Суару әдістері

Қазақстан Республикасының  Білім және ғылым министрлігі

Халел Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті

Жаратылыстану факультеті

Ауыл шаруашылығы мамандықтары кафедрасы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

РЕФЕРАТ

 

 

 

                                           Жер суару,суару тәсілдері

 

 

Орындаған:                                                                 Қыдырбай А.Б.

            «Су ресурстары және суды пайдалану»

        мамандығының 316-топ  студенті

 

 

 

Тексерген:                                                             Өмірханова С.А

                                                                            Аға оқытушы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Атырау - 2013 ж.

 

 

 

Жоспары:

Кіріспе

1.Жерді суару және суландыру

2.Ауыл шаруашылық дақылдарын суару режимі

3.Суару әдістері

3.1.Бороздамен суару әдісі

3.2.Тақталап жайып суару әдісі

3.3.Суды бороздалармен тақталарға тарату

3.4.Қаптата суару әдісі

3.5.Жаңбырлатып суару әдісі

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

Техникалық және дәнді  дақылдарды,мал азықтық шөптерді,көкөністі және басқаларын суарудың шаруашылықтық маңызы бар.  
 Шөл және шөлейт аймақтарда ауыл шаруашылығын одан әрі дамыту тек суармалы егістер ұйымдастыру негізінде ғана мүмкін болады.Ал қуаңшылық аудандарда жер суару жұмысын тиімді пайдаланудың арқасында оларды гүлденген аймаққа айналдырып,елімізде мақта,күріш,жеміс және тағы басқа ауыл шаруашылық дақылдарының мол өнімін алуға мүмкіншілік туады. 
 Ал енді далаңқы аудандарда жауын-шашынның жеткіліксіз және жыл бойн өте құбылмалы болуының салдарың салдарынан ауыл шаруашылық дақылдарының өнімі тұрақсыз болады.Сондықтан,бұл аймақтарда жыл сайын дәнді,техникалық және мал азығы дақылдары мен көкөністің мол өнімін тек суару жұмыстарын дұрыс ұйымдастыру негізінде алуға болады. 
 Егісті суару еліміздің тек оңтүстік топырақ дымқылдығы құбылмалы аудандарында ғана тиімді болып қоймай,сондай-ақ дымқылдығы артық аймақтарда да өте тиімді.

 

 

 

 

 

 

                              

