Гидравликалық майлар анықтамасы

4 ГИДРАВЛИКАЛЫҚ МАЙЛАР 

 

4.1 Гидравликалық майлар анықтамасы

Гидравликалық май деп – гидравликалық жүйелерге  арналған жұмысшы сұйықтықтарды  айтады.

Олар: 1.  Мұнай;

           2. Синтетикалық;

           3. Сулы-гликольді   деп бөлінеді

Қолдану аясына қатысты оларды:

• ұшақ, тікұшақ, автокөлік, мұхит, теңіз техникасына арналған;
• машиналардың амортизаторлық және гидротежегіш механизмдеріне арналған;
• өндірістік кәсіпорындардағы кешенді құрал-жабдықтардың механизмдеріне, сужетек және әр түрлі агрегаттардың айналмалы май жүйелеріне арналған деп бөледі.

 

4.2 Гидравликалық майлардың белгілену жүйесі

Әлем елдеріндегі  минералды гидравликалық майлардың  жалпы жіктелуі -майдың тұтқырлығына және эксплуатационды қасиеттерінің  белгілі бір деңгейін беретін  арнайы майқоспаларына байланысты.

ГОСТ 17479.3-85 ("гидравликалық  майлар. Жіктелуі және белгіленуі") сәйкес отандық гидравликалық майлардың  белгіленуі бірнеше белгілер тобынан  тұрады, олардың біріншісі "МГ" бас әріптерімен белгіленеді (минералды  гидравликалық), екіншісі – кинематикалық тұтқырлық класын сипаттайтын сандардан тұрады, үшіншісі –  эксплуатациялық қаситеттеріне байланысты жағармайдың  тобын көрсететін әріптермен белгіленеді.

Гидравликалық майлар құрамы мен эксплуатациялық  қасиеттеріне байланысты (функционалдық  майқоспалардың қосылуы):

А тобы (ISО бойынша НН тобы)

- майқоспасыз мұнай майлары, 15 МПа қысымға дейінгі қысымда, 80 °С температураға дейінгі температурада жұмыс істейтін, тістегершікті немесе поршеньді сорапты, азжүктелген гидрожүйелерге арналған;

  Б тобы  (ISО бойынша HL тобы)

- антитотықтырғышты  және антикорррозионды майқоспалары бар майлар.

 25 МПа қысымға дейінгі қысымда, 80 °С температурадан жоғары  температурада жұмыс істейтін  орташажүктелген гидрожүйелерге арналған;

 В тобы (ISО бойынша HM тобы)

- антитотықтырғышты, антикоррозионды және тозуға қарсы қолданылатын майқоспалары бар  жақсы тазартылған майлар. 25 МПа қысымнан жоғары қысымда, 90°С температурадан жоғары  температурада жұмыс істейтін гидрожүйелерге арналған майлар деп бөлінеді.

 Барлық көрсетілген май топтамаларына қоюландырғыш  (тұтқырлықты жоғарлатқыш)  майқоспалары қосылуы мүмкін. Жоғары тұтқырлықты полимерлі майқоспалармен қоюландырылған гидравликалық майлар  ISO 6743/4 бойынша НV тобына жатады.

2 кестеде қазіргі  кездегі гидравликалық майлардың ассортименті ГОСТ 17479.3-85 сәйкес жіктелуі келтірілген. Осы кестеде гидравликалық майлармен қатар  гидромеханикалық жүктемеге арналған трансмиссионды май категориясына  жататын  "А", "Р", МГТ маркалы жағармайлар келтірілген. Себебі   бұл майлар тұтқырлық мәнінің жоғарғы индексіне қарасты,  төментемпературалы және эксплуатациялық қасиеттеріне қарасты, сондай-ақ осындай жоғары дәрежедегі тұтқырлықты гидравликалық майлардың жоқтығына байланысты үлкен гидрокөлемді берілістерде және ауадағы немесе жердегі құрал- жабдықтардың гидрожүйелерінде кеңінен колданылады.

