Білім беру жүйесіне түсінік

Білім беру жүйесіне түсінік

Kuanysh

Оқуға түсу талаптары

       Орта мектеп не болмаса училище бітірген құжаттармен жоғарғы оқу орнына түсуге болады.

       Жоғарғы  оқу орнына конкурс арқылы  оқуға түседі. Оқуға түсерде  талапкерлердің  бастапқы емтихан бағасына, орта мектеп бітірген құжаттарына, әр түрлі пән бойынша олимпиада жетістіктеріне ең бастапқы компонент - оқуға түсу емтиханы.

      Оқуға  түсердегі талаптардың саны мен  реті нақты білім бөлімдерінің  ережелерінде қарастырылған. Оқуға  түсу алды емтихан ережелері қалаған факультетпен білім беру бағдарламасының талабымен бекітіледі. Оқуға түсу емтиханынан іріктеліп алынған мазмұны мен реті орта мектепте берілетін тақырыптардан мазмұнымен сай болуы керек: тарих, орыс тілі мен әдебиеті, шет тілі, математика, физика, химия, биология, география және т.б. бар. Белгілі бір мамандықпен, орта арнайы мамандық білімі мен қысқартылып оқу бағдарламасымен бірінші курсқа қабылданады. Жоғары білімі бар адамдар бірінші немесе келесі курсқа қабылдана береді. Екінші не болмаса келесі курстарға, ал бірінші курсқа жеделдетіп оқу бағдарламасымен түскендердің білімін тексеруді жоғары оқу орындары шешеді.

       Құжат  қабылдау мерзімін өзгертіп, тексеру  санын азайтуға жоғары оқу  орнының құқы бар. Шет елдің  азаматтары жоғары оқу орындарына қабылданады: Ресейдің Білім және Ғылым министрлігінің жолдамасымен; Жоғары оқу орындарымен тікелей келісіммен, ақылы негізде оқыту; бұрыңғы КСРО аймағында тұратын азаматтар жоғары оқу орнына конкурс арқылы бюджет есебінен, қабылдау ережелеріне сәйкес қабылданады.

Оқу орнының куәлігі, мемлекеттік емес жоғарғы оқу орындарының дипломы жоғарғы оқу орындарына түсуге құқық беретін диплом болып саналады. Жоғарғы оқу орындарына конкурспен қабылданады. Қабылдау кезінде оқуға түсердегі емтиханның бағасына, мектеп бітірген аттестациясына т.б. қарайды. Қабылдау рәсімінің ең бастапқы компоненті боп саналады. Оқуға түсердегі тексерілудің саны мен ретін тиянақты сол жоғарғы оқу орындарына оқуға түсердегі қоятын талаптарға байланысты. Оқуға түсердегі емтиханның тәртібі сол оқу орнының қабылдау жүргізетін факультеттің талабымен орнатылады.

Мемлекеттік комитеттің Ресей Федерациясының жоғарғы білім беру туралы 1993 жылғы 26 сәуірдегі бұйрығы бойынша оқылатын пәндермен олардың тақырыбы орта буын мектепте өтетін пәндермен олардың тақырыбымен сәйкес келу керек. Сонымен, жоғарғы оқу орындарына түсерде тапсыратын емтихандарды келесі пәндерден таңдауға болады: тарих, орыс тілі мен әдебиеті, шет тілдері, математика, физика, химия, биология, география және т.б.

Университеттік деңгейдегі жоғарғы оқу орындары орта оқу орындарын медальмен немес мемлекеттік емес жоғарғы оқу орындарын өте жақсы деген бағамен бітіріп диплом алған студенттердің емтихан санын азайтуға құқығы бар. Қабылдау емтиханда алған бағаға, оқу орнынан санына байланысты. Емтиханда бірдей баға алғандарға оқуға түсу олардың мектептегі аттестациясының бағалары шешеді. 1995 жылы орта есеппен талапкерлердің 40%-ы ғана  жоғары оқу орнына түсті. Ресей Федерациясында оуға түсу құжаттарын бір мезгілде бірнеше оқу орындарына тапсыруға рұқсат етілмейді.1990 жылдардың басында реформадан кейін кейбір жерлерге ақылы төлеммен оқуға рұқсат берілді. Бюджетте қамтамасыз ететін жоғары оқу орындарын қарағанда бүл орындарға конкурс өте жоғары болмайды, оқуға түсердегі қойылатын талаптар да аздау, төмен бағамен абитуриенттер оқуға түсе алады.

