Тахеометр туралы жалпы мәлімет, өндірісте электронды тахеометрді қолдану

Сурет 1. Trimble M3 тахеометрлері

 

Шағылыстырушысысыз DR қашықтық өлшеуішімен Trimble М3 тахеометрлерінің жаңа легі бұрыштық дәлдігі -  3" және 5" болатын екі модельмен ұсынылған. Шағылыстырушысысыз тіртіпті қолданған кезде геодезиялық құралдардың өлшеу алшақтығы - 300 метрге дейін, призмаларды қолданумен өлшеу кезінде 5000 метрге дейін жетеді. Trimble М3 екі басқару панелімен жабдықталған: негізгісінде – үлкен графикалық дисплейі және кеңейтілген пернетақтасы бар және қосымшаында - өлшенген шамалар туралы мәліметтер тіркелетін дисплейі бар. Windows CE операциондық жүйесі берілген марканың геодезиялық аспаптарын басқару үшін база болып табылады. Ішкі жадысы 128 Мб болып табылады, ақпаратты беруді RC-232C порттары арқылы орындайды, клиенттің USB-іарқылы мәліметтерді тез жүктелуі орындалады. Далалық өлшеулерді офиске ұялы телефон арқылы жіберу мүмкіндігі геодезиялық жұмыстарды орындау кезінде жеделділікті арттырады. Орнатылған Trimble Digital Field book бағдарламалық қамтылуы стандартты және қолданбалы геодезиялық есептерді, сонымен қатар мамандарылыған инженерлі жобаларды  шешуге мүмкіндік береді. Карталар-төсегіштерді мүмкін қолдануы далалық жағдайларда жұмыстарды жүргізу, түсіріс нәтижелерін біруақытты бақылау мен алынған мәліметтердің көрнектілігін жеңілдетеді. Trimble М3 электронды тахеометрі көптеген жетекші бұрандалармен жабдықталған, бұлкөздеу кезінде ыңғайлықты және жылдамдықты арттырады. Геодезиялықаспап үлкен сыйымдылықты екі шағын ішкі аккумуляторлармен жабдықталған. Бұлардың мүмкіндігі жұмысты 12 сағат бойы жүргізуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар Trimble электронды тахеометрі (М3 топтамасының аспаптары) тұстаманы көрсеткішпен жабдықталған, бұның көмегімен геодезисттер нүктелерді жер бетіне көшіруді тиімді жүргізеді [8].

 

 

 

 

 

 

3.2 Тахеометрлерінің техникалық сипаттамаларын салыстыру. Артықшылықтары мен кемшіліктері туралы қорытындылар

 

 

Сатып алғанда қателеспей, белгілі тапсырмаларды шешуге арналған дұрыс тахеометрді сатып алу үшін бұның негізгі техникалық сипаттамаларға, әсіресе бұрыштық және сызықтық өлшеулердің дәлдігіне үлкен мән беру керек. Сатылымға ұсынылған тахеометрлердің бұрыштық дәлдігі әдетте 5-6”-тан аспайды, ал сызықтық дәлдігі - 2-3 мм (+ мм 1 шақырымға). Leica, Trimble және т.б. соңғы модельді электронды тахеометрлерінде бұрыштық дәлдігі 3”, ал сызықтық дәлдігі – 1-1,5 мм құрайды. Сатылымда өлшеу дәлдіктері 0.5” пен 0.6 мм болатын Leica TS30 тахеометрлерінің жаңа модельдері ұсынылған, бұл жоғары дәлдікті геодезия аспаптары арасында эталон болып саналады. Сонымен қатар айта кететін жайт, өндірушілермен жарияланған максималды дәлдікке жету қарапайым жұмыс жағдайында бола бермейді, өйткені тахеометрдің көрсеткіштеріне қоршаған ортаның жағдайлары әсер етеді. Тахеометрдің бұрыштық дәлдігіне компенсатордың жұмыс диапазоны да әсер етеді – ең үздік заманауи тахеометрлерінде бұл көрсеткіш ±6′ құрайды. Тахеометрдің негізгі сипаттамаларына бір призмаға өлшеу алшақтығы да жатқызылады. Дегенмен түсіру мен есептеу 1000 метрден асқан қашықтықта сирек орындалады, тахеометрді кең тапсырмалар аясын орындау үшін сатып алынатын жағдайдасызықтық өлшеулердің дәлдігі 2 мм (+2 мм/км) және өлшеу алшақтығы 3000-5000 м болатын орта класты тахеометрлерді таңдаған жөн. Өлшеулер дәлдігіне сияқты алшақтық көрсеткішіне де атмосфераның мөлдірлігі мен жұмыс жағдайы әсер етеді. Егер тахеометр тұрақты пайдалану үшін сатып алынуға ұсынылса бұның автономиялық жұмыс істеудің максималды уақытына көңіл бөлу жөн.