 

 

 

 

 

2 кесте.  Қатты гидравликалық майлардың белгіленуі

МЕСТ 17479.3-85 бойынша майлардың белгіленуі	Тауарлық маркалары
МГ-5-Б	МГЕ-4А, ЛЗ-МГ-2
МГ-7-Б	МГ-7-Б, РМ
МГ-10-Б	МГ-10-Б, РМЦ
МГ-15-Б	АМГ-10
МГ-15-В	МГЕ-10А, ВМГЗ
МГ-22-А	АУ
МГ-22-Б	АУП
МГ-22-В	"Р"
МГ-32-А	"ЭШ"
МГ-32-В	"А", МГТ
МГ-46-В	МГЕ-46В
МГ-68-В	МГ-8А-(М8-А)
МГ-100-Б	ГЖД-14с

 

Алайда кейбір гидравликалық май түрлері МЕСТ 17479.3-85 сәйкес жіктелу ережелеріне қатаң келісті емес, мысалы 40 °С 17-18 мм²/с тұтқырлықты ГТ-50 маркалы май жіктелуі кестесі бойынша 15-22 класс аралығына жатқызылады.

 

4.3 Гидравликалық майлардың тұтқырлық кластары

Гидравликалық майлар тұтқырлық көрсеткіштеріне  байланысты шартты түрде:

Аз  тұтқыр майлар– 5-15 тұтқырлық кластарына жататындар;

Орташа  тұтқыр майлар – 22-32 тұтқырлық кластарына жататындар;

Тұтқыр  майлар – 46-150 тұтқырлық класстары жататындар деп бөлінеді.

МЕСТ 17479.3-85 (ISO 3448 халықаралық стандартына сәйкес) бойынша гидравликалық майлар 1 кестеге  сәйкес 40 °С температурадағы тұтқырлық мәніне байланысты  10 класқа бөлінеді.

 

3 кесте.  Гидравликалық майлардың класына қарай тұтқырлық мәнінің диапазоны

Тұтқырлық класы	40 °С температурадағы кинематикалық тұтқырлық, мм2/с
5	4,14-5,06
7	6,12-7,48
10	9,00-11,00
15	13,50-16,50
22	19,80-24,20
32	28,80-35,20
46	41,40-50,60
68	61,20-74,80
100	90,00-110,00
150	135,00- 165,00

 

 

4.4. Гидравликалық   майлардың ассортименті

4.4.1 Азтұтқырлықты  гидравликалық майлар

МГЕ-4А (ОСТ 38 01281-82)  маркалы гидравликалық май – тұтқырлықты жоғарлатуға арналған майқоспасымен қоюландырылған, парафинді мұнай қоспаларынан гидрокрекинг процессімен алынған,  тереңтазартылған фракция. Коррозиядан және қышылданудан қорғайтын ингибиторлардан тұрады. Сонымен қатар төментемпературада жұмыс істеу  қасиетіне ие.

МГЕ-10А (ОСТ 38 01281-82) маркалы гидравликалық май – парафинді мұнай қоспаларынан гидрокрекинг өнімдерінен алынатын, терең деароматталған, тез қатпайтын фракция. Құрамында антикоррозиялық, қышқылданудан сақтайтын, қоюландыратын және тез тозуға қарсы майқоспалары бар. Жағармай   -(60-65) тен +(70-75) °С температура диапазонында жұмыс істеуге арналған.

АМГ-10 (ГОСТ 6794-75) маркалы гидравликалық май – қоршаған ортаның -60 тан +55 °С  температура интервалында  жұмыс істейтін, жер және әуе  техникасының гидрожүйелеріде қолданылады. Нафтен және изопарафин сияқты көмірсутектерден тұратын, гидрокрекинг өнімдерінен алынған парафинді мұнай қоспалары негізінде синтезделген, деароматталған, тез қатпайтын жағармай  фракциясы.   Сонымен қатар антитотықтырғыш және қоюландырғыш май қоспасы мен арнайы, осы маркаға ғана тән түс беретін органикалық бояғыш қосылған.

