Жастар социологиясы

 Жастар социологиясы – жастар әлеуметтік топтарының әлеуметтік сана сезімі мен мінез – құлқын, жастар әлеуметтануы үрдісін, аға ұрпақтармен қарым – қатынастарын, қоғамдық түйінді мәселелерді шешу ролі мен орнын зерттейтін ғылыми сала.Жастар социологиясы жеке ғылыми сала ретінде 1970жылы Варна қаласында өткен Халықаралық әлеуметтанушылық конгресте мойындалды. Бұд осы салада теориялық та, қолданбалы-тәжірибелік те мазмұндағы ақпараттар көп жиналғанын көрсетті.Жастар әлеуметтік мәселелері әлемдік әлеуметтану ғылымының ең белсенді зерттеліп жатырған бағыттарының негізгісі болып табылады.Бұған 1960 жылы кеиін бірқатар елдерде орын алған бұқаралық жастар шерулері үлкен әсер еттік.Социологиялық ғылыми зертттеу бағыттары жастар қозғалыстары, жастар субмәдениеті, жастардың еңбек және қоғамдық белсенділігі, жастардың тәуелсіз еңбек жолына түсуі, құндылықтық танымдардағы өзгерістер , жастардың бейрәсми бірлестіктері, жастар әлеуметтік – психологиялық ерекшеліктері және т.б. көптеген мәселелерді қамтиды.Жастардың негізгі мәселелерін зерттеумен Л.Розенмайер, К.Штарке, Э.Гидденс сияқты белгілі социологтар айналысты.

Жастар социологиясы көптеген арнайы социологиялық теориялармен тығыз байланыста дамиды.Көптеген әлеуметтік мәселелер жастар социологиясының дамуына үлкен әсер етті.Әлеуметтік ғылымда жастар өзекті мәселелері бүкіл қоғамның негізгі құрылымдық өзгерістерімен байланыстағы ерекше әлеуметтік топ ретінде зерттеледі.Қазақстандық жастар мәселелері бүкіл әлемде жүріп жатырған ғаламдастыру, урбанизация, ұлттардың қартайуы, дуниеге бала әкелудің кемуі мәселелерімен байланысты.

  Жалпы алғанда, Қазақстандағы ресми емес қозғалыстарға белгілі бір стильдер мен бағыттардың араласып келуі тән. Қоғамдағы біркелкіліктің қаншалықты бол¬мағандығына байланысты мәдