Микотоксикоздар

Жоспары:

I. Кіріспе

    1. Микотоксикоздар

II.Негізгі  бөлім

    1. Фузариоз. 

    2. Споротриеллотоксикоз

    3. Фузариограминеаротоксикоз

    4. Афлатоксикоздар

 

III.Қорытынды

IV.Пайдаланылған   әдебиеттер

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Микотоксикоздар — микотоксиндермен адамның және жануарлардың улaнуы.

Микотоксиндер топырақта  көп кездесетің фитопатогенді және сапрофитті саңырауқұлақтардың көбісімен  продуцирленеді. Олармен продуцирленетің  микотоксиндер жинаудың, сақтаудың  және өндеудің қолайсыз жағдайларында  ауылшаруашылық дақылдарында жинақталады.

Әсіресе жануар текті азықтарда  микотоксиндердің анықталуына көп  көніл бөлу керек(етсүтті тағамдар, жұмыртқа). Микотоксиндер қоректін құрамында көгеру болмаса да болуы  мүмкін.Жануарлардың улануы күзде және ерте көктемде болуы мүмкін. Микотоксиндер  сыртқы орта факторларына төзімді болып  келеді, оның ішінде суыққа, жоғары температураға, құрғатуға, ультрофиолет және ионды  сәуле әсері.

Ең тараған адам мен  жануардағы алиментарлы микотоксикоздардың біріей  фузариотоксикоздар: споротрихиеллотоксикоз, фузариограминеаротоксикоз, фузарионивале-токсикоз. Қоздырғышы болып трихоцетен тобының  токсиндерін продуцирлейтің Fusarium тұқымдастығына жататың саңырауқұлақтар болып  саналады

 

 

 

 

 

 

 

 

1.Фузариоз.  Егін далаларында Fuzarium тұқымдастығына жататын өсімдіктің тамырын, сабағын және сағағын зақымдайтың саңырауқұлақтар тудыратын ауру тараған.

Сағақтын және дәннің фузариозы  ауаның ылғалдылығы және температурасы  жоғары болғанда дамиды.Фузариозды дәнмен улану бұрын некротикалық ангинаға ұқсағандықтан септикалық ангина деп  атаған. Негізінде зақымдалған дәннен пісірілген нанды қолданғаннан кейін 1-2 жетіден кейін қанда гранулоциттердін санының өзгеруі байқалады, ал содан  соң  миелоидты және  лимфоидты  тіндердін зақымдалуы, сүйік кемігінің  некрозы байқалады, нәтижесінде  қанайналым бұзылады.

Егіннің қатты сорттары, сонымен бірге вегетециялық периоды  ұзарған және органогенез фазаларының  ақырындауымен сипатталатың сорттар  фузариозбен зақымдалуға сезімтал болып келеді. Сағақтың қабыршағы  дәнге тығыз жанасқан және қатты, тығыз кутикуласы бар егін сорттары фузариозға тұрақты болып келеді.

Дәндердің токсигендігін  анықтау әдісі фузариозбен зақымдалуы өнімнін төмендеуіне және адам және жануар  денсаулығына қауыпты заттардын ең алдымен вомитоксиндердің жиналуына әкеледі..

Фузариоздар деп фузариум тұқымдастығының саңырауқұлақтармен зақымдалған нан өнімдері қолдану  нәтижесінде туатын алиментарлық ауру. Бұл аурудың этиологиясы толық  зерттелмеген. Уланудын кең тараған  түрі «пьяный хлеб» және алиментарлы-токсикалық алейкия.

«Пьяный хлеб» улануы. Fusarium тұқымдастығының саңырауқұлақтармен зақымдалған дәндердің сырт пішіні кедір бүдір және кейде аққызыл  налет болады. Зақымдалған дәнде  органикалық заттардын терең  ыдырауы байқалады, кейбір авторлардың  айтуынша оның ішінде токсикалық заттар түзіледі.Зақымдалған дәннен піскен нан «пьяный хлеб» деп аталады, себебі ол кейбір гастроэнтерикалық  көріністерден басқа алкогольмен  мас болғандағы көріністер байқалады. Бас ауруы, бас айналу, құлақта  шу, бұлшықеттік әлсіздік, аяқ қол  дірілі байқалады. Сонымен бірге  қарашықтын кенеюі, бет түсінің ционотикалығы, жүрістін бұзылуы және гастроэтерикалық көріністер байқалады. Айтылған барлық көріністер 2 тәуліктен кейін жоғалады. «Пьяный хлеб» улануының клиникалық көрінісі этиологиясы сияқты толық  зерттелмеген.