 
Мемлекеттік білім беру саясаты

Білім жүйесіндегі мемлекеттік саясат келесі принциптерге негізделеді: гуманитарлық білім түрі, адамның өмірі мен саулығы, адамның міндетті еркін жетілуі; адамгершілікке тәрбиелеу; адам құқын қадірлеу; қоршаған ортаны қамқорлыққа алу; көпшілік пен жанұядағы жауапкершілікті сезіну. Мемлекет өз азаматтарына өз елінде тіліне, жынысына, жасына, денсаулығына, дүниесіне, жұмыстағы орнына, шыққан тегіне қарамай білім беру кепілдеме береді.

Ресей Федерациясының азаматтары ақысыз алғашқы, негізгі және орта білім алуға құқы бар, сонымен қатар бастапқы мамандық білім конкурс арқылы университеттік емес деңгейдегі оқу орындарында тегін білім алып шығуларына құқықтары бар. Денсаулығында ақауы бар азаматтарға мемлекет арнайы жағдай жасап отыр, олар білім алуға мүмкіндігі бар, жетілу кемшіліктері өмірге, ортаға қалыптасу. Мемлекет білім алуда сабақ оқу қабілеті жоғары азаматтарға арнайы жағдай жасап отыр, сонымен қатар шет елдерде оқығандарға арнайы мемлекеттік төлем есебінен стипендия беріледі.

Білім мен мамандықтың мазмұндарының өзгеруі

Жоғарғы оқудың реформасы ең алдымен білім мазмұны туралы енгізді. 90-шы жылдарға дейін оқуды бірыңғай жүргізуді жоюды өз мақсаттарына қойды, гуманитарлық жаратылыстану ғылыми-техникалық қырында мамандықтың жоқтығы, басқа жағынан гуманитарлық ғылыми ортақ экономикалық білімнің ғылыми және техникалық мәдениетті құрайтын байланыстың әлі де жетіспейтіні. Бұл өзгерістер толық орындалса, түлектер жоғарғы деңгейдегі білім алуымен қатар қазіргі халықтың және қоршаған ортаның кейбір мәселелерін шешуге анализ жасай алады. Осы кезде екі негізгі процесс таратылып жүр. Білім мазмұнына байланысты: түбегейлілігі мен білімнің гуманитарлылыққа бағытталуы. Инженерлік және жаратылыстану ғылымының мамандықтары бойынша гуманитарлық және әлеуметтік-экономикалық ғылымның оқуының көлемі едәуір көбейді. Оның көлемі екі есе көбейді, қазір аудиториялық сағаттың 20%-ін құрайды. Әлеуметтану, саясаттану және мәдениеттану пәндері де қосылды. Философия, тарих, құқық, сауда экономикасы т.б. пәндері ғылыми жетістіктерге жақындады. Гуманитарлық және әлеуметтік-экономикалық ғылымдарынан сабақ беру дәл және табиғи ғылым мен технология дайындығымен күшейтілген. Жаратылыстану ғылымы мен технология және информатика негіздерін оқыту қосылып отыр. Гуманитарлық және әлеуметтік-экономикалық ғылым дайындауда жаңа мамандықтар жасалды. Қазір жоғарғы оқу орындары мәдениеттану, геология, саясаттану, сауда, ортамен байланыс, бухгалтерлік есеп, мемлекеттік және муниципальды меңгеру, маркетинг және т.б. білім бағдарламаларын ұсынды. Бұл бағдарламалардың көбісі бұрынғы мамандықтардың негізінде жасалған, бірақ мазмұны қайта жасалған.

Соңғы жылдары мына мамандықтарға өзгерістер енгізілді: құқық, экономика, әлеуметтану менм психология.

Білім жүйесіне шолу

Ресей Федерациясының білім беру жүйесінің құрылымы:

Кәсіби білім беру.

Жалпыға білім беру баланың денсаулығын, жалпы мәдениетін, баланың бейімделу қабілетін қалыптастыру, кәсіби бағдарда бейімділігін және оны меңгеруге қабілеттілігін дамытуға, мамандандырылған білім бағдарламаларын саналы түрде таңдауға және оны жақсы меңгеруге бағыттайды.

Жалпы білім беруге мыналар кіреді:

-мектепке дейінгі білім  беру;

-бастауыш;

-негізгі жалпы білім;

-орта (толық) білім.

Кәсіби білім жеке тұлғаны үздіксіз дамытуға бағытталған.

