Тауарлы материалдық қорларды түгендеуі мен нәтижесін қорытындылау

^{Демек, Қорлар анықтамаға сәйкес мынадай 3 санатқа  бөлінеді.}

^{1. шикізат пен  материалдар}

^{2. аяқталмаған өндіріс}

^{3. дайын өнім}

^{ТМҚ ТОО «Белый ветер» компанияның балансында актив ретінде танылады. Егер ТОО «Белый ветер» компаниясы болашақта экономикалық пайдалар ағысының ықтималдығы болса, қорлардың құны немесе сеніммен өлшене алатын бағасы болады. Әдетте компания қорлардың құрамына олар бойынша меншіктің заңды құқығы сатып алушыға көшкен қорлар енеді. Алайда стандарт бойынша  қарастырсам, белгілі бір ережелер қолданылатын бірқатар жағдайлар болады. Жыл аяғындағы оларға заңдылық құқық сатып алушыға көшкен жолдағы тауарлар есепті кезеңнің қорлары ретінде көрсетіледі. Консигнацияға берілген тауарлар консигнанттағы (меншік иесіндегі) қор ретінде көрсетіледі.}

    ^{Қорларды есепке  алудың аса маңызды  мәселелерінің бірі  ол айтып кеткендей  «бағалау » болып табылады. ХҚЕС №2 –не сәйкес қорларды өткізу мүмкіндігінің өзіндік құны мен таза құны сияқты  екі шаманың ең азы бойынша бағалануы тиіс. Яғни ТОО «Белыц ветер» компаниясының   қорлары қаржы есептілігінде төменгі баға ережесі бойынша көрсетуі тиіс. Оның мәнісі- байыппен қарау қағидаларына орай қорлар мүмкін болатын құндарынаң ең кемі бойынша бағаланады.}

^{ТОО «Белый ветер» когмпаниясының бухгалтері ТМҚ-дың  өзіндік құнына нелер  қосылатынын және қорлардың өзіндік  құнына шығарылатын  әрі олардың пайда болуы кезеңінде шығыстар ретінде танылатын шығындар тізбесін білуге тиіс. ТОО «Белый ветер» компаниясының есеп саясатында  қызмет ерекшелігіне қарай ТОО «Белый ветер» компаниясының қорлары өзіндік құнына қосылатын шығындар тізбесі белгіленуі тиіс.}

   ^{Сондай-ақ мүмкін болатын өткізудің таза құны (ӨТҚ) не екенін, қандай жағдайларда ТМҚ ӨТҚ бойынша бағаланатын және ӨТҚ айқындау әдісін білу қажет. Ең аө бағалауды айқындаудың әдісі де немесе тәсілі де есеп саясатымен белгіленеді.}

   ^{Мүмкін болатын  өткізудің таза құнының есеп-қисабы ең сенімді айғаққа, яғни есеп –қисап жасалған кезде өткізу үшін арналған ТМҚ шамасына негізделеді. Бұл есеп-қисаптар кезең аяқталғаннан кейін мұндай оқиғалар кезең аяғында болған жағдайларды қандай да бір деңгейде дәлелдейтін оқиғаларға тікелей қатысты бағаның немесе}

  ^{өзіндің құнының  ауытқуын есепке  алады.} 

    ^{Өткізудің таза  құнына дейінгі  барлық есептен  шығарулар және  ТМҚ-дың барлық  ысыраптарын есептен  шығаоу жүзеге  асыру немесе ысырып  болған кезіңдегі  шығыстар ретінде  танылуы тиіс.}

   ^{ТОО «Белый ветер»  компаниясының ТМҚ-дың  негізгі үш топ бар деп қарастырдық. ТОО «Белый ветер» компаниясының қорларын мүмкін болатын өткізудің өзіндік құны мен таза құны кесте түрінде көрсетілген. [Қосымша № 5-ті қараңыз] Есеп саясатында белгіленгендей, мүмкін болатын өткізудің өзіндік құны мен таза құнының ең азын ТОО «Белый ветер» компаниясы тауарлық топтар (біртектес қорлардың топтары бойынша) әдісіме,н анықталады. ТОО «Белый ветер» компаниясының шоттарының жұмыс жоспарында 1361 «ТМҚ-дың өзіндік құнын өткізудің таза құнына  дейін жеткізу жөніндегі резерв» шоты және «Әкімшілік шығыстар»  кіші бөлімнің 7216 «Қорлардың өзіндік құнын өткізудің таза құнына дейін есептен шығыру жөніндегі шығыстар» шоты бар.}

