Мемлекеттік қызметкерледің құқықтық жағдайы

Мемлекеттік қызметшілердің қызметін ынталандыруды екі топқа бөлуге болады:

А) жеңілдіктер

Ә) көтермелеу шаралары

Жеңілдіктер олар әр түрлі болады және әдетте, мемлдекеттік қызметшілердің тиісті санаттарына қарай тағайындалады.

Көтермелеу шаралар көтермелеудің жалпы шаралары еңбек туралы заңдармен, мемлекеттік қызметшілердің нақтылы санаттарының құқықтық мәртебесінің ерекшеліктерін қарайтын құқықтық актілермен тағайындалады.

Көтермелеумен қатар заңнамалар, қажет болған кезде, мемлекеттік қызметшілердің заңдық жауаптылығын қарайды, атап айтқанда: тәртіптік, әкімшілік, материалдық және қылмыстық.  Жауаптылық мемлекеттік қызметшілерге олардың кінәлі түрде құқық бұзушылық жасағаны үшін, яғни заң жүзінде құқыққа қарсы ретінде танылған құқықтар мен іс – әрекеттер үшін заңдарда қаралған қандай да болмасын сазай мен жаза шараларынан көрініс табады. Жалпы мәлім, құқық бұзушылықтар қылмыстарға және теріс қылықтарға   (деликтілерге)     бөлінеді.Саяси мемлекеттік қызметкерлер Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңнамаларының негізінде қызметтерінен кетеді. Қызметтен кету (отставка) дегеніміз — саяси мемлекеттік қызметкерді жазбаша өтінішінің негізінде жүзеге асырылатын тиісті мемлекеттік қызметтегі міндеттерін атқаруды тоқтатуы. Мемлекеттік қызметте болумен сыйыспайтын қызметтік екілеттігін өрескел бұзу, теріс қылықтар жасау олардың қызметтен кетуіне негіз бола алмайды, бұл оларды жұмыстан шығаруға негіз болады. Саяси және мемлекеттік өкімшілік қызметкерлердін қызметін токтатуына мыналар негіз болады:

1. мемлекеттік органның жабылуы;
2. заңмен белгіленген міндеттер мен шектеулерді сақтамау;
3. оның ез құқық меншігіне жататын мүліктерді сенімгерлік басқармасына тапсырмауы;
4. сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылыққа жол беруі;
5. саяси мемлекеттік қызметкерге қатысты соттың айыптау үкімінің заң күшіне енуі;
6. саяси мемлекеттік қызметкердің өкілеттігін тоқтатуы жөніндегі тікелей жазбаша өтінішінің негізінде жоғары тұрған басшылық оның қызметтен кетуін кабылдаған кезде;
7. оны атқарып отырған қызметіне тағайындау (сайлау) қүкығы бар лауазым иесінің (органның) тиісті шешім шығаруы (кабылдауы);
8. қызметтен өз еркімен шығу туралы өтініш беруі;
9. келісімшарт мерзімінін бітуі немесе заңнамада көзделген негіздерге сәйкес келісімшарттын бұзылуы;
10. табыстары мен мүлкі туралы жалған мөліметтер беруі;
11. Қазақстан Республикасының азаматтығынан айырылуы;
12. заңда белгіленген жағдайларды коспағанда, мемлекеттік өкімшілік қызметті бөсекеден тыс иеленуі;
13. аттестаттаудың жағымсыз нәтижелері.

Мемлекеттік әкімшілік қызметкерді оны осы қызметке қабылдауға құқығы бар мемлекеттік органның тиісті лауазым иесі қызметтен шығарады. Саяси және мемлекеттік әкімшілік қызметкерлер мемлекеттік қызмет туралы заңды бұзғаны үшін жауап береді. Мемлекеттік қызметкер өзіне жүктелген міндеттерді орындамаған не ойдағыдай орындамаған, қызметтік өкілеттіктерін асыра пайдаланған, мемлекеттік және еңбек тәртібін бұзған, сондай-ақ оның мемлекеттік қызметте болуымен байланысты белгіленген шектеулерді сақтамаған жағдайда мемлекеттік қызметкерлерге мынадай тәртіптік жазалар қолданылуы мүмкін:

• ескерту;
• сөгіс;
• қатаң сөгіс;
• қызметіне толық сәйкес еместігі жөніндегі ескерту;
• қызметтен шығару.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

Соңында, Қазақстан Республикасында мемлекеттік қызмет реформасы жаңа экономикалық шарттарға икемделген, мемлекеттің ішкі, сыртқы саясаттың жүзеге асуын сапалы жаңа деңгейде қамтуға қабілетті кадрлық потенциалды жаңартуға бағытталуын; іскери қасиетіне сәйкес мемлекеттік қызметкерлерді ашық және жабық процедурасында іріктеу мен алға жылжытуды енгізуді, кадрлардың біліктілігін үнемі көтеруді әрі олардың әлеуметтік-құқықтық қорғанысын қамтамасыз етуді атап көрсету тиіс. Бұл ретте мемлекеттік қызметкерлер кәсіби дайындығының барлық талаптарына жауап бере жүріп қоғамның қожайынынан құлға айналуға бейімделеді.

Сонымен, мемлекеттік органда белгіленген тәртіп бойынша ақы төленетін қызметте отырған және мемлекеттің міндеттері мен қызметтерін іске асыру мақсатында қызметтік өкілеттіктерін жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының азаматы мемлекеттік қызметкер деп танылады. Мемлекеттік қызмет мемлекеттің аса маңызды құралы болып табылады

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 23 шілдедегі «Мемлекеттік қызмет туралы» заңы,
2. Баянов Е. Әкімшілік құқық. Оқулық. – Алматы, 2007, — 408 бет.
3. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексі.- Алматы: ЮРИСТ, 2010 – 288 б.
4. Б.Б.Сейдеш. Әкімшілік құқық пәні бойынша дәрістер. – Алматы: Дәнекер, 2004 – 140 бет.
5. Қызылов М.А., Ибраева Г.А., Есенов Д.Қ., Искакова И.Е. Қазақстан Республикасының әкімшілік құқығы. Дәрістер конспектісі. – Қарағанды, 2006. – 121 бет.
6. А.А.Таранов.Қазақстан Республикасының әкімшілік құқығы Академиялық курс. Алматы, 2003. – 282 бет.
7. Қазақстан Республикасының Конституциясы. Алматы. Баспа. 1995.