Бұл процестен мамандалған біліктілікті меңгеру, азаматтарды өз мамандықтары бойынша жұмысқа қабылдау жүргізіледі. Ресей Федерациясында барлық бағдарламалар жалпы білім бағдарламаларын қосқанда диплом алумен қатар немесе диплом және деңгеймен қатар азаматтарға өз мамандығымен жұмыс істеуге құқық береді, олар кәсіби білім мыналарды қамтиды.

Жоғарғы мамандандырылған білім.

Жоғарғы оқу орнынан кейінгі кәсіби білім, оның ішінде дипломнан кейінгі дайындық бағдарламалары.

Жалпы білім

Жалпы білім. Оқу бағдарламаларының деңгейіне сәйкес үш сатыдан тұрады.

1.     Бастауыш жалпы білім (ереже бойынша, оқытудың стандартты ұзақтығы 4 жылды құрайды).

2.     Негізгі жалпы білім (оқытудың стандартты ұзақтығы 5 жылды құрайды).

3.     Орта (толық) жалпы білім (оқытудың стандартты ұзақтығы 2 жылдан 3 жылға дейін).

Бүгінгі уақытта жалпы білімнің бағдарламалық ұзақтығы 11 жылды құрайды, ал 1985 жылға дейін мектепке қабылдау 7 жастан)

Оқушылар ереже бойынша, орта (толық) жалпы білімді 17 жастан алады.

Кешкі мектептер және өнер мектептерінде оқыту ұзақтығы 12 жыл.

Бүгінгі уақытта жалпы білім жүйесіне 66909 білім орындары кіреді. Онда 20825000 оқушы оқиды. Соңғы жылдары  607-дей жеке мектептер ашылған. Жалпы білім мектептерінің ресми атауы - жалпы білім беретін  орта мектеп. Соңғы жылдары жаңа типті мемлекеттік және жеке (гимназия, лицей) мектептер салынуда. Гимназия мен лицейлерде оқыту ұзақтығы жалпы білім беретін орта мектептегі оқыту ұзақтығы жоғарылап, оларда білім беру бағдарламалары жоғарғы деңгейде болуы мүмкін.

Жалпы білімнің оқу бағдарламасы жылына  34 оқу апталығын қарастырады.

Ереже бойынша оқыту аптасына 27-ден 38 сағат оқу жылы 1 қыркүйекте басталады және маусымның басына дейін созылады. Мектептегі емтихандар маусым айына өтеді.

Оқушылар жеке категориялары үшін белгіленген оқыту сатысы. Нақты мемлекеттік білім стандартына сай өзгертілуі (базалық) негізгі оқу бағдарламасы жасалынды.

Негізгі оқу бағдарламасы міндетті пәндік көлемін (гуманитарлық бағыт) онда орыс тілі, әдебиет, қоғамдық ғылымдар және денешынықтыруға ерекше көңіл бөледі, жаратылыстану ғылыми бағыт, онда бірінші математика пәніне және технология қатысты пәндер қарастырылады.

Қоғамдық ғылымға шет тілдері, ресей тарихы, әлем тарихы, экономика және география, құқықтану, саясаттану, экономика және т.б.

Жаратылыстану ғылымына биология, физика, астрономия, химия, экология т.б. пәндер кіреді. "Технология" деп аталатын біріктірілген пәндерге бейнелеу, сызу және үй шаруашылығы, тігін, тағам даярлау, металл өңдеу, ағаш ұсталық істерді қамтитын пәндер кіреді. Ал жоғарғы сыныптарда - нақты мамандықтың базалық дағдылары жатады.

Негізгі оқу бағдарламасы көрсетілген міндетті пәндерден басқа қосымша пәндер қатарын оқушының қызығушылығын есепке алып не болмаса мектептің орналасу аумағын ескере отырып қарастырады.

Әрбір мектеп тәжірибеде негізгі оқу бағдарламасының базасында өздерінің жеке бағдарламасын жасайды.

Жалпы мәлімет

Ресей Федерациясында 180000 білім ордаларының барлық түрлері бар.

Жыл сайын еліміздің әртүрлі оқу орындарында шамамен 35млн. адам оқиды, яғни бұл тұрғындардың 23%-ын құрайды.

Ресейдің білім жүйесі 100 жылдық уақытта Христиан дінінің ықпалымен, ал XVII ғасырдың аяғында Ағарту дәуірінің ықпалымен құрылды. ХХ ғасырда жалпы және кәсіби білім әлеуметтік-экономиканың дамуы қозғаушы күші ретінде бірінші қарала бастады. Сауатсыздықты жою, тұрғындарды жоғарғы білімге мүмкіндігін кеңейту, ересек тұрғындардың білім жүйесі азаматтардың қажеттіліктерін толық деңгейде қанағаттандыра алмайтынын түсіне бастады.