ЛЗ-МГ-2 (ТУ 38.101328-81) маркалы гидравликалық май – нафтен негізді,   терең тазартылған, керасинді мұнай фракциясын екі қайтара  айдау процессімен синтездеп алған жағармай  түрі. Құрамына антитотықтырғыш, қоюландырғыш майқоспалары кіреді. Төмен температурада тез қатпайтын қасиетіне қарасты кешенді гидрожүйелерде кеңінен қолданылады. -60 тан -65°С  температура интервалында жұмыс істейтін кез-келген техниканың тез іске қосылуы мен тиімді жұмысын  қамтамасыз етеді.

РМ, РМЦ (ГОСТ 15819-85) маркалы гидравликалық май – жетілдірілген майлау қасиеттеріне ие, нафтен мұнайларынан алынған дистилятты жағармай. Қоршаған ортаның  -40 тан  +55 °С  температура диапазонында жұмыс істейтін,  арнайы мақсаттарға арналған автономды гидротежегіш жүйесінің жұмысына қолданылады.

МГ-7-Б (ТУ 38.401-58-101-92) маркалы гидравликалық май – антитотықтырғыш майқоспасы бар,  АМГ-10 негізін  вакуумды айдау процессімен күкіртті-парафинді мұнай қоспаларының гидрокрекинг өнімдерінен  алынған дистиллятты жағармай.

МГ-10-Б (ТУ 38.401-58-101-92) маркалы гидравликалық май – антитотықтырғыш және қоюландырғыш майқоспалары бар, АМГ-10 негізді  фракциядан, күкіртті-парафинді мұнай қоспаларының гидрокрекинг өнімдерінен  алынған дистиллятты жағармай.

МГ-7-Б  және МГ-10-Б маркалы гидравликалық майлар - РМ және РМЦ майларын алмастыра алатын, төмен температурада тез қатпайтын жұмысшы сұйықтық ретінде қолданылады. 

ВМГЗ (ТУ 38.101479-86) маркалы гидравликалық май – полиметакрилат майқоспасымен қоюландырылған, гидрокаталитикалық процесспен синтезделген, төмен температурада тез қатпайтын, аз тұтқыр минералды негізді жағармай. Сонымен қатар тез тозуға қарсы, көбіктенуге қарсы және антитотықтырғыш майқоспалары қосылған. Гидросораптың типіне байланысты және ашық ауада жұмыс істеу температурасының диапазоны -40 тан +50 °С дейін болатын, құрылыстық, жол құрылысына арналған, ағаш дайындау, көтеру, тиеу-тасымалдау және т.б. техникалардың гидротежегіш немесе гидробасқару жүйелерінің жұмысына пайдаланылады. Солтүстік суық аймақтарда кез келген мезгілде қолданатын жағармай ретінде, ал орташа климатты географиялық аймақтарда тек қысқы суық мезгілде қолданылатын жағармай ретінде қолдануға арналған.

Жоғарыда аталған  гидравликалық майлардан басқа, қазіргі кезде МГБ-10 және МГБ-15 (ТУ 0253-002-05766528-97) маркалы гидравликалық  майлардың өндірісі меңгерілуде.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4 кесте. Қату температурасы төмен азтұтқырлы гидравликалық май сипаттамалары