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Жерді суару және суландыру

Ауыл шаруашылық дақылдарынан мол және тұрақты өнім алу үшін егіс белгілі тәртіпте қолдан сұрыпталып,топырақ ылғалдылығы қажетті мөлшерге дейін жеткізілуге тиісті. Ал суды егіс алқабына жіберу үшін арнаулы суару жүйелері жасалады. 
 Техникалық және дәнді дақылдарды,мал азықтық шөптерді,көкөністі және басқаларын суарудың шаруашылықтық маңызы бар.  
 Шөл және шөлейт аймақтарда ауыл шаруашылығын одан әрі дамыту тек суармалы егістер ұйымдастыру негізінде ғана мүмкін болады.Ал қуаңшылық аудандарда жер суару жұмысын тиімді пайдаланудың арқасында оларды гүлденген аймаққа айналдырып,елімізде мақта,күріш,жеміс және тағы басқа ауыл шаруашылық дақылдарының мол өнімін алуға мүмкіншілік туады. 
 Ал енді далаңқы аудандарда жауын-шашынның жеткіліксіз және жыл бойн өте құбылмалы болуының салдарың салдарынан ауыл шаруашылық дақылдарының өнімі тұрақсыз болады.Сондықтан,бұл аймақтарда жыл сайын дәнді,техникалық және мал азығы дақылдары мен көкөністің мол өнімін тек суару жұмыстарын дұрыс ұйымдастыру негізінде алуға болады. 
 Егісті суару еліміздің тек оңтүстік топырақ дымқылдығы құбылмалы аудандарында ғана тиімді болып қоймай,сондай-ақ дымқылдығы артық аймақтарда да өте тиімді. 
 Суарудың түрлері.Жер суару топырақты дымқылдандыру,тыңайту және арналы суару болып үш түрге бөлінеді : 
Топырақта қажетті су және ауа режимін жасау үшін суарудың дымқылдандыру түрі пайдаланылады.Суарудың бұл түрі дүние жүзінде де өте көп тараған негізгі түрі болып саналады және өсімдіктердің өсіп-өну дәуірімен оның кейбір кезеңдерінде судың керекті мөлшерімен қамтамасыз етілмеген шақтарында жүргізіледі. 
 Суарудың бұл түрі өзінше жүйелі (тұрақты) және бір дүркін ғана суару болып бөлінеді. 
 Шаруашылық жағдайында суарудың жүйелі пайдаланғанды топырақ қажетті мөлшерде және керекті мезгілде дымқылданады. 
 Су көздерінен су суару жүйелеріне ағатын болғанда өздігінен ағызып суару,оған керісінше, механиқалық әдіспен жіберілсе,онда механикалық суару деп аталады. 
 Жоғарыда көрсетілгендей,біздің елімізде судың өздігінен ағуына негізделген жүйелі суару түрі көп тараған және оның ең негізгі түрі болып саналады. 
 Ал енді жерді бір дүркін ғана суару үшін су алаңға бір-ақ рет жайылады. Алаңға жазғытұрым пайда болатын қар суы жабылған жағдайда ол көлтабанды суарма деп аталады. Ал енді алаңға каналдар арқылы көктемгі тасқын сулары жайылса оны тасқын сумен суару деп атайды. Көлтабанды суарма әсіресе Қазақстанда,Ресей және Украинада кеңінен тараған. 
 Суарудың топырақты тыңайту үшін қолданылатын түрін ұйымдастырғанда тыңайтқыштар сумен бірге топыраққа ерітілген күйінде таратылып,оның дымқылдану қабатына сіңеді. Суарудың бұл түріне қалалар мен өнеркәсіп орындарының сарқынды суларын және құрамында асылған топырағы мол тасқын суларын пайдалану жатады. 
 Арнаулы суарудың түріне топырақты тазарту, жылыту және мақсаттармен жүргізілетін суару жұмыстары жатады. Суарудың топырақты тазарту үшін қолданылатын түрі оның құрамындағы артық тұздарды шаю және өсімдіктерге зиянкес жәндіктерді құрту үшін ұйымдастырылыды. 
Топырақты жылыту үшін суарғанда,оны зөінен жылырақ сумен суарып жылытудың арқасында өсімдіктердің өсіп-өну дәуірі ұзартылады. Суарудың бұл түрі шаруашылық жағдайында қазіргі уақытта аса көп тарамаған. 
Суарудың тәсілдері. Суды топыраққа енгізу тәсіліне қарай жер суару үш түрге бөлінеді: 
 1.Беткейлеп, немесе беткі жағынан суару тәсілі. Бұл әдісті қолданғанда су топырақ бетіне суару бороздалары,алқаптары және атыздары арқылы таратылады. Бұл әдіс біздің елімізде кеңінен тараған. 
 2.Жаңбыралатып суару тәсілі. Бұл әдісті қолданғанда жаңбырлтқыш аппараттар арқылы су жоғары шашыратылып,онда тамшыларға бөлініп жер бетіне табиғи жуын тәрізді жауып, ауаның жер бетіне жақын қабатын, өсімдіктерді және топырақты ылғалдандырады. Қазіргі уақытта суарудың бұл әдісі шаруашылықтарда өте көп тараған. 
 3. Егісті астыңғы жағынан суару әдісін қолдану үшін су топырақтың жыртылатын қабатының астыңғы қыртысына енгізіледі.Бұл әдіс әзірше көп тарамаған және қазіргі уақытта толық жетілдіру сатысы үстінде. 