Ресейдегі әлеуметтік-саяси өзгерістер және жарық экономикасына көшу білім жүйесін реформалау қажеттілігіне әкеп соқтырады.

1993 жылы Ресей  Федерациясының Конституциясы және 1992 жылы "Білім туралы" федеральдық  Заңы 1996 жылы қайта өңдеумен азаматтардың құқығын бекітті, олардың академиялық еркіндігін және ұйымдасқан өз еркіндігін кеңейтті. Білімнің бұрынғы орталықтандырылған жүйеге оқушымен оқытушы қызығушылығын ескеретін, білім беру бірлестіктер және жұмыс берушілер жүйесі енді.

Мемлекеттік емес білім бөлімдері тез қарқынмен дами бастады. Оның ішінде жеке адамдармен мемлекеттік емес ұйымдармен білім мекемелері құрылды.

Білім жүйесін реформалауды қамтамасыз ету мақсатында білімді дамытудың федеральды бағдарламасын қабылдады. Ол бағдарлама барлық құрушыларға дамуға инновациялық қатынас бағытталған.

Соңғы жылдары елде кешенді білім аймағында Ресей Федерациясында тыңғылықты өзгерістер болды.

Негізгі өзгерістер мыналарға бағытталған:

1.     Білімнің диверсификациясы: білім мекемелерінің жаңа түрлері пайда болды, көп деңгейлі жоғары білімді ендіру (дипломмен қатар бакалавр және магистр деңгейін ендіру), оқу бағдарламаларда мазмұнында да тыңғылықты өзгерістер.

2.     Білімнің демократизациясы: академиялық еркіндік және ұйымдасқан өзбеттіліктің кеңеюі, қоғамдық және делдал ұйымдық санының өсуі.

Білім сапасы: сапасын бақылау және бағаның механизмін бекіту.

Білім мазмұны: көптеген пәндердің, әсіресе қоғамтану, тарих экономика, құқықтану және басқа пәндердің берілуінің мазмұнын терең қарап шығу.

Медицина саласында мамандарды дайындау 

 

Медициналық жоғарғы оқу орындарында оқытудың ұзақтығы төмендегідей:

Фармация және стоматология мамандығы бойынша - 5 жыл

Емдеу ісі бойынша - 6 жыл

Медицина ғылымдары жоғары білім туралы диплом иегерлеріне (мамандық дипломы) кәсіптік қызметпен өз бетінше айналыса алмайтын бірден-бір ғылым. Өз бетінше кәсіптік қызметке жіберілуі үшін диплом иегерлері жоғарғы оқу орнынан кейінгі білімді: 1 жылдық бағдарлама-интернатура, немесе 2-3 жылдық бағдарлама-ординатураны өтуі керек.

Интернатура мен ординатурада оқу ауруханалар, емханалар, медициналық зерттеу институттарының базасында жүргізіледі. Интернатура мен ординатураны бітірген соң дәрігерлердің мамандық біліктілігін анықтайтын және өз бетінше қызметке кірісе алуына құқық беретін куәлік береді.

Кәсіби білім

Кәсіби білімнің алғашқы сатысы кәсіптік білім болып табылады. Ол негізгі жалпы білім базасында білікті мамандарды дайындауға бағытталған.

Кәсіби білім және мамандар қатарына дайындау тек қана орта (толық) жалпы білім базасында өтеді. Білім бағдарламалары орта (толық) жалпы білім алатын оқушылары есептелген бағдарламадан айырмашылығы бар.

Ресейде 3911 білім мекемелері бар. Оның ішінде кәсіби білім бағдарламаларын ұсынатын мемлекеттік емес білім мекемелері де бар.

Оқушы саны 1694000 адамды құрайды. Кәсіби білім қабылдауда түсі емтихандарын тапсыру қарастырылмаған.

Кәсіби білім екі түрге бөлінеді:

Біріншіден, кәсіби білім берудің білім бөлімдерін ұсынады. Кәсіби училище деп аталатын бұл оқу бөлімдерінің оқу бағдарламалары кәсіби біліктілікті меңгеруге және негізінен кәсіби дайындық пәндерін қамтиды.

Осы білім бағдарламасын оқыту ұзақтығы - негізгі жалпы білім базасында 1-ден 2,5 жылға дейін.