Тауықтың  некроз кезіндегі фузариотоксикозы

2.Споротриеллотоксикоз (алиментарно-токсическая  алейкия) — ауыр ауру, Fusarium sporotrichiella саңырауқұлағының микотоксиндер әсерімен байланысты. 

Бұл ауру ерте көктем  кезінде дамиды, бадамша безінің,  жұмсақ таңдайдың және жұтқыншақтың  артқы қабырғасын зақымдалумен  сипатталады. Ауру аса маңызды  емес продрамальды кезеннен басталады.  Теріде полиморфты геморрагиялық  бөртпелер пада болады, ал кейбір  аймақтарда буллезді бөрпелер  болады, оның құрамында серозды  сұйықтық болады.Сол уақытта ауыз  бен мұрынның шырышты қабығында  ұсақ бөртпелер пайда болады. Жұмсақ таңдай бадамшасының гиперимиясынан  кейін олардың үстінде некротикалық  процесстер дамиды.Бірақ та аурудың  сыртқы клиникалық симптомдардың  пайда болуынеа дейін ең алғашқы  белгісі қан құрамындағы өзгерістер болып табылады, ол гемопоэздің депрессиясын көрсетеді. Лейкоциттердін санының күрт төмендеуі, аурудың ауыр жағдайларында  - 1 мм3 та 100-ге дейін және одан да төмен. Аурудын негізінде қанайналымнын бұзылуы нәтижесінде алейкия жатады. Бірақта уақытысында қолданған шаралар дың нәтижесінде сүйек кемігінің функциясын қалпына келтіру оның өмір сүргіштігін сақтауға мүмкіндік береді.

Патогенез сипатына байланысты ауруды алементарлы – токсикалық алейкия деп атайды. Саңырауқұлақ токсиндеріне үй жануарларының көбісі сезімтал келеді.

Алиментарлы – токсикалық алейкия ауруын алдын алу шараларына далада қыстап шыққан дәндерді қолданбау  жатады. Профилактиканың қажетті  шарты болып ақуыздарға және көмірсуларға бай тамақтану саналады.

Жануарлар септикалық ангинамен  ауыратының ескеретің болсақ, онда қыста далада қалған дәндерді жануарларға  жем ретінде қолданылуға болмайды. Көп жағдайда оларды спиртоводочный заводтарға спиртті өндіру үшін жібереді.

 

3.Фузариограминеаротоксикоз( «пьянный хлеб» синдромы) – Fusarium graminearum-мен  зақымдалған дәндерден пісірілген өнімдерді қолданғанда туындайтын ауру.

Бұл саңырауқұлақ ОЖЖ –  ға әсер ететің, алколойдтарға және холиндерге, азотқұрамды глюкозидтерге  жататын токсиндерді продуцирлейді. Бұл жағдайда әлсіздік, бастың ауруы, бастың айналуы, құсу, диарея, іш ауруы  байқалады.

Психикалық бұзылыс пен  анемия болуы мүмкін. Басқа Fusarium graminearum микотоксиндері – зеараленон –  жемдерді қолданғанда, ірі қара мал  мен шошқаларда вульвовагиниттерді, абортты, бесплодияны тудыруы мүмкін.

Фузарионивалетоксикоз «қызыл көгерумен» зақымдалған дәндерді қолданғанда  туатын ауру.Бұл саңырауқұлақтар  трихотецендер тобына Б типіне жататын  ниваленон, фузаренон Х микотоксиндерін  продуцирлейді.

Бери – бери ауруының жүректік формасы – Жапонияда 1700 жылдан белгілі ауру, Penicillium citreoviridae-мен  зақымдалған сарғыш түсті күрішті  тамаққа қолданғаннан туындайды.

Цитровиридин микотоксині  орталық жүйке жүйесін және жүрек  – қан тамыр жүйесін зақымдайды. Өлімге әкелуі мүмкін. P. Islandicum бауырды  зақымдайтың исландитоксинді продуцирлейді.

Эрготизм – бұрыннан белгілі  бүкіл әлемге белгілі ауру. Өткір  формалары летальдықпен сипатталады. Ауру адамда өткір гастроэнтерит  және ОЖЖ зақымдалу симптомдары  байқалады. Созылмалы түрі құсумен, асқазан – ішек бұзылыстарымен сипатталады. Жыныс мүшелерінін зақымдалуы кезінде  бесплодия болуы мүмкін.