 Суарудың топыраққа тигізетін ықпалы.Суару микроклиматқа, сондай-ақ топырақ қабатында болатып физикалық, химиялық, биохимиялық және биологиялық процестерге өте күрделі және әр түрлі ықпал тигізеді. 
Суарудың топырақтың физика-химиялық қасиеттеріне тигізетін ықпалы өте күрделі: топырақтың дымқылдығын, температурасын, жылу сыйымдылығын,механикалық құрамын,борпылдақтылығын, құрылымын,су өткізгіштігін,ылғал сыйымдылығын,топырақ бөлшектерінің тіркесу күшін,әр қабатындағы химиялық элементтер мен қосындылардың мөлшерін және бөлінуін,жер асты суларының деңгейін,минералдығын өзгертеді. 
 Құрған топырақтың жылу сыйымдылығы сумен салыстырғанда бірсыпыра кем болады.Жаздық ыстық айларында су ауа мен топырақтан суығырақ болады.оған керісінше, жазғытұрым және күзді күндері су ауа мен топырақтан жылы болады.Ал дымқылды топырақ, құрған топырақпен салыстырғанда күндіз жылулықты көбірек сіңіріп,ал түнде ауаның жер бетіне жақын жатқан қабатының ылғалдануының салдарынан жылылықты кемірек таратады.Осыған байланысты жазды күндері дымқылды топырақ құрғақ топырақпен салыстырғанда суығырақ,ал суық айларда жылырақ болады. Дымқылданған топырақтың бөлшектереінің тіркесу күшінің кемуімен бірге, сазды және саздақ топырақтардың беріктілгі кемиді, ал бұған керісінше, дымқылданған құмды топырақ қатая түседі.Бетіне су жайылған топырақтың түйіртпектері ыдырап, тіпті жойылып та кетеді.Құрғағаннан кейін сазды топырақтардың бетіне қатты қабықтар пайда болып, оларды мезгілінде қопсыту қажет болады. 
 Суаруға пайдаланатын судың құрамында кездесетін асылмалы таспалардың топырақ бетіне шөгілуінің және тереңгі қабатына өтіп кетуінің салдарынан оның механикалық құрамы өзгереді. 
 Суаруға пайдаланылатын судың бойында ерітілген минералдық және органикалық қоспарлар болады.Суаруға пайдаланылатыныза суының минералдығы жоғары болады да, өзен суаларының минералдығы кемірек болады.Топыраққа сумен бірге кіретін азот,калий және фосфор қышқылы ондағы керекті заттардың қорын молайтады. 
 Сонымен қатар суаруға пайдаланылатын су топырақ бойында кездесетін химиялық коспаларды жақсы еріткіш болып саналады.Сондықтан жеңіл еритін калий, азот және басқа тұздар сумен бірге топырақтың жоғарғы қабатынан төменгі қабатына ауысады.Ал суару нормасының мөлшері өте жоғары болған және топырақты шайып суарғанда олар топырақтың өсімдіктердің тамыры орналасқан негізгі қабаттарынан төмен өтіп кетіп, топырақтың сапасы төмендейді. Дегенмен,пайдалы тұздармен бірге зиянды тұздары да шайылып кетіп,топырақтың сапасы жақсарады.Кезекті суару аралығында су өзінің құрамындағы ерітінді тұздармен бірге топырақтың қыл түтіктері арқылы жоғары көтеріліп буланады да, ол тұздар топырақтың жоғарғы қабатында қалып қояды.Сөйтіп, өсімдіктердің өсу дәуірі кезінде жүргізілетін суару жұмыстары су мен минералды тұздардың үнемі қозғалыста болуына себебін тигізеді.Осының салдарынан уақ топырақпен тұздар төменгі қабатқа түсуімен бірге ерітінділердеп ажырап, су мен ауаны өте аз өткізетін қатты қабат жасайды.Осы қабаттан өсімдік тамырлары төмен өте алмайды және суарған кезде топырақтың онда төмен жатқан қабатын дымқылдандыру қиындап, жоғары жатқан қабатының дымқылдығы мөлшердеп артып кетеді. 
 Топырақтың төменгі қабатынан судың қайтуы қамтамасыз етілмеген жағдайда жерді мол суарған ыза судың деңгейі көтеріліп, суармалы жердің батпақтанып кету қаупі туады.Сондай-ақ ыза судың құрамындағы тұздар зиянды болған судын жер бетінен көп мөлшерде буланының салдарынан оның жоғарғы қабатында тұздар шөгіліп, топырақ қайтадан сорланып, ауыл шаруашылық дақылдарын өсіруге жарамсыз болып қалуы мүмкін. 
Жер суару топырақтағы микробиологиялық процестерге пайдалы ықпалып тигізеді.Ол анаэробтық микробтардың әрекетін жылдаидатып,өсімдік қалдықтарының минералдануын бәсеңдетеді және қарашіріктердің жиналуына ықпалып тигізіп, нитрификациялық процестерді күшейтеді.Дегенмен, дымқылдығының белгілі мөлшердеп артып кетуі оның жоғарғы қабаттарында нитраттарды азайтады.Жер суару жауын құрттарының өсіп-өнуіне қолайлы ықпалын тигізіп, топырақ құрылысын жақсартады.

