Нарық жағдайындағы кәсіпорында жедел-өндірістік жоспарды ұйымдастыру

= ( * * )/

 – тәуліктегі сменалар  саны;

  – құрылғымен қызмет істейтін жұмысшылар саны, адам.;

  – 1 жұмысшының жылдық шығындарының орташа нормативі, тнг.;

  – өнімнің жылдық шығу  көлемі, т.

(бұрын) = 3*5000*1/17920 = 0,84 тнг/т.

(кейін) = 2*5000*1/17920 = 0,56 тнг/мың.т.

Өнімнің өзіндік құнының  есебі келесі кестеде көрсетілген

 

2.3 б) Кестесі

№	Шығындардың тізімі	Нұсқасы		Экономия (+)	Артық шығын
		Бұрын	Кейін
1	Әлеуметтік шығындар, тнг/т.	34,49	22,99	11,5	-
2	Автоматтандыру құрылғыларының амортизациясы, тнг/т.	-	0,5	-	0,5
3	Ремонт пен автоматтандыру құрылғыларын баптау шығындары, тнг/т.	-	0,36	-	0,36
4	Қауіпсіздік техникасымен еңбекті  қорғау шығындары, тнг/т	0,84	0,56	0,28	-
Нәтижесі		35,33	24,41	11,78	0,86

 

 

2.4 Жылдық экономикалық тиімділігінің есебі мен капиталдық шығынды өтеу мерзімі

 

                   Автоматтандыру жүйесінің экономикалық  тиімділігінің есебі жылдық экономиямен  анықталады (пайданың өсімен), демек,  жылдық экономикалық нәтижелілігі мен оны еңгізуге кеткен шығындардың нәтижелілігі.                                                                                                                 Жылдық экономия:

= ( )* (кейін)

еңгізбей тұрып кеткен шығын, тнг/т.,

 –  еңгізгеннен кейін  кеткен шығын, тнг/т.,

= (35,33 – 24,41)*17920 = 195686,4 тнг.

Жылдық экономикалық нәтижелілігі:

= (( ) – *(К/ (кейін) – К/ (бұрын))* (кейін)

 – нормативті коэффициент,  = 0,2;

= ((35,33-24,41) – 0,2*(80281,5/17920-0))*17920 = 179630,11 тнг.

Жылдық экономикалық нәтижелілігі автоматтандыру құрылғыларды еңгізгеннен  кейін 179630,11 теңгені құрайды.

Шығындардың нәтижелілігін  келесі түрде есептейміз. Бірінші  шығындардың нәтижелілік есеп-айыру  коэффициентін табамыз:

= /К

= 195686,4/80281,5 = 2,43

Есеп-айыру коэффициенті мен нормативті коэффициенттерін салыстырып > екенін байқаймыз. Демек еңгізілген автоматтандыру жүйесі нәтижелі.

Капиталды шығындардың орны толу мерзімін есептейік:

Т = К/

Т = 169783,5/195686,4 = 0,86 жыл

Автоматтандырылған сүтке  арналған стерилді-салқындатқыш жабдықтың  негізігі технико-экономикалық көрсеткіштері.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

6.4 Кестесі

№	Көрсеткіш	Еңгізбей тұрып	Еңгізілгеннен кейін	Абсолютті оқшаулану
1	Сменалы өнімділік, т/сменасына	56	56	-
2	Жылдық өнімділік, мың.т/жылына	17,92	17,92	-
3	Жұмысшылар саны	3	2	1
4	Амортизация, тнг/т.	-	0,5	0,5
5	Ремонт, тнг/т	-	0,36	0,36
6	Қауіпсіздік техникасымен еңбекті  қорғау шығындары, тнг/т	0,84	0,56	0,28
7	Автоматтандыру құрылғыларын еңгізудегі капиталды шығындар, мың.тнг	-	169,783	169,783
8	Жылдық экономия, мың.тнг	-	195,69	195,69
9	Капиталды шығындардың орны толу мерзімі, жыл	-	0,86	0,86

 

3. «ФудМастер» компаниясының өндіріс тиімділігін арттыру жолдары

 

Алдағы тарауда талдап өткеніміздей «ФудМастер» компаниясының өндірістік шаруашылығын тиімсіз жүргізуде. Шаруашылық жүргізуші жүйенің әрекеттілігінің басты талабы өндіріс тиімділігі мен бәсеке қабілеттілігінің нақты деңгейі болып табылады. Өндіріс тиімділігін арттыру шараларын ұсыну алдында жалпы өндірістік және қаржылық леверидж көрсеткіштеріне мән берейік.