  ^{Қаржы есептігін ХҚЕС-ына сәйкес жасайтын ұйымдар шоттардың жұмыс жоспары ұйым қызметінің ерекшелігіне орай Нұсқаулыққа сәйкес жасалатын қазақстандық компаниялардың бухгалтерлері біледі. Қазақстан Республикасының заңнамасына және құрылтай құжаттарына сәйкес, Нұсқаулыққа белгіленген тәртіппен қызмет қажеттілігіне қарай ТОО «Белый ветер» компаниясы синтетикалық және талдамалы шоттар ашады.}  

^{Тауарлық  топтар әдісі.}

^{Тауарлық топтар әдісін пайдаланған кезде ТОО «Белый ветер» компаниясының бухгалтерлік балансында 31.12.2006 ж . ТМҚ ТОО «Белый ветер» компанияның тауарларының әрбір тобы бойынша ең аз мәндегі сома ретінде 346900 теңге (290000+28800+28100) мөлшерінде көрсетілетінін болады.}

   ^{Бухгалтерлік есепте  ТОО «Белый ветер»  компаниясының бухгалтері 31.12. 2006 ж мынадай жазба жасайды.}

^{Дт 7216 – «Қорлардың өзіндік құнын өзіндік таза құнына дейін есептен шығару жөніндегі шығыстар»- 400теңге}

^{Кт 1361 – «Қорлардың өзіндік  құнын өзіндік  таза құнына дейін  жеткізу жөніндегі  резерв» 400 теңге  (347300-346900)}

^{Бухгалтерлік  баланста мынадай  ақпарат болады:}

^{Қысқа мерзімді активтер.}

^{Қорлар                - 347300 теңге}

^{Қорлардың өзіндік құнын  өзіндік таза құнына дейін жеткізу  жөніндегі резерв  -400теңге}

^{ЖИЫНЫ              -346900}

^{Тікелей есептен шығару әдісі.}

^{ТОО «Белый ветер» компанияның  қорларының өзіндік  құнына Өткізудің таза құнына дейін есептен шығару әдісімен жүргізе алады. Бұл ретте мынадай жазба жасалатын болады.}

^{Дт  7216 – «Қорлардың өзіндік құнын өзіндік таза құнына дейін есептен шығару жөніндегі шығыстар» - 400теңге»}

^{Кт 1330 «Тауарлар» -400 теңге  (340900-347300)}

^{Бухгалтерлік  баланста мынадай  ақпарат болады:}

^{Қысқа мерзімді активтер:}

^{Қорлар  - 346900 теңге}

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

^{4.1.ТАУАРЛЫ-МАТЕРИАЛДЫ ҚОРЛАРДЫ ҚҰЖАТТЫҚ РӘСІМДЕУ.}

^{Қорларды  өткізудің таза құнына дейін есептен шығарылған кезде қорлардың арналуына негізделген белгілі бір ережелерге сүйену қажет:}

• ^{Егер ТМҚ өткізу үшін арналса, онда есеп-қисап өткізудің ағымдағы нарықтық бағалары негізінде жүргізіледі.}
• ^{Егер ТМҚ жасалған шарттар бойынша сатуға арналған, онда есеп-қисап шартты орындау үшін арналған көлемде контракті бағалары бойынша жүргізіледі. Шарт бойынша қажеттен асып кеткен ТМҚ ағымдағы  нарықтық бағалар бойынша қайта бағаланады.}
• ^{Егер шикізат пен материалдар негізінде шығарылған дайын өнім өзіндік құнына тең немесе асырылған бағалар бойынша сатылатын болса, шикізат пен метериалдар қайта бағаланады. Егер мұндай сенімділік жоқ болса, шикізат пен материалдар олардың қалпына келтіру құны бойынша қайта бағаланады.}

^{Өткізудің таза құнын бағалау  әрбір есепті кезеңде  дүркін-дүркін жүргізеді. Өткізудің таза құнына дейінгі ТМҚ-ды бастапқыда ішінара есептен шығару әкеп соққан жағдайлар өзгергенде, есептен шығарылған сома ТМҚ-дың өзіндік құнын сипаттайтын шамаға дейін өтеледі. (жаңа баланстық құны өткізудің өзіндік құны мен таза құнынан ең аз мәнде болуы тиіс)Бұл мысалы ретінде келтіретін болсам, Өткізудің таза құны бойынша оның сату бағасы төмендеуінен ескерілген қор бабы әлі де келесі есепті кезеңнің аяғында қорда қала береді, ал оның сату бағасы артқан.}

