Аудиттегі тәуекелділік және оны бағалау

1. Аудиторлық топтың аудитті жоспарлауы мен орындауына ықпалын тигізу
2. Аудиторлық топтың мүшелеріне бағыт – бағдар беріп отыруға 220АХС – ның талаптарына сәйкес орындалуына ықпал ету.
3. Аудиторлық топтың өз жұмысына деген жауапкершілікті қамтамасыз ету.
4. Клиенттің келешектегі аудитор үшін өзінің мағыналылығын сақтайтын мәселелер жөніндегі жазбаларды сақтап қою
5. 220 АХС қаржылық ақпараттардың аудиті мен шолуын жүргізетін фирмалардағы сапаны бақылауға және ақпараттың дұрыстығын растау мен ілеспе қызметтер жөніндегі келісімдерге сәйкес сапаны бақылауға шолу мен тексеру ісінің жүргізілуін қамтамасыз етеді
6. Белгіленген заңдарға, құқықтарға реттеуші, т.б талаптарға сәйкес сыртқы инспекциялаудың жүргізілуін қамтамасыз ету

    Аудиторлық құжаттар – бұл жүргізілген аудиторлық рәсімдердің, аудитордың қол жеткізіп алған дәлелдердің, қорытындылардың жазбаша нұсқасы.

     Аудиторлық  құжаттар қағаз, электронды немесе  өзге де түрдегі тасымалдауыштарда  берілген деректер түрінде ұсынылуы  мүмкін

   Аудитті  құжаттау – аудиттің кәсіби деңгейде жүргізілуінің маңызды элементтерінің бірі болып табылады.Әлемдік нормалардың тұрғысынан алып қарайтын болсақ, құжаттау жүргізілген аудиттің сапасының бірден бір дәлелі болып табылады. Сонымен қатар құжаттау – аудиторлық фирманың жеке аудиторының қызметінің сапасын бақылау үшін маңызды. Себебі, олқызметкердің жұмысындағы кеткен кемшіліктерді талдауға, нәтижесінде жіберілген қателерді түзетуге мүмкіндік береді.Аудитті құжаттау- аудиторлық тексерудің нақты түрде жүргізілгендігі туралы дәлел болып табылып, аудиторлардың объективті емес қорытынды жасауына тосқауыл қою құралы болып табылады.

«Жұмыс құжаттары» - аудиттің жүргізілуі мен жоспарлануына септігін тигізу мен қатар аудиторлық жұмысты бақылауға көмектеседі. Жұмыс құжаттары аудиторлық пікірдің нақтылығын және дәлелділігін көрсетеді.

«Жұмыс құжаттары» - аудиторлық жоспарлануын, мазмұн-мағынасын, жүргізілген уақыты мен іс-әрекет санын, алынған дәлелдердің талдануын көрсетуі тиіс. Құжаттарды рәсімдеу аудитордың өз еркіндегі кәсіби мәселе болып табылады. Жұмыс құжаттары жеткілікті дәрежеде толық және анық болуы керек.

Жұмыс құжаттарына – аудиторлық қорытындылармен қоса, олар жөнінде маңызды сұрақтарды қамтуы керек. Жұмыс құжаттарының құрылымы, формасы және мазмұны аудитордың алдына қойған мәселенің, тапсырманың маңыздылығына байланысты болады.

АХС нормативтері бойынша аудитордың жұмыс құжаттары  мыналарды қамтуы тиіс:

1. Ұйымның ұйымдық-құқықтық құрылымдық жүйесі туралы ақпарат
2. Заңдардың, ережелердің, келісм-шарттардың, хаттамалардың және т.б көшірмелері
3. Аудитті берілген тапсырмаға сәйкес жоспарлаудың негізділігін
4. Бухгалтерлік есеп жүйесі мен ішкі бақылау жұмысының бағалануын
5. Шоттар қалдықтарын талдауды
6. Қаржы жағдайын, шаруашылықтың даму сипатын және маңызды көрсеткіштерді талдауды
7. Жүргізілген іс-әрекеттердің және олардың нәтижелерінің көлемі жүргізген уақыты мен мазмұны
8. Іс-әрекеттерді кімнің және қашан жүргізгендігі туралы сілтемелерді
9. Клиенттермен қатынас хаттарды және материалдарды
10. Аудиторлық қорытындылармен қаржы есептіліктің қажетті көшірмелері