Эрготизмнің 3 формасын ажыратады: конвульсивті, гангренозды, аралас. Эрготизмнің  конвульсивті формасында бірінші орынға жүйке жүйесінін зақымдалуы тұрады: аяқ және қол саусақтарының парестезиясы, жансыздану, ұйқышандық; опистотонус, жақтың ұйуы болуы мүмкін, ал содан  соң қол және аяқтың жазғыш бұлшық еттерінің контрактурасы, ОЖЖ зақымдалуы, естің бұзылыстары туады.

Гангренозды формасында бірінші  орында жүрек – қан айналым  жүйесінің бұзылуы тұрады: цианоз, қол мен аяқтың ауруы және басқа  да симптомдар,қан тамырлардың облитерациясы нәтижесіндегі гангренаның көріністеріне  ұқсас. Аурeдың  патогенезінің мінезіне байланысты ауруды алиментарлы-токсикалық алейкия деп атайды. Саңырауқұлақтын  токсиніне ұй жануарлардың көбісі сезімтал болып келеді. Тағамда F. Sporotrichiella токсины  бар екенің тағам экстрактісін құстарға, мысықтарға, тышқандарға еңгізу арқылы анықтауға болады.

Ауыр жағдайда некроздың  пайда болуымен  гангрена дамиды. Споралардың алкалоидтары жұмсақ бұлшықеттерді,әсіресе  жатырдың бұлшықетін қысқартатын қасиетке ие.

 

4.Афлатоксикоздар- құрамында  токсин метаболиттер,афлатоксиндер (As-pergillus flavus және  Aspergillus parasiticus) бар, тамақ  жегенде  пайда болатын ауру.

 

Бауырдың  токсикалық  дистрофия кезіндегі микотоксикозы

«Афлатоксин» - A(spergillus) Fla(vus) toxinus  деген сөздерден шыққан. Олар 1960 жылы Ұлыбританияда  ашылған. Олар өсімдікті тағамдардан,әсіресе, дәнді дақылдардан кең таралады,олардың  әсер ету басы- афлатоксин  B1,B2,B2a; G1,G2,G2a; M1,M2; Және де олар жер жаңғақта, сәбізде, асбұршақта, какаода, етте,сүтте және сырда табылған.Афлатоксиндер  термиялық қайта өндіруде бұзылмайды. Олар өте улы болып келеді. Мысалы,жануарлардың өткір улануы В тобындағы афлатоксинмен  шақырылған.Өткір улану қозғалыстың  бұзылысымен,бауырдың зақымдалуымен (цирроз,некрозалғашқы рактың дамуымен),тырысқақпен, геморрагиямен, ісіктермен, және де асқазан - ішек жолдарының қызметінің бұзылысымен анықталады.Және де аспергилалар  микотоксиндердің басқа да түрлерін өндіреді- охратоксиндер А,В,С(A.ochra-Wceus),патулин(A.terreus, A.niverus, A.candi), глиотоксин(A.giganteus,A.fumigatus),стеригматоцистин(A.versicolor,A.nidulans), треморген(A.clavatus,A.flavus,A.candidum), цитохалазминалар(A.clavatus), цитринин(A.terreus,A.niveus,A.candidum).

Он екі  елі  ішектің  геморрагиялық  қабыну  кезіндегі  афлатоксикозы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды:Жануарларда микотоксикоздың белгілері анықталған кезде рационнан сапасыздыққа күмәні бар жемді шектейді. Зерттеу үшін ветеринарлы зертханаға барлық жемнің бақылауларын жібереді. Бақылау жемдерін сақтау үшін жоғары ылғалдылықпен 40-45С толығымен ылғалды болғанға дейін кептіреді.Сұрыпталған орташа бақылауларды әрқайсысы 1кг аз емес массада 2 бөлікке бөледі,оларды таза құрғақ банкаларға немесе мақтақағазды қапшықтарда орайды да,ашылмайтындай етіп белгісін қояды. Бақылаудын бір бөлігін комиссиялық сұрыптаудан өткен актпен қоса құжатқа бағыттайды. Ал екінші бөлігін 1ай көлемінде екіншілік ластануды болдырмайтын жағдай жасалынған шаруашылықта сақтайды.

Құжатта зерттеу мақсатын,жемдік заттың түрін,оның нұсқауын, партия салмағын,бақылаудың сұрыптау орнын көрсетеді; Комбикормдар үшін, онымен қоса, рецепттің номері мен құрамын,өнімнің шығу датасын, ауысым номерін, партия номерін жазады.

Диагностикалық зерттеулерде қосымша ретінде аурудың пайда  болу күнін,түрін және ауырған жануарлар  санын,аурудың негізгі симптомдарын жазады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған  әдебиеттер:

1. Бияшев,Толысбаев «Микробиология  және  иммунология», Алматы 2006

2.www.google.kz