Элеватор технологиясы

Кіріспе

   Бидайды өсіріп  оны ұнға айналдыруды адамзат  ерте кезден – ақ білген. Бидай  өнеркәсіптің көптеген салаларында  : ұн, жарма, комбикорм өндіруге, техникалық  мақсатта, медицинада тағы да  басқа салаларда кеңінен қолданылады.  Бидай өнімдерін көптеген дәнді  тағамдар даярланады. Ол ең құнды  шикізат болып есептелінеді, адамның  энергетикалық қажеттіліктерін  қанағаттандырады.

   Өткен ғасырдың 80-90 жылдардағы ұн өнеркәсібінің  техникамен қайта жабдықталуы  ұн өндірудің тиімділігін және  жоғары өнімділікті технологиялық  қондырғыларын енгізу арқылы  ұн өнеркәсібінің потенциалды  мүмкіндіктерін жоғарлатты.

     Ұн зауыттарының  тиімді жұмысының құрамды бөлігі  жаңа технологияларды , жаңа жоғары  өнімділікті энергияны үнемдейтін  қондырғыларды енгізу болып табылады. Және ең бастысы – тек қана  нан зауыттарының, кіші наубайханаларының  қажеттіліктерін қанағаттандыру  емес, сонымен қатар кондитерлік  өнеркәсіптер үшін арнайы тапсырыстарды  дайындау, сонымен қатар ұнның  әр сорттары мен басқа компонентерден  ұн қоспаларын шығару және  мал шаруашылығы мен құс шаруашылығының  қажеттіліктеріне азық өнімдерін  шығару болып табылады.

   Қазіргі заманғы  ұн зауыты құрамына кіру керек:  бидайды элеваторда фркациялау  учаскесі және жоғары тиімділікті  астық тазалау және ұнтақтау  бөлімдері, сонымен қатар ұнды  қапсыз сақтайтын дайын өнім  бөлімі, осы заманғы транспортты,  таразылы және қаптайтын қондырғысы  бар бөлімдер. Ұнның әртүрлі сорттарынан  және басқа компонеттерден қоспа,  соның ішінде витаминдер мен  микроэлементтер дайындайтын цехтардың  құрылуы маңызды орын алады.

  Ұн тарту өндірісінің  тиімділігін арттыру үшін:

• Ұн тарту өндірісінің рационалды құрылымын дайындау және орындау;
• істеп тұрған өнеркәсіпті реконструкциялағанда ұнның композитті сорттарын құруға арналған цехтар салу керек.

   Маркетингтің тауар  айналымы мен саудаға қарағанда  үлкен маңызы бар. Сатып алушыларға  өнеркәсіп не ұсынса, соны сатып  алуды міндеттейді. Маркетинг  көлемімен өнеркәсіп тұтынушылардың  сұранысын қанағаттандырып отырады.  Маркетинг екі сатылы процесс,  өндіріс күші және тұтынушыларға  негізделген. Бұндай жағдайда  бұл процесс жоспарлап және  бұйымды қайта өңдеу бағалы саясат, тауар айналымы ұсыныстары, тұтынушылардың сұраныстарын толық қанағаттандырады.

  Қазіргі маркетинг  концепциясы өндірістегі тұтынушылардың  сұранысын және оның өзгерістеріне  негізделген. Сонымен қатар маркетингтің  бағы бір мақсаты сатып алушылардың  сұранысын қанағаттандырылмаса,  оны қанағттандыру мақсатында  өндірісті ыңғайландырады.

  Маркетинг жүйесі  өнеркәсіп тауарлары мен функционалды  түрде тұтынушылардың сұранысы  бойынша ассортиментті және сапалы, қажеттісін шығарады. Кез – келген  жағдайда сұраныс ұсыныстан төмендеп  немесе жоғарлап кетуі мүмкін. Мұндай жағдайда маркетинг басқару  жүйелерімен жұмыс жасалынады.

  Өнеркәсіптік маркетинг  жүйесі 5 түрге бөлінеді: дұрыс жылжыту  концепциясы, тауарды шығару концепциясы,  комерциялы күшті интенсификациялы  концепциясы, маркетинг концепциясы  және әлеуметтік маркетинг концепциясы.