 

 

Ауыл шаруашылық дақылдарын суару режимі

Ауыл шаруашылық дақылдарын суарудың саны, мерзімі және суару  нормасының мөлшерінің жинағын суару  режимі деп атайды. Суару режимін  жобалағанда дақылдың өсіп-өну дәуірі кезінде пайдаланылатын суының жалпы мөлшерімен ауыспалы егістегі әр дақыл үшін суару және суармалау нормаларының мөлшерін және суару мерзімі мен оның санын аңықтау, гидромодуль графигін жасап, суару режимін су көздерінің режимімен сәйкестендіреді.  
 Жобалаған суару режимі топырақта қолайлы су, ауа, көрек және жылу режимдердерін қамтамасыз етіп, ыза судың деңгейін көтермей және топырақтың сорлануына жол керек. 
 Ауыл шаруашылық дақылдарының пайдаланатын су мөлшері олардың даму кезеңінің ұзкқтығына, сыртқы жағдаиларға (к.н, температура, су, қорек және ауа режимдері) және дақылдардың түрі мен сорттарының биологиялық ерекшеліктеріне байланысты болады. 
 Өсімдіктердің суды пайдалану мөлшері тіпті әр тәулік ішінде де өзгеріп тұрады және ол судың тапшылығымен ауа температурасының және өсімдіктерге жарық түсу мөлшерінің көбейетің мерзімі- түс кезінде өте мол болады. Өсу мезгілінде өсімдіктердегі физиологиялық процестер де өте қарқынды болады.Ал бұған керісінше, түнде жоғарыда келтірілген көрсеткіштердің төмендеуіне байланысты су пайдалану мөлшері өте аз болады. 
 Өсімдіктердің суды пайдалану және оның тиімділігін транспирациялық коэффициент, су пайдалану және уланудың жалпы мөлшері арқылы байымайды. 
 Транспирациялық коэффициент деп өсімдіктердің 1 тонна құрғақ зат жасау үшін жұмсайтын (сабақтары, жапырақтары, тамырлары, дәнедері т.б) суының мөлшерін айтады.Әдетте бұл мөлшер текше метер есебімен саналады. 
 Ал суды пайдалану коэффициенті деп топырақ бетінен буланатын және 1 центер товарлы өнім (дән, шитті мақта, жеміс, картоп, шөп) жасау үшін жұмсалатын судың мөлшерін айтады. Бұл мөлшерде текшеметр есебімен саналады. Бұл коэффициенттің мөлшері мына теңдік арқылы анықталады: 
 
Е=К*У 
 
Бұнда: Е- пайдаланылатын судың жалпы мөлшері, текшеметр есебімен;  
 
К- су пайдалану коэффициенті, центнеріне текшеметр  
 
есебімен;  
 
У- өнім, центер есебімен.