«ФудМастер» компаниясының ағымдағы қызметі тәуекелмен байланысты, негізгі өндірістік және қаржылық, бұларды ЖШС –ның қандай позициядан сипатталуына қарай қарастыру қажет. Бұл сипаттама не актив тарапынан (кәсіпорын иемденіп, пайдаланатын), не қор көздері тарапынан берілуі мүмкін. Бірінші жолы  - өндірістік тәуекел; екінші жолы – қаржылық тәуекел пайда болады /34/.

Өндірістік тәуекел – бизнестің салалық ерекшеліктеріне негізделетін, яғни кәсіпорын капиталын салған активтер құрылымына негізделеді. Ал қор көздерінің құрылымымен байланысты тәуекел – қаржылық деп аталады (қор қандай көздерден жиналған, осы қорлардың арақатынасы қандай).

Өндірістік леверидж әсерінің мәні өнімді өндіру көлемі өзгеруіне  байланысты жалпы табыстың өзгеруінен көрінеді. «ФудМастер» компаниясының қоғамында өндірістік леверидж мәні 2005 ж. 0,005-ке, ал 2006 ж. 0,02-ге тең болды. Егер 2005 ж. жалпы шығындар құрамында тұрақты шығындар 5% құраса, 2006 ж. олар 5% құрады, яғни олардың құрылымдық төмендеуі өндірістік леверидж мәнін  0,03-ке азайтты. Сонда өндірілетін өнім көлемі 1%-ға артса, табыс 1%-ға артады, ал 10%-ға артса сәйкесінше табыс та 10%-ға артады (0,1х10%). Осыны мысал ретінде дәлелдесек, «ФудМастер» компаниясының өндіріс көлемі 10% арттырсақ табыс көлемі қаншалықты артатынын қарастырамыз (өндірілген өнімнің барлығы өткізілді деп қарастырамыз).

Бастапқы жалпы табыс 2485 мың тг. (282707-280222), ал өндіріс көлемі артқаннан кейін 2734 мың тг. (310978-308244) болып, жалпы табыстың өсімі 10%-ды құрады (+249 мың тг.), яғни өндіріс көлемін 10-ға арттырған сайын (2005 ж. шығындар деңгейінде) 249 мың тг. қосымша табыс  түсіп отырады. Ал осы өндіріс  көлемін арттыру үшін сатылым  деңгейін өсіру қажет немесе нарықтағы  тұтынушылар сұранымы үшін күрес  жүргізе білу қажет.

«ФудМастер» компаниясының 2006 жылғы өнім көлемі жағдайында қажетті табыс немесе жеткілікті табыс деңгейіне жете алмайды. Ал сол табыстың деңгейіне жету үшін шығысыздық нүктесінің деңгейін анықтап алу қажет. Көп номенкулатуралы өндіріс үшін ол былай анықталады /35/;

                    Тб = FC/1-Зуд                               (17)

Зуд – айнымалы шығындар және өткізу көлемі арасындағы қатынас.

Шығынсыздық нүктесі дегеніміз  – жалпы түсім мен жалпы  шығындар теңесетін өнім көлемі. Түсімдер шығындарды өтейтін минималды сатылым  көлемі, яғни берілген қызмет түрі оған салынған шығындарды өтеп, ол зиянсыздық нүктесі деп аталады:                    

                                  Тб = 5755/ 1- 0,978 = 5755/ 0,022 = 261591

Сөйтіп, осы мөлшерде өнім өткізгеннен  кейін ЖШС – ның өзінің табыс  зонасына шыға алады. Сондықтан ЖШС  – де сатылым немесе өндіріс мөлшерін арттыру шараларын ұйымдастыру  қажет.

Жалпы кәсіпорынның қызметін болжау үшін Excel-дің болжау жасау мүмкіндіктерін пайдалана отырып, жоғарыда көрсетілген  болжау кестесін жасауға болады. Осы  болжам кестесіне қарап отырып қысқаша  талдау жасасақ:

Біздің көптеген кәсіпорындардың  бәсеке күресінде зиян шегуі тауар  қымбаттылығы немесе  төмен сапасы нәтижесінде емес, жарнаманың тиімсіздігі, әсерлі еместігі нәтижесінде болуда.

Ресейлік профессор Е.В. Попов “Шығындар- тиімділік” тауарды  жылжыту матрицасы еңбегінде  тауарларды 4 топқа бөліп қарастырған. /36/;

1. қысқа мерзімді пайдаланылатын жаппай сұраныс тауарлары
2. ұзақ мерзімді пайдаланылатын тұтыну тауарлары
3. эксклюзивті (престижді) тауарлар
4. өндірістік мақсаттағы тауарлар.