  ^{Өткізудің таза  құнының ұлғайюынан  болған ТМқ-ды  кез келген қайта қосымша есептеуді жүзеге асыру кезеңінде шығыстар деп танылған ТМҚ шамасының азаюы ретінде танылуы тиіс. Бұл ретте айырма сол есепті кезең шығыстарының азаюына жатады. Бұл жағдайда ТОО «Белый ветер» компаниясының бухгалтері өз есебінде мынадай жазба жасалынады.}

^{Дт 1361 - «Қорлардың өзіндік  құнын өзіндік  таза құнына дейін  жеткізу жөніндегі  резерв»}

^{Кт 7216 «Қорлардың өзіндік  құнын өзіндік  таза құнына дейін  есептен шығару жөніндегі  шығыстар»}

^{Тікелей есептен шығару әдісін пайдаланған кезде:}

^{Дт 1330 –«Тауарлар»}

^{Кт 7216 - «Қорлардың өзіндік  құнын өзіндік  таза құнына дейін  есептен шығару жөніндегі  шығыстар»}

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

^{4.2.ТҮГЕНДЕУДІҢ НӘТЕЖЕСІН ЕСЕПКЕ АЛУ ЖӘНЕ ОНЫ ҚҰЖАТТЫҚ РӘСІМДЕУДІ ЖҮРГІЗУДІ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ.}

Қазіргі нарықтық жағдайда экономикамыздың дамуына , сонымен  қатар еліміздің халықарлық стандартқа сай болуына байланысты кәсіпорындардың  жағдайларына және есеп берулерінде  көптеген өзгерістер енгізілді. Кейбір кәсіпорындар өздерінің бухгалтериясындағы операцияларды компьютермен есептейді.Соған байланысты көптеген программалар ашыл. Мысалы, АРМ Бухгалтера АЛТЫН, Галактика, 1С Бухгалтерия, УКА. Алдымен ол программларға Бухгалтерлік есеп шоттарының үлгі жоспарын толығымен енгізу қажет. Онда ҚҚС-ті өзі есептеп шығарады. Сонымен қатар ай соңында есеп бергенде көптеген жеңілдіктер береді. Бірақ бұл программалар барлық кәсіпорындарда қолданылмайды.

  Қоймаларда ТМҚ-ды түгендеудің нәтежесін есепке алу және оны құжаттық рәсімдеудің жетілдіру жолдарының  автоматтандыруда штрих-кодтардың түрлерін қолдану. 

 

  Саудада қоймалар  өндірістік өнеркәсіптің технологиялық  процесінде қоймалар негізгі  тізбек болып саналады. Олар көтерме  және бөлшек саудада өз қызметін атқарады. Сондықтан  өнеркәсіп қоймасы бәсекелестерден артық  болу үшін қазіргі жаңа технологияларға және мамандандырылған кадрларға ие болуы тиіс.

Қойма – бұл материалды ресурстар қоры, жүктерді және ТМҚ-ң  есебінде штрих-кодтарды қолданатын көптеген бухгалтерлік қоймалық программалар бар. Бірақ олардың кейбіреулері ғана штрих-кодтарды оқу және маркировкаларды қолданатын құрал-жабдықтарды қолдануға бейімді.

Адамдардың көптеген қызмет ету сфераларында  штрихтық кодтау технологиясы қолданылады. Біз  тауарларды сатып алуда және олардың нәтежесін есепке алғанда , жүктерді қоймаға тапсыруда штрих кодтармен кездесеміз.

Штрих кодтарды кең қолдануымыздың мақсаты ол басқару жүйесін автоматтандырылған  ақпаратты компьютерге енгізу.

Штрих код – бұл  өз бетімен өмір сүретін, ал басты  жерде ол басқару жүесінің элементі. Компьютерлік басқару жүйесінсіз және ақпараттық базасыз оның ешқандай мағынасы жоқ. Өнеркәсіп және көтерме саудада тауарлы ағымдарда басқаруда тауарларда штрих кодтардың бар болуы өткізу технологиясын жеделдетеді. Ол қандай тауардың қаншасы қалғаны туралы кез келген уақытта мәлімет береді. Бұл тауар идентификациясы, сақтау орны, ыдыс группасы, операторлардың жұмыс орны нәтижесінде пайда болады. Кез келген тауардың қомадағы орын ауыстыруы штрих кодтарды санау және болып жатқан өзгерістерді тіркеу арқасында жүргізіледі. Ол әртүрлі басқару функцияларын және басқаруды қамтамасыз етуде автоматтандыруда көмектеседі. Дайын өнімді қабылдау, сұрыптау және тиеп – түсіру, орналастыру операцияларының эффектісі көбейеді. Автоматтандырылған режимде материалдық есеп беру формалары жинақтаушы және тиеп-түсіру құжаттары дайындалады.