Көрсеткіштер	ЛЗ-МГ-2	МГЕ-4А	РМ	РМЦ	МГ-7-Б	МГ-10-Б
Температура бойынша кинематикалық тұтқырлық, мм2/с,:
50 °С	>=4,0	>=3,6	3,8-4,2	>=8,3	>=3,4	>=8,3
-40 °С	-	-	<=350	<=915	<=350	<=915
-50 °С	<=210	<=300	-	-	-	-
Температура, °С:
жабық (ашық) тигельдағы жалын ату,кем емес	-92	-94	125	125	120	120
қату, жоғары емес	-70	-70	-60	-60	-60	-60
Лайлану, жоғары емес	-	-	-50	-50	-50	-50
Қышқылдық саны, мг КОН/г, кем емес	0,03	0,4-0,7	0,02	0,02	0,02	0,02
%-тік құрамы: суда еритін қышқылдар мен сілтілер	жоқ	-	жоқ
20 °С-дағы тығыздық, кг/м3, кем емес	840	-	845	845	845	845
Қышқылдануға  қарсы тұрақтылық, қышқылданғаннан  кейінгі тұтқырлық:
Тұнбаның массалық үлесі, %, көп емес	0,04	Жоқ	0,05	0,05	0,05	0,05
Қышқылдық саны (қышқылдық санның өзгеруі), мг КОН/г, көп емес	0,2	-0,15	0,09	0,09	0,09	0,09
Барлық майлар үшін құрамында су және механикалық  қоспалар -  жоқ

 

5 кесте. МГЕ-10А, ВМГЗ, АМГ-10 маркалы төмен температурада қататын гидравликалық майлар сипаттамасы

Көрсеткіштер	МГЕ-10А	ВМГЗ	АМГ-10
Сыртқы түрі	Ашық қоңыр  түсті мөлдір сұйықтық	-	Қызыл түсті  мөлдір сұйықтық
Түсі, ЦНТ бірл., көп емес	-	1	-
Температура бойынша  кинематикалық тұтқырлық көрсеткіші, мм2/с:
50 °С, кем емес	10	10	10
-40 °С, көп емес	-	1500	-
-50 °С, көп емес	1500	-	1250
Температура, °С:
Жабық (ашық) тигельдағы жалын ату,кем емес	96	135	93
Қату, жоғары емес	-70	-60	-70
Қышқылдық саны, мг КОН/г, кем емес	0,4-0,7	-	<=0,03
Қышқылдануға  қарсы тұрақтылық, қышқылданғаннан  кейінгі тұтқырлық:
кинематическая  вязкость, мм2/с,при температуре:
50 °С, кем емес	-	-	9,8
-50 °С, көп емес	-	-	1500
Қышқылдық саны, мг КОН/г, көп емес	-	-	0,08
Қышқылдық санының өзгерісі, мг КОН/г, көп емес	0,15	-	-
Тұнбаның массалық үлесі, %, көп емес	жоқ	0,05	жоқ
Сынақтан кейінгі УИМ-1 маркалы резинаның салмағының өзгерісі, %	5,5-7,5	4-7,5	-
Тұтқырлық индексі, кем емес	жоқ	160	жоқ
20 °С температурадағы тығыздық , кг/м3, көп емес	860	865	850
Барлық майлар үшін құрамында  су және механикалық қоспалар -  жоқ

 

 

  4.4.2 Орташа тұтқырлықты гидравликалық майлар

АУ (ТУ 38.1011232-89) маркалы ұршықты жағармай – азкүкіртті және күкіртті парафинді мұнайлардан терең депарафинизация немесе фенолдарды селективті тазарту процесстері арқылы синтездеп алынатын жағармай түрі. Құрамында антитотықтырғыш майқоспа бар, -(30-35) тен  +(90-100) °С  температура интервалында жұмыс істейтін гидротежегіштерге арналған.

АУП (ТУ 38.1011258-89) маркалы гидравликалық май –ұршықты жағармайға  АУ антитотықтырғыш және антикоррозионды майқоспаларын қосу арқылы алынатын май түрі.  Жер және әуе техникасының гиброкөлемді берілістеріне арналған. Қоршаған ортаның +80 нен  -40 °С температура интервалында жұмыс істеуге қуатты. Құрамындағы антикоррозионды майқоспасының арқасында қара және түсті металлдарды коррозиядан         (ылғалды ортада да) қорғау қаситіне ие.