Тахеометр мен басқа да геодезиялық жабдықтардың бағасы осы аспаптың техникалық сипаттамаларына байланысты және тахеометр бағасы мен бұның көрсеткіштері арасындағы байланыс анық: сипаттамалар жақсы болған сайын тахеометрдің де бағасы жоғары болады. Сатылымда тахеометрлер шағылыстырғышпен және бұнсыз жұмыс істеу тәртіптері бойынша модельдермен ұсынылған. Тахеометрлерді сатып алған кезде кейбір модельдердің сипатталуында призмаға өлшеу алшақтығы мен щағылыстырғышсыз өлшеу алшақтығы көрсетілетіні байқалады. Шағылыстырғыш тәртіпте жұмыс істеген кезде өлшеу алшақтығы әдетте, 5000-7000 м құрайды, ал шағылыстырғышсыз тәртіпте 400-500 метрмен шектеліп қояды. Электронды тахеометрлерді сатып алу кезінде жады көлемі сияқты маңызды фактор да ескерілуі керек, өйткені бұған алынған мәліметтерді жазып алу және өңдеу қабілеті байланысты. Заманауи электронды тахеометрлер жадысында 10 мың нүктеге дейін ақпаратты сақтауға қабілетті. Сонымен қатар, тахеометрдің пернетақтасы мен дисплейіне көңіл бөлу артық болмайды, өйткені бұған аспаппен жұмыс істеу ыңғайлығы байланысты болады.

Ең берік, қарапайым және қолжетімді болып техникалық тобының тахеометрлері табылады. Бұлар геодезиялық тапсырмаларының кең өрісін: топографиялық түсіріс, құрылыс жүмыстарын қамтамасыз ету, межелеу және т.б.шешу үшін арналған.

Инженерлік түріне ең жағымсыз ауа-райы жағдайы кезінде жоғары дәлдікпен өлшеуді жүргізе алатын күрделірек аспаптар жатқызылады.

Роботтандырылған түріне алшақтылған рұқсат етуді алшақтатылған рұқсаттаманыпайдалана отырып, орындаушылардың аз санымен кез-келген геодезиялық тапсырмаларды шеше алатын ең жетілдірілген модельдер жатады.

1 кестеде  Қазақстан Республикасында кең  таралған бұрыштық дәлдігі 5” болатын техникалық тахеометрлері келтірілген.

Берілген кестенің сараптамасы техникалық сипаттамалар бойынша Leica тахеометрі жеңетіні көрсетеді (сызықтық өлшеудің үлкен алшақтығы, жады көлемі, жұмыс уақыты), алайда ең қымбат болып саналады.

Тахеометрлердің жоғары және төмен бағалық сегменттері арасында үлкен қашықтық – жүздеген мың теңге.

Егер жоғары сегменттегі барлық тахеометрлердің модельдерін шартты түрде электр қозғалтқышты, жартылай автоматты (бақылау жүйесімен жабдықталған) және автоматты (қашықтықтан басқарылатын) аспаптар деп үш топқа бөлсе және жұмыс қарқындылығын далалық геодезист көзқарасымен қарастырса, онда бұлардың арзанырақ модельдер алдындағы артықшылықтары сөзсіз.