  Қазіргі кезде барлық қоймалар өздеріне операция есебін механизациялауды және құжаттар дайындауды автоматтандыруды компьютерлік жүйеге енгізеді. Нарықта баяғыдан біріккен кешендік жүйелер бар, яғни көптеген қолданушылардың опытымен өңделген талдау базасы және осы заманғы менеджменттердің талап ету есебі. Олар, әрине, өте қымбат. Және оларды бірақ орында программамен қамтамасыз етеді, оның бағасы 1000-1500 доллар және жоғары.

“1С: Торговля и склад” 7.7 программасын қолдана отырып қоймаларда және базаларда штрихтік кодтау қолданылады. Автоматтандырылған қойма есебін екі модуль түрінде қарастыруға болады: Модуль “Торговля” және Модуль “Бухгалтерия”. Орталық бөлік болып “Торговля” модулі табылады, мұнда барлық саудалық құжаттарды енгізеді және де тауар қалдықтарымен статистикалық бақылау жүлгізіледі. Жүргізілген құжаттардың мәліметтерінің негізінде құрылған проводкалар “Бухгалтерия” модулінде тіркеледі.

“Бухгалтерия” модулі – бұл тапсырушының қалауы бойынша өзгертілген есеп беру формасының стандартты варианты.

Қоймалың үлкендігінде не кемшілігіне қарамастан міндетті түрде стандартты қоймалы операциялар  орындалады:

• тауарларды, жүктерді қабылдау
• тауарларды, жүктерді орналастыру
• тауарларды, жүктерді сақтау
• тауарларды тиеудегі тапсырысты өңдеу
• тауарларды тиеу
• инвентаризация.

Инвентаризация кезінде  қойма жұмысы тоқтатылады. Бұл инвентаризация жүргізушілерге  қалдықтың нақты  санын есептеуге мүмкіндік береді. Қойма 2-3 күнге жабылады, сондықтан тауар айналымы және ақша қаражатының айналымы тоқтатылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қ О Р Ы Т Ы Н Д Ы

 

     Мен өзімнің  курстық жұмысымды  қорытындылай  келе Тауарлы –        материалды қорладың кәсіпорын  бухгалтерияда қалай есепке алынатынын  толығынан қарастырдым. Бұл есептер  Қазақстан Республикасының заңына сәкес жүргізілуі тиіс. Сонда ғана еліміздің болашағы мен экономикалық жағдайы көтеріледі.

  Осы қарастрылған сұрақтарға қысқаша тоқталатын болсақ , №7 ”Тауарлы – материалды қорлар есебі” Бухгалтерлік Есеп Стандартына сәйкес және ХҚЕС №2 Қорлар бөлімшесі қоса қарастырды.  Тауарлы - материалды қор – бұл:

   Шикізат, материалдар,  сатып алатын жартылай фабрикаттар және құралдық заттар, отын, ыдыс және ыдыстық заттар, қосалқы бөлшектер немесе  құрылыс материалдары және басқа да шаруашылық материалдар..

    Аяқталмаған  өндіріс, жұмыстар мен қызметтер  орындау .

  Субьекті қызметінің  барысында сатуға арналған дайын  өнімдер мен тауарлар түріндегі  активтер.

    Тауарлы - материалды  қорлардың есебін дұрыс ұйымдастыруда ерекше көңіл бөлінетін мәселе оларды бағалау. Тауарлы - материалды қорлады бағалауда орташа түрдеалынған баға, ФИФО, ЛИФО, орташа өлшенген құн әдісі. Тауарлы - материалды қорлардың бағалануын таңдау мұқият түрде жүзеге асырылып, ұйымның мүдделерін ескере отырып есеп саясатында бекітілуі керек.   Еліміздегі қызмет етіп жүрген кәсіпорындардың барлығы өзінің бухгалтериясындағы тауарлы - материалдарға байланысты операцияларды уақытында кірісін кіріс деп, шығысын шығыс деп құжаттарға жазады.

    Олар есепте  нақты өзіндік құнымен көрсетіледі. Олардың корреспонденциясын жүргізу мақсаты, ол кәсіпорынның  қаржылық жағдайы туралы ақпаратты нақты көрсетеді. Қазіргі таңда бухгалтерлік есептерді компьютер арқылы дамыту үлкен рөлі атқарады.