 

Аудитті жоспарлау және ауқымы

 

1. Аудиторлық тексерудің стратегиясы мен ауқымы
2. Аудитті жоспарлаудың мақсаты мен принциптері
3. Аудитті жоспарлау кезіңдері
4. Аудиттің жалпы жоспары мен бағдарламасын әзірлеу

 

1. Аудиторлық тексерудің стратегиясы мен ауқымы. Аудиттің ауқымын анықтаумен және жоспарлау жан-жақты кешенді дайындықты қажет етеді.Алдымен аудиторлық тексеру стратегиясы мен ауқымын анықтап алуды қажет етеді. Аудитордың алдына қойған мақсатына қарай нақты ақтарап жинақтауды және оны қандай жолдармен жинақтауды анықтайды. Тексерудің тиімді жолдарын белгілеуді талап етеді. Тексеру жолдары аудитордың тәуелсіз пікірін білдіруге мүмкіндік беретін ақпаратты алуға қол жеткізетін стратегия ретінде қаралуы мүмкін. Аудиторлық тексеру стратегиясы тексерудің мақсатына қол жеткізетін ең ұтымды жолын таңдауға негізделген және аудитордың біліктілігі мен тәжірибесіне, клиенттің ерекшелігіне, басқа да шешілетін мәселелердің сипатына байланысты болады. Стратегиялық тексеру аудиттің ауқымына тікелей байланысты болғандықтан, аудит жүргізудің ауқымен анықтау кезінде 3негізгі кезеңді бөліп көрсетуді қажет етеді.

1. Аудиттің іс-әрекеттерді жоспарлау және әзірлеу.
2. Қаржылық есеп беру элементтерін тексеру.
3. Пікірлерді қалыптастыру және тұжырымдама жасау.

 

 2. Аудитті жоспарлаудың мақсаты мен принциптері. №300 АХС жоспарлаудың негізгі мақсаты аудитті тиімді қамтамасыз ету деп көрсетілген. Демек,аудитор жұмысын жоспарлау арқылы аудиттің маңызды саласына қажетті көңіл бөлуге әлеуетті мәселелерді анықтауға және жұмысты уақытында орындауға мүмкіндік алады. Сонымен қатар аудитке қатысатын топтың мүшелері арасында тапсырманы дұрыс бөлуге және басқа аудиторлар мен сарапшылар орындацтын жұмыстарды үйлестіруге көмектеседі. Нақты қолда бар ақпаратқа сүйене отырып, тексерудің мақсатына жеткізетін кешенді жоспар құру керек. Яғни құрылған кешенді жоспардың мақсаты:

1. Аудиторлық іс-әрекеттердің  қажетті көлемін анықтау;

2. Тексеру жүргізу шығындарын  бағалау;

3. Аудит жүргізу сапасын  қамтамасыз ету.

Аудитті жоспарлау  мақсатына жету үшін мынадай мәселелерді  қамтамасыз ету керек:

1. жоспарлаудың кешенділігін;
2. жоспарлаудың үздіксіздігін;
3. жоспарлаудың оңтайлығын.

 

3.Аудитті жоспарлау  кезіңдері. Ұйымды алдын-ала зерттеудің нәтижесінде ғана алдағы атқарылатын жұмыстың көлемін еңбек сыйымдылығын, аудиттің мерзімін анықтауға мүмкіндік беретін жоспарлауды кезеңге жіктейді.

1. алдын-ала жоспарлау;

2. клиент туралы жалпы ақпарат жинау;

3. маңыздылық пен аудиторлық  тәуекелдікті бағалау;

4. ішкі бақылау жүйесін  бағалау;

5. аудиттің жалпы жоспары  мен бағдарламасын әзірлеу.

 

Алдын-ала жоспарлау  мыналарды қамтиды:

1. клиенттіттаңдау және  аудит жүргізу туралы шешім  қабылдауды;

2. аудит жүргізуге қатысатын  мамандар мен топқа енетін  тұлғаларды таңдау;

3. жұмыс жағдайларын келісуді;

4. аудит жүргізуге клиентпен  шартқа отыру;

5. клиент туралы жалпы ақпарат жинақтау.