 
  Транспирациялық коэффициент пен су пайдалану коэффициентінің мөлшері әрбір жекеленген дақылдар үшін де өте тұрасқсыз болады.Оның мөлшері өсімдіктердің өсуі үшін қажет факторлардың қолайлй үйлестірілген жағдайында аз болып, ал бұл үйлестірілу бұзылған жағдайда көбейіп кетеді. 
 Шаруашылық жағдайында топырақ кұнарлығымен дақылдарды баптау агротехникасы жоғары болған сайын және өнім неғұрлым молайған сайын, соғұрлым бұл коэффициенттер мөлшері азая береді. 
 Жалпы булану коэффициенті деп топырақ пен өсімдіктер бетінен буланған сумен оның өсу дәуірі кезіндегі ауа дымқылдығы топшылығының тәулік бойындағы орташа мөлшерінің қосындысының арақатынасын айтады. 
 Пайдаланылатын судың жалпы мөлшерін анықтаудың әдістері.Пайдаланылатын судың жалпы мөлшерін эмперизм және жартылай эмперизм әдістерімен анықтайды. 
 Эмперизм әдісі. Еліміздің барлық аймақтарында мелиоративті- тәжірибе станциялары мен басқада ғылыми- зерттеу мекемелері орналасқан және олар көп жылдар бойы ауыл шаруашылық дақылдарын суарудың ең қолайлы режимін зерттеп, тәжірибе учаскелерінде белгілі өлшеулер жүргізу арқылы дақылдарың суды пайдаланудың жалпы мөлшерін анықтайды.Ғылыми мекемелер осы зерттеулердің нәтижелеріне сәйкес ұсыныстар береді.Бұл ұсыныстарда пайдаланатын судың жалпы мөлшері, суару нормасының ең тиімді мөлшері, суару мерзімі және әр мелиоративтік аймақ үшін барлық ауыл шаруашылық дақылдарын неше рет суару керек екендігі көрсетіледі. Әдетте суару жүйелерін жобалау жұмыстары осы көрсеткіштер негізінде жүргізіледі Жартылай эмперизм әдісі. Суару жүйесін бұрын суару жұмыстары жүргізілмеген жерлер үшін жобалағанда буланудың жалпы мөлшерін (пайдаланатын судың) биоклиматтың әдіспен анықтайды, ол үшін мына формула қолданылаты: 
 
Е=КЕd 
 Бұнда: - есептелген жыл ауа ылғалдылығының тапшылығының қосындысы, Мб есебімен (жақын жерде орналасқан метеостанциядан алынады); 
 К- жалпы булану коффициенті (биологиялық ирек сыздық коэффициенті), тәжірибе станцияларында жобалаған суару жүйесі жағдайына сәйкес жағдайда арнаулы тәжірибелер жүргізу арқылы анықталады. 
 Пайдаланылатын суадың жалпы мөлшері Е-мәдени өсімдіктердің егістік жерден пайдаланылатын суының жалпы мөлшері, ол өсімдіктер және топырақ бетінен булатын сумен бірге жаңбырдан кейін өсімдіктер бетінен буланатын судың қосындысына тең болады.Бұл мөлшерге өсімдіктердің тамыр жүйесі орналасқан топырақтың 1,0 метрлік қабатынан жұмасалатын судың мөлшерімен бірге одан төмен қабаттан да жұмсалатын суда кіреді. 
 "К" мөшері әрбір өсімдіктердің ерекшеліктеріне сәйкес биологиялық ирек сызық түрінде өзгереді және әр онкүндік үшін арнаулы тәжірибеледің нәтижесі негігінде анықталады.Ол үшін төмендегі формуланы қлоданды: 
 
 
 
 
 Бұнда: - онкүндік бойынша тәжірибе арқылы анықталған судың нақылы булану мөлшерінің қосындысы, мм есебімен; 
 
Ол   тең болады. 
 
Бұнда:( топырақтың 1,0 мерлік қабатындағы су қорының көбеюі); 
 
m-суару нормаларының қосындысы; 
 
up-пайдаланылатын жауып-шашын мөлшері; 
 
-топырақтың 1,0 мерлік қабатынан төменгі қабаттан көтерілетін, не болмаса одан төмен ағып көтетін судын мөлшері; 
 
-ауа ылғалы тапшылығының тәулік бойындағы орташа мөлшерінің қосындысы. Мб есебімен. 
 Өсімдіктің өсу дәуірінде буланатын судың жалпы мөлшері әрбір онқүндікте буланатын судың қосындысында тең болады. 
 Жалпы булану коэффициентінің аймақтық көрсеткіштері болмаған жағдайда (биологиялық ирек сызық коэффициенті) Укр НИИГ и М-де Украина республикасы үшін ауа температурасыны4 тәулік бойындағы орташа мөлшерінің қосындысы арқылы анықталған коэффициенттерді күн сәулесінің ұзыындығына түзету енгізу арқылы пайдалануға болады. 
 