Тәжірибе жүзінде жарнама ( маркетингтік коммуникация) туралы шешім  қабылдау нақты жағдайға байланысты. Зерттеулер нәтижесі әр жарнама әдістері әр тауарлар нарығында әр түрлі әсер беретінін анықтаған.

Қысқа мерзімді пайдаланылатын ( жаппай сұраныс тауарлары) және ұзақ мерзімді пайдаланылатын тұтыну тауарлары  нарығында ең тиімді жарнама құралдары  болып теледидар, баспа, сырт жарнамалар және көрмелер мен радио жарнамалар саналады. Ал өндірістік мақсаттағы тауарлар нарығында керсінше теледидар жарнамасының тиімділігі төмен болып, ал көрме және жәрмеңкелер, интернет-жарнамалары, директ- мэйл ең тиімді болып табылады.

 

13 кесте -  Өндірістік  мақсаттағы тауарлар нарығында  жарнама әдістерінің үлесі мен  тиімділіктері* /34/.

Жарнама әдістері	Үлесі %	Тиімділігі %
1	2	3
Теледидар жарнамасы	6	4
Демеушілік	4	7
Радио жарнама	4	4
Видео жарнама	5	9
Баспа жарнамасы	11	10
Жарнамалық ескерткіштер	4	7
Сырт жарнамасы	3	6

                                                                                                

Директ-мэйл	21	15
Интернет-жарнама	8	12
Жәрмеңке-көрмелер	28	17

*Ескертпе – «ФудМастер» компаниясының мәліметтері негізінде есептелді

Осыдан келе «ФудМастер» компаниясының қаржы жағдайына сәйкес келетін жарнама әдістерін кеңінен пайдалануы қажет.

Біздің ойымызша, «ФудМастер» компаниясының өнімнің материал сыйымдылығын төмендету үшін материал шығындарын нақты жоспарлау және осы жоспардың  орындалуын қатаң бақылауға алу қажет. Бірақ ең маңыздысы – пайдаланылатын құрал - жабдықтар, технологиялар деңгейінде өнім сапасын сақтау. Осы шаралар арқылы ЖШС өзінің өндірістік қызметін тиімділігін арттыру мүмкіндіктеріне ие болады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

Қазіргі нарықтық экономика негізінде шығарылған өнімнің сапасына басқалай талап  қояды. Бұл қазіргі дүниеде кез  келген кәсіпорынның өміршеңдігі, оның тауарлар нарығындағы және қызмет көрсетудегі  орнықты жағдайы бәсеке жарамдылық деңгейін көрсетеді. 
Өз кезегінде бәсеке жарамдылық екі көрсеткішке байланысты – баға деңгейіне және өнім сапасы деңгейіне. 
Біздің республикада өткізіліп жатқан нарыққа көшу сапа және өнімнің бәсекеге жарамдылығы жөніндегі мәселеге жаңадан қарауға мәжбүр етеді. Егер бүгін емес, ол ертең бәсекелестік нарығының дамуы өнімнің сапалық даму серпін және деңгейін арттыруға еріксіз көндіретін болады.

Кәсіпорын қызметін жүйелі және жан-жақты талдау мынадай мүмкіндік береді: 
• жалпы кәсіпорынның және оның мбөлімше құрылымдарының шаруашылық қызметіндегі нәтижелігін тез, сапалы және кәсіптік бағалау; 
• тауарлардың және қызмет көрсетудің нақтылы түрлерінен алынатын пайдаға әсер ететін факторларды нақтылы және дер кезінде табу және есепке алу; 
• баға саясатын әзірлеуге қажетті өндіріс шығындарын және олардың өзгерулерінің бет алысын анықтау; 
• жақын және алыс келешегіндегі кәсіпорын және пайда табудың оңтайлы жолдарын шешу проблемасын табу. 
Әр уақытта мынаны естен шығармау керек, шаруашылық өызметінің мұндай көрсеткіші болған емес және өмірдің барлық жағын қамту да мүмкін емес. шиеленіскен бәсеке жағдайында өркендеу үшін басшы, кәсіпкер өзінің іс-әрекетінің барлық түрлерінің нәтижелілігін білуі, сезінуі тиіс, ал бұл мақсатқа жету деңгейін, мерзімін және ұйым тұрпайын бейнелейтін өзара байланысты жүйені қалыптастыруды қажет ететіндігін көрсетеді.