 

       Клиенттерді таңдау саясаты мыналарды  қамтиды:

1. клиенттің беделін, нақты қаржылық жағдайын және бұрын аудит өткізген фирмамен қатынасын бағалау;
2. аудиторлық фирманың клиентке тәуелсіздігін.

 

4.Аудиттің жалпы  жоспары мен бағдарламасын әзірлеу. Алдын-ала жоспарлау үшін аудитор саламен клиент туралы ақпараттарды ішкі және сыртқы көздерден жинайды.Клиенттің қызметін түсіну және ақпараттарды орнымен тиімді пайдалану мынадай мәселелер бойынша аудиторға көлемі тиеді:

1. Тәуекелдікті бағалау және мәселелерді анықтау;
2. Аудитті тиімді жоспарлау мен жүргізуге;
3. Аудиторлық дәлелдерді бағалауға;
4. Клиентке сапалы қызмет көрсетуді қамтамасыз ету.

 

      Тәуекелдікке  негізделген аудит жүргізгенде  клиенттің бизнесін зерттеу   мен жоспарлауға аудиторлық іс-әрекеттердің  жартысына жуығы жұмсалады.

Сонымен, қатар ұйым басшыларының жұмыс стилі, іскерлігі туралы ақпараттардан  тыс көздерде қолданылады.

 

      Ұйымның қаржы шаруашылық қызметі бойынша мынадай мәселелерге назар аударуды қажет етеді:

1. Табыстың өсуі оның құрылымына;
2. Қолма-қол ақша қаражаттарының қозғалысына;
3. Өтімділік жағдайына;
4. Ұзақ мерзімді жал бойынша міндеттемелерге;
5. Өндірістік шаруашылық қызметке;
6. Өнім түрлерінің табыстылығының талдауына;
7. Өндірісті жоспарлаудың негізділігінде;
8. Клиенттің өндіріс қуатын толық пайдалануына;
9. Сырттан сатып алынған шикізаттар,  материалдар, қызмет көрсетулер;
10. Орын алған еңбек дауларына;
11. Өнім сапасына байланысты туындаған мәселелерге;
12. Дайын өнімге баға қою тәртіптеріне.

 

Аудит жүргізу үшін аудиторлық фирма аудитке қатысатын топты  қалыптастырады. Жалпы ілеспе жұмыстарды жүргізетін топтың менеджерін тағайындайды. Аудитті сапалы жүргізу үшін арнайы салалық мамандар шақырылып, олармен  алдын-ала шарт жасалады. Жалпы аудитке  қатысатын топтың мүшелері біліктілігі  де, жауапкершілігі де жоғары тұлғалар болу керек. Жұмыс жағдайын клиентпен келісу негізінде клиенттің қажеттіліктері мен талаптарын, сонымен қатар аудитті жүргізумен байланысты негізгі сұрақтарын анықтау қажет. Осындай мәселелерді қарастыру клиенттің өтініш хатына аудит өткізуге келісім берген фирманың жауап хатына клиентті аудит өткізуге хаты келгеннен кейін жүргізіледі. Аудит жүргізуге өтініштің себептерін анықтау қажет. Егер ұйымды сатуға және ұйымдастыруға дайындап жатса, онда есеп берудің нақтылыған дәлелдейтін материалдарды жинақтау керек. Осындай жағдайда аудит жүргізетін топтың құрамында біліктілік куәләгә бар бағалаушының және аудиторлық ұйымның аудит жүргізуге куәлігі болу керек. Аудит жүргізу үшін клиентпен шарт жасасу керек. Аудиторлық тексеруді жүргізу жөніндегі шарт клиент аудитор арақатынасын реттеуші құжат болып табылады. Шартта тараптардың тапсырыс беруші мен орындаушының келісілген мүддесін заңды түрде көрсетеді.

Шарттың негізгі  бөлімдері:

1. Шарттың пәні;
2. Көрсетілетін қызметтің түрлері;
3. Құқық;
4. Міндеттер;
5. Тараптардың жауапкершілігі;
6. Ақы мен оның сипаты;
7. Басқа жағдайлар.