 
 
бұнда:l-күн сәулесі ұзындығы 12 сағаттық ұзындыққа келтіретін түзеткіш; 
L-күн сәулесінің астрономиялық ұзындығы, сағат өлшемімен.

 Топырақтың  су балансының тапшылығы немесе  суармалау нормасы. 
 Жобадағы өнімді өндіру үшін әр гектар егістікке жіберілетін барлық судың мөлшерін суармалау нормасы (м³/га, немесе топырақтың су балансының тапшылығы деп атайды).  
 Суармалау нормасының мөлшері ауа райының, топырақтың және жердің мелиоративтік жағдайы мен дақылдарың биологиялық ерекшеліктеріне, сондай-ақ дақылдардың өсіп-өну ұзақтығына және оларды баптаудың агротехникалық әддістеріне байланысты болады. 
 Топырақтың 1,0 метрге тең қабатының су балансының тапшылығы ыза судың деңгейі терең болғанда С.М.Алпатьевтың мына формуласы арқылы анықталады: 
 
 
 
бұнда:E=KEd- есептелген жылдағы буланудың жалпы мөлшері, мм есебімен;  
y-ылғал алмасу коэффициенті. 
Су балансының тапшылығын анықтағанда жауын- шашынды тиімді,тиімсіз деп бөлмей барлық жауған жауын-шашынның мөлшерін еске алу керек, өйткені "К" коэффициентін анықтағанда барлық жауын-шашын ескеріледі. 
 
Топырақтың су балансының тапшылығы әр жеке декадалар үшін анықталып, кейін олар біріне-бірі қосылады және өсімдіктерді қолайлы түрде ылғалмен қамтамасыз ету кезеңінің басынан аяғына дейін үдетілген мағынада көрсетіледі. 
 
Жалпы өсімдіктерді қолайлы түрде ылғалмен қамтамасыз ету кезеңінің соңы: 
 
Күздік және жаздық бидай, тұқымдық жүгері үшін-егін дәнінің пісу кезеңі; 
 
 Жазғытұрым отырғызылған картоп үшін-сабақтары мен жапырақтарының солу кезеңі; 
 Қант қызылшасы үшін-мардымды қант жинау кезеңінің бірінші жартысының соңы; 
 Томаттар үшін-өнімді жаппай жинаудың соңы; 
  Топырақтың су балансының тапшылығы немесе суармалау нормасы. 
 Жобадағы өнімді өндіру үшін әр гектар егістікке жіберілетін барлық судың мөлшерін суармалау нормасы м²/га, немесе топырақтың су балансының мөлшері ауа райының, топырақтың және жердің мелиоративтік жағдайы мен дақылдардың биологиялық ерекшеліктеріне, сондай-ақ дақылдардың өсіп-өну ұзақтығына және оларды баптаудың агротехникалық әдістеріне байланысты болады. 
Топырақтың 1,0 метрге тең қабатының су балансының тапшылығы ыза судың деңгейі терең болғанда С?М? Алпатьевтың мына формуласы арқылы анықталады: 
 
 
бұнда: Е =KEd - есептелген жылдағы буланудың жалпы мөлшері, мм есебімен; 
7. Жалпы булану коэффициентті "К" (Укр. НИИГ и М мәліметтері) 

Дақылдар
Көктеуден бастап	Қант қызылшасы	жүгері	Күздік бидай	Жаздық бидай	томаттар	Жазғы-тұрым отырғызылған картоп	5 рет орылатын жонышқа
0-100	0,28	-	0,53	0,27	-	0,23	0,6
100-200	0,29	0,23	0,53	0,30	0,23	0,27	0,52
200-300	0,30	0,25	0,52	0,36	0,33	0,40	0,46
300-400	0,32	0,27	0,52	0,36	0,33	0,36	0,44
400-500	0,33	0,29	0,51	0,39	0,36	0,40	0,46

 
 

 

 