  Дұрыс жылжу концепциясында  тұтынушылар тауарға жақсы көзқараста , яғни кең ауқымда және бағасы  жеткілікті болады. Жетекшілік өзінің  күшін алға жылжу және жоғары  жүйеде дамуына жұмсайды. Концепция  2 стадияға бөлінеді:

1. Тауарға деген сұраныс жоғарлағанда. Бұл жағдай жетекшілік өндіріс ауқымын кеңейтуі қажет.
2. Тауар бағасы  тым жоғары болғанда оны тез арада түсіру қажет.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2.1 ЖШС “ Белес- Агро ”-ға сипаттама

“Белес-Агро” ЖШС 2005 жылы 27 сәуірде заңды тұлғаты ретінде мемлекеттік тіркеуден өтті. Бастапқы уақытта ол ”Агро-Траст” ЖШС деп аталды, сол кездегі оның негізгі қызметі реанимация және көлемі 24 мың тоннаға дейін астық сақтайтын Ростоши астық қабылдау кәсіпорының толық жұмыс істеуіне дейін.

 ”Агро-Траст”ЖШС 2005 жылы 14 маусымда акеттілестықты қабылдау, өлшеу, кептіру, тазарту, сақтау және тиеу қызметін жүзеге асыруға лицензия алды.

2007 жылы диірмен кешенінің  құрылысы басталды, ал 2009 жылдың 26 қарашасында  мемлекеттік қабылдау комиссиясына  тапсырылды.

 Барлық құрылыс, құрастыру  және ертке келтіру процесі  неміс мамандарының қадағалауымен  жүзеге асты. Комбинат “ Buhler” швейцар- неміс фирмасының диірмен машина жасаудағы әлемдік көшбасшының жабдығы мен технологиясымен толық жабдықталды, яғни өндірістің барлық толық автоматтандырылуын қамтамасыз етеді деген сөз.

“ Buhler” – мен бірге ”Белес” диірменінде сонымен қатар астық сақтаудың алдыңғы қатарлы американдық технологиялары қойылған- бұл температура тәртібін, ылғалдылығын қадағалайтын және онлайн тәртібіндегі сақтаудың барлық процестерін “СКАФКО” фирмасының астық сүрлейтін ыдыстары болып табылады. Сақтау көлемі 15 мың тонна – бұл диірмен үшін астықтың 3 айлық қоры.

 Сонымен қатар отандық  өндірушілер де бар: теміржол  мен автомобиль көлігінен астық  қабылдайтын жүк түсіретін орны  бар, технологиялық жабдықтағы  мехнаикаландырылған мұнарада астықтың  алғашқы толықтырылып әзірленуі.

  Басқа аналогтардан  негізгі айырмашылығы болып табылатыны- “ Buhler”  фирмасының барлық аппаратты- технологиялық сұлбасы тазарту еселігін 3-5 есеге дейін арттырады.

  Жабдықтың тағы бір  ерекшелігі – керекті фракцияға  дейін ұнды тарту мүмкіндігін  жүзеге асыру, ұнды дәрумендендіру  технологиясының арқасында түрлі  қасиет пен сападағы өнімдерді  алу мүмкіндігі

2010 жылдың 3 ақпанында ”Агро-Траст”ЖШС “Белес-Агро” ЖШС болып өзгертілді.

2.2 Бидайға жалпы сипаттама

  Бидай — астық тұқымдасына жататын аса маңызды дәнді дақыл. Қазақстанда 6 түрі (Еділ бидайы, Польша бидайы, көже бидай, жұмсақ бидай, қатты бидай, көбен бидай) өседі, жабайы түрлері сирек кездеседі

  Бидай – дәнді-дақылдар тобына жататын, көбінесе біржылдық шөптесін өсімдік. Дәнді-дақылдардың ішіндегі ең басты және ең көп өндірілетін дақыл. Бидайдың 20-ға жуық жабайы және мәдени түрі белгілі. Бір гектардан 30-40 центнер өнім береді. Бидай сұрыптары құрамындағы эндосперманың (80-84%) мөлшеріне байланысты бағаланады.

  Бидай біздің заманымызға дейінгі 6000-5000 жылдары Ежелгі Грекияда өсіріле бастаған. Мысыр мен Қытайда біздің заманымыздан 4000 жыл бұрын бидайдан тағамдар жасаған. Адамдар бидайды тек тағам ретінде ғана емес, сонымен қатар емдік қасиеттері үшін де ерте заманнан бағалаған. Бидайдың дәні байлық пен жақсылықтың нышаны ретінде қабылданған, өйткені ол кезде көбіне қолданылған сұлы мен қара бидайға қарағанда, суыққа және құрғақшылыққа төзімсіз бидайдан жақсы өнім алу қиын болған. Ақ ұн тек үлкен мерекелер кезінде ғана пайдаланылған, онда да оған әркімнің мүмкіндігі келе бермейтін.

  Сұрпына қарай бидайдың құрамындағы крахмал мен көмірсулардың мөлшері 50-70%-ға дейін, ақуыздар 10%-дан 20%-ға дейін жетеді. Сондай-ақ, өсімдік майлары, дәрумендер (В1, В2, В6, С, Е, РР), минералдар (калий, кальций, магний, фосфор т.б), өзектер, пектинді заттар, сонымен қатар белсенді ферменттер бар.

