экономикадағы рөлін өзінің атқаратын негізгі қызметтері арқылы орындайды. Ақшаның әр қызметі тауар айырбасы процесінен туындайтын тауар өндірушілердің формасы ретінде ақшаның әлеуметтік және экономикалық мазмұнының белгілі бір жақтарын сипаттайды.

Ақша ағымымен қатар инвестициялық жобаларды қорланған ақша ағымы пайдаланылады оны сипаттайды:

• қорланған түсім;
• қорланған жұмсалу және қорланған сальдо.

Олар есепті кезеңінің әр қадамына берілген және барлық өткен

қадамдарға сәйкес ақша ағымдарының қосындысы болып табылады.

Есепті кезең қадамдарға уақыттың бөліктеріне бөлінеді. Сол уақыт ішінде қаржы көрсеткіштерді бағалау үшін пайдаланылатын деректер жиналады.

«КазМұнайГаз» Ұлттық компаниясы» АҚ ақша ағымдарының тігінен ықпалдастырылған құрылым, мемлекеттің 100 % үлесі бар мұнай – газ  холдингі – Басқарушы  компания болып табылады.

Компанияның ақша ағымдары Қазақстан Республикасы Президентінің «Ел экономикасын мұнай – газ секторындағы мемлекеттің мүдделерін одан әрі қаитамасыз ету жөніндегі шаралар туралы» 2002 жылғы 20 ақпандағы    № 811 Жарлығына сәйкес  құрылған.

Компанияның мақсатты құрылымы қызметтің негізгі бағыттарына: мұнай өңдеуге және өндіруге, мұнай мен газ тасымалдауға, маркетинг пен өткізуге шоғырландырылған.

Компания Қазақстанда және шетелдерде жұмыс істейтін 130 еншілес, бірлесіп бақыланатын, басқа да тәуелді ұйымдарға қатысады немесе акционер болып табылады.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                     ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

 

 

1.Әлжанова Н.Ш.Инвестициялық жобалау:Оқу құралы.-Алматы:қазақ университеті,2006.160б.

2.Мақыш С.Б.Банк ісі.Оқулық .-Алматы:ИздатМаркет,2007.471б.

3.Мақыш С.Б.Ақша айналысы және несие.Оқу құралы.-Алматы:ИздатМаркет,2004.248б.

4.Е.С.Стояновой  Финансовый менеджмент 1998.33-41бб.48-56бб.

5.Л.Е.Басовский Финансовый менеджмент 1996.79-85бб.

6.Іскер адамның орысша-қазақша экономикалық түсіндірме сөздігі.Алматы,2005ж. 56-57бб.

7. Қ.Қ. Ілиясов, С. Құлпыбаев  Қаржы Алматы: 2005. 471-482 бб.

8.К.Ж.Оразалин, М.М.Жантасов Орысша қазақша қазіргі уақыттағы экономикалық түсіндірме сөздігі Алматы:2004.73б.

9.Б.А.Жүнісов Жалпы экономикалық теория Алматы:2002.60б.

10.С.С.Сахариев,А.С.Сахариев Әлем экономикасы Астана:2005.6б.

11.Қ.С.Сәкібаева. Коммерциялық бәсекелестік стратегияларын құру негіздемесі //Қаз ҰУ хабаршысы № 4.2006.87-91бб.

12.Ғ.С.Сейткасымов Ақша,несие,банк Алматы:2001.36-41бб.

13.А.Н.Дәуренбекова Қазақстан өнеркәсібінің индустриалдық деңгейін көтерудің экономикалық механизмі. Алматы  2005. 54-64бб.

14.C:Т.Мыржақов Компанияның инвестицияның Қазақстандағы жағдайы

// Атамекен № 7. 2006.426.

15.М.А Мустафин ҚР-ғы компанияның инвестициялық даму сатылыры // Атамекен №8 2008. 87-91бб.