Бороздамен суару әдісі

Қолдану шараттары: Әдетте бороздалармен суару кең қатарлы  отамалы дақылдарды суару үшін (мақта  егісі, жүгері, қант қызылшасы, картоп, көкөніс және жеміс-жидек, орман  алқаптары), ал кейде дәнді дақылдары (себілген бороздалар) суару үшін де қолданылады. 
          Бороздаламен суару егістік мөлшері 0,02....0,03 шамасындағы учаскелерде жүргізіледі.Суды бороздалар бойымен олардың аяғына дейін өздігімен ағып баруын қамтамасыз ету үшін лоарды еңңістікке әр шамадағы бұрышпен тілуге болады.Суарудың бұл әддісін сорланған топырақтарда қолдануға болмайды, өйткені әрбір суарғаннан кейін бороздалар жотасына, ауыл шаруашылық дақылдарына зиян, еріген тұздар көтеріледі. 
 Бороздаладың классификациясы.Бороздалар өздерінің тереңдігіне қарай тайыз - 8...12см, орташа - 12....18см және терең- 18...22 см болып үшке бөлінеді, ал су ағызу жағдайына карай суды үздіксіз ағызып тұратын (су тлотырылмайтын) және доғал (сумен толтырылған); көрінісіне қарай - парабола, трапеция тәрізді; бермалы, террасты және саңылаулы бороздалар, ұзындығы жағынан - ұзын және қысқа бороздаларға бөлінеді. 
 Суару бороздаларын жерге орналастыру.Суару бороздаларын КОН-2,3; КОН-2,8;КОН-2,8-П; КРН-4,2 аспалы культиватор - қопсытқыштары арқылы тіледі. 
 Жоғарыда көрсетілген бороздалар өзінің көрінісіне қарай трапеция, немесе парабола тәрізді болады, лоардың түбінің ені 10см болып терендігі 12....22см болады және олардың баурай қатынасы 1:1 болады (12-а, сурет). 
 Суармалы көкөніс шаруашылығында көшет отырғызатын машиналамен сепкіштерді пайдалану үшін террасты бороздалар мен бермалы бороздаларды қолданады. Бұл бороздалады тілу үшін культиваторлаға қопсытқыштар орналастылады. 
 Сіңіру суару жұмыстарын ұйымдастырғанда сушылардың жұмыс өнімін арттыру үшін кейбір жағдайларда тереңдігі 35-40см саңылаулы-борздалар тілінеді.Оны тілу үшін арнаулы-саңылаулы-борозда жасаушылар қолданылады. 
 Сулану нұсқасының бірігу шарттарына сәйкес жеңіл топырақтар үшін бороздалардың білік аралыға 0,5....0,6м орташа топырақтар- 0.8....1,1 м болады. 
 Еңістің мөлшері і-0,0005 болғанда бороздалардың ұзындығы 50...80м-ге тең деп саналып, ал ол і-0,001 болғанда 40....60м және еңіс і-0,002 болғанда борозданың ұзындығы 30....40 м-ге тең болады. 
 Суды үздіксіз ағызып тұратын (сумен толтырылмайтын) бороздаламен суару.Бұндай бороздалар шаршы-ұзлап және қатарлап себілген барлық отамалы дақылдарды бетіс, еңістігі і-0,002....0,02 мөлшеріндегі учаскелерді суару үшін кеңінен қолданылады.Тайыз және орташа бороздалар арқылы суару дақылдардың қатар аралықтарын баптауға және өнімді жинау жұмыстарын механикаландыруға кедергі жасамайды.Сондай-ақ бұндай бороздалармен суарғанда лоарға жіберілетін су мөлшері тұрақты және құбылмалы болады.Борозда соңындағы артық су төменге ағызылып жіберіледі.Бороздаларға жіберілетін су мөлшері тұрақты болған жағдайда су оның ұзындығының 85...90% тең бөлігіне жеткеннен кейін оған су жіберу тоқтатылады.Борозданың қалған бөлігі судың өздігінен ағып баруы арқылы дымқылданады.Бұл бороздалардың кемшілігі-олар біркелкі дымқылданбай, бас жағы мол, ал соңғы жағы аз дымқылданады. 
 Еңістің мөлшері үлкен және топырақ ауыр болған жағдайда су борозданың аяғына жеткенде топырақ қабаты толығынан дымқылданып үлгермейді, сондықтан артық су төменге ағызылып жіберіледі.