Далалық геодезиялық жұмыстар кезінде уақыттың көп бөлігі электр моторы мен автоматты бақылау жүйесімен жабдықталмаған тахеометрдің көп реттік көзделінуі мен фокусировкасына кетеді. Қолайлы емес ауа-райы жағдайында бірнеше сағат өткеннен соң оператордың зейіні азаяды, көзі жасаурап, денесі шаршайды, бұдан кейін өлшеулер дәлдігі де азаяды. Оператордың физикалық жүктелуін жеңілдетуді шағылыстырғыштың орналастырудың өзгеруін өз бетімен бақылайтын және ауа-райы жағдайына қарамастан бұған көздеуді оңай жүргізетін жартылай автоматты тахеометр жүзеге асырады.

 

Кесте 1

Техникалық тахеометрлер

Атауы	Бұрыш-тық дәлдігі	Сызықтық дәлдігі	Бір призмаға өлшеу алшақтығы	Шағылыстырғыш-сыз өлшеу алшақтығы	Жады көлемі	Жұмыс температурасы, ылғал мен шаңнан қорғау	Автономиялық жұмыс уақыты, сағат	Қүны, теңге
Leica TS06	5”	1.5 mm+2 ppm	7 500 m	1000 m	100 000 нүкте	-20 0С +500С IP 55	20	2 000 000
Topcon GPT 3105 N	5”	2мм+2ррм	3 000 м	350 м	24 000 нүкте	-20 0С +500С IP 66	8	1 200 000
Sokkia Set CX-105	5”	2+2ppm	5 000 m	500 m	10 000 нүкте	-20 0С +500С IP 66	36	1 440 000
Trimble M3 DR	5”	3+2 ppm x D	5 000 м	400 м	RAM 128 Мб	- 20 0С +500С IP 66	7.5	1 645 000
Nikon Nivo C	5”	3+2 ppm x D	5 000 m	300 m	128 Мб	-20 0С +500С IP 66	12	1 504 500

 

 

Әдебиеттер тізімі

 

 

1 Ворошилов А.П. Спутниковые системы и электронные тахеометры в обеспечении строительных работ: Учебное пособие – Челябинск, 2007

2 Маслов А. В., Гордеев  А. В., Батраков Ю. Г.  Геодезия  - М.: КолосС, 2006

3 Геодезия, картография, геоинформатика, кадастр: Энциклопедия. В 2-х т. / Под общ. Ред. А. В. Бородко, В. П. Савиных. – М.: Геоиздат, 2008 г

4 Хлебодаров М.Ю. Современные технологии традиционной геодезии // Геопрофи. – 2008. - №3.

5 Клюшин Е. Б., Михелев Д. Ш., Киселёв М.И., Фельдман В.Д. Инженерная геодезия.— М.: Высш. шк., 2000

6 http: //glmarket.ru/news/state/Всемирный экономический форум: рейтинг глобальной конкурентоспособности 2011-2012

7 www: hhtp//Электронные тахеометры Leica.mht.

8 www: hhtp//Технические данные Trimble.mht.

9 Захаров В.В., Хомич А.А. Электронные тахеометры NIKON NIVO – инновационные решения, доступные всем // Геопрофи. – 2009. - №6.

10 www.geomax-positioning.com

11 www: hhtp//:Геодезические инструменты Topcon. Руководство по эксплуатации

12 Чернявцев А.А. Новые безотражательные тахеометры SOKKIA серии 030R3 // Геопрофи. – 2004. - №1.

13 www.pentaxsurveying.com

14 www. pngeo.ru Электронные тахеометры SpectraPrecision

15 www. pngeo.ruЭлектронные тахеометрыSOUTH

16 www. pngeo.ru Электронные тахеометры STONEX

17 www: hhtp//Электронные тахеометры FOIF.mht.

18 Геодезические инструменты УОМЗ. Руководство по эксплуатации.

19 www. pngeo.ru Электронные тахеометры CST/berger

20 http://www.bassar.kz

21 http://www.geosystem.kz

22 СН РК 1.03-14-2011 «Охрана труда и техника безопасности в строительстве»

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қосымша А

 

Leica электронды тахеометрінің техникалық сипаттамалары мен прайс-беттері

 

 

1 – әдебиеттер тізіміндегі реттік саны