  Зерттеу жұмыстары барысында суда өнген бидайдың құндылығы бірнеше есе көбейетіні анықталған. Мәселен, өнген бидайда В2 дәрумені 10 есе көп болған. Осындай керемет қасиеттерінің арқасында өнген бидайды жеу адам ағзасы үшін аса пайдалы. Бидайдың дәніне қарағанда, қабығы мен ұрығында Е дәрумені, антиоксиданттар, В тобындағы дәрумендер өте көп болады.

 

Қолданылуы

  Бидайдан ұн, ұнтақ жармасын, «тритикале» және «булгур» жармасын жасайды. Ұнтақ жармасы – өзімізге белгілі «манная крупа». «Тритикале» – будандастырылған бидай мен қарабидайдан жасалған жарма. Ұннан нан, макарон, кондитерлік тағамдар өндіріледі. Кебектің қайнатпасы теріні жұмсартады. Бидайдың масағы флористикада гүл шоғырлары мен композицияларын безендіру үшін қолданылады.

 Биіктігі 40 — 130 см, тамыр жүйесі — шашақты, тарамданған. Сабағы қуыс, жұмыр, жапырағы таспа тәрізді, сағағы сабағын орай орналасқан. Гүл шоғыры — күрделі масақ, оның қынабында 2 масақша қабыршағынан тұратын масақтар орналасқан, ал олардың аралығында 3 — 5 гүлдері болады. Масақтың пішіні ұршық тәрізді, түсі ақ, қызғылт, кейде қара, ішінде қылтанағы болады. Тұқымы — ұзына бойына тартылған сызаты бар, беті жылтыр дән. Масақ қылтығына, түсі мен масақша қабыршағының түк басуына, қылтықтары мен дәндерінің түсіне, т.б. байланысты бидайдың түрлері түршелерге бөлінеді, ал әрбір түрше сорттардан тұрады. Қазақстанда негізінен жұмсақ және қатты бидай өсіріледі.

• Жұмсақ бидайдың (triticum aestіvum) масағы да жұмсақ, дәні жұмыр әрі жылтыр, сабағы қуыс. Оның ұнынан көбіне нан пісіріледі, ол нәрлі және жоғары сапалы болып саналады, құрамында 16%-тей белок болады, жылтырлығы 70%, дән уызы серпімді әрі созылмалы келеді. Жұмсақ бидай Қазақстанда егіс көлемінің негізгі бөлігін алып жатыр. Табиғаттың әр түрлі жағдайына ыңғайлы, өсу қабілеті жоғары болуына байланысты оны көптеген аймақтарда өсіреді. Бидайдың дәнінен жарма, ұнынаннан, макарон, кеспе жасайды, кондитер өнеркәсібінде кең пайдаланады. Әсіресе, Қазақстанның Батыс, Орталық, Шығыс аудандарында өсетін жұмсақ бидай өте құнды болып есептеледі.
• Қатты бидайдың (triticum durum) дәні ірі, сопақша, жылтыр. Оның дәнінде 24% белок бар, ұнының сапасы жақсы, одан кеспе және макарон жасайды, бірақ жұмсақ бидайға қарағанда наны онша көтерілмейді. Қазақстанның климаты қуаң жерлерде өсетін қатты бидай ұнының сапасы өте жоғары болады.

 

Бидай егістігі.

 Жұмсақ және қатты бидайлардың жаздық және күздік сорттары бар. Жаздық бидай көктемде, күздік бидай күзде егіледі. Күздік бидайдың тұқымы 1 — 2⁰С жылылықта, 7 — 9 күнде көктеп шығады. Сол қалпымен қар астында қыстап, көктемде өсіп, дән салып, жазда піскен соң орылып жиналады. Күздік бидай дәнінің толыға бастаған кезінде ылғалды көп керек етеді. Көктемгі қуаңшылық оның өнімінің азаюына әсер етеді, дәні солыңқы болады. Сондықтан қыста қар тоқтату жұмыстарын жүргізу керек. Күздік бидай, көбінесе, оңтүстік облыстарда өсіріледі. Күздік бидайдың белгілі сорттары: “Жетісу”, “Қарлығаш”, “Комсомолдық — 1”, “Мироновтық — 808”, “Прогресс”, “Шыны тәріздес-24”. Егіс көлемі, түсімі, дәнінің сапасы жағынан жаздық бидай бірінші орын алады. Ол, көбінесе, Қазақстанның солтүстік, солтүстік-шығыс, орталық облыстарында өсіріледі, оның тұқымы 12 — 14⁰С жылылықта бітік шығады. Түптену және сабақтану кезеңінде суды көп керек етеді, әрі топырақтың құнарлығын қалайды. Әсіресе, қызыл-қоңыр, құнарлы, саздау топырақтарда, тың жерлерде жақсы өседі. Тұқым себу мөлшері мен мерзімі әр аймақтың ауа райына, топырағына байланысты. Қазақстанда жаздық бидайдың көп тараған сорттарына ерте пісетін “Қазақстан-15”, “Қазақстан-19”, “Қазақстан-25”, “Қарабалықтық-90”, “Лютесценс-32”, “Саратовтық — 29”, т.б. жатады.

 Жаздық және күздік бидайдан мол өнім алу үшін олардың тұқымы ылғалы аз, қуаң аймақтардағы ауыспалы егістен кейін, немесе таза сүдігерге (парға) егілгені жөн. Бұл әдісті қолданғанда бір жыл бидай, келесі жылы бір не көпжылдық шөп егіледі. Қазақстанның далалық қуаң аудандарында бидай себуге арналған топырақты сыдыра қопсытып жыртқан жақсы нәтиже береді. Мұндай әдіспен өңдегенде бұрын қандай шөп егілгендігі, қандай арам шөптер өскендігі ескеріліп, жер терең немесе таяз жыртылады. Оңтүстіктегі суармалы сұр топырақты аудандарда күздік бидай егілетін

 

Қаптағы бидай.

жер аудара жыртылады. Қыста қар тоқтату тиімді. Егістіктерде себілетін тыңайтқыштардың түрі мен мөлшері себілген дақылға және топырақтың құнарлылығына байланысты. Қазақстанның оңтүстігіндегі суармалы аудандарда күздік бидайды себу алдында топыраққа азот тыңайтқышы беріліп, өңделеді. Өнімді жинау тәсілі бидайдың биіктігі мен өсу жиілігіне, арам шөптердің түрлері мен олардың аз-көптігіне, сабақтың көлбеп жатып қалуына байланысты. Арам шөптері аз, жатып қалмаған, біркелкі пісіп жетілген астықты тікелей комбайнмен шауып бастырады. Ал арам шөбі көп, біркелкі пісіп жетілмей, жатып қалған бидайды әуелі шауып дестеге түсіреді, содан кейін комбайнмен жинап бастырады. Қазақстанда бидайдың 29 сорты аудандастырылған.

 

 

 

 

 

 

 

 

2.3 Технологиялық процестер мен жабдықтар

  Алдын ала тазартылған  дән элеваторда ұн зауытына  транспортерлермен силосқа түсіріледі. Дән силостан самотек трубкасынан  шығады. Олар конусты воронкамен  жалғанған. Бергіш клапан арқылы  винтті конвейерге беріледі. Әрбір  ағын магнитті сепараторда өтіп, қореқтендіргіш шлюзовикке түседі. Дән ағынмен ірі және ұсақ  қоспаларын шығару үшін сепараторға  барады. Сепаратордан кейін тас  бөлгіш машина дәнінен минералды  қоспалар  бөлу үшін жіберіледі  сосын дән дискалы триерлерде  тазаланады, сосын магнитті сепаратордан  өтіп, вертикальды обойлы машинаға  машинаға сыртын тазалуға түседі.

  Сосын ағынды дәнді  пневмоқұрылыммен көтеріліп, ауалы  сепараторға түседі. Дән магнитті  сепаратордан шнекті ылғалдандырғышқа  түседі.

   Дән ағыны гидроөңдеуден  кейін винтті конвейер көмегімен  жатқызу үшін силотарға беріледі. Дән жатқызылғаннан соң магнитті  аппараттарынан өтіп, пневмоқұрылғы  көмегімен разгузительге түседі. Қысқа уақыт металл бункерге  жатқызылады. Жатқызылғаннан кейін  дән магнит сепараторынан өтіп, вальцовый станокқа ұсақтау бөліміне  түседі.

  Ұнтақтау бөлімінде  екі негізгі агрегат жасайды:  вальцовый станок және пневмоортадан  тепкіш рассев. Ұнтақтаудан кейін  вальцовый станокта үсақталған  өнім сұрыптау үшін рассевке  жіберіледі рассевте өнім екі  этап бойынша сұрыпталады. Жоғарғы  сход өнімді рассывтен және  ұсақтау жүйесінен ұрғыш вымольная  машинасына бағыттайды, ал проход  өнімді центифугалға бағыттайды. Рассевте ұнды илейді. Ол рассевке  поток арқылы винтті конвейермен  түседі . рассевте пневмоортадан  тепкіш күштің әсерінен  ұнды  облочкадан айыруға мүмкіндік  береді, вальцовый станокқа түсетін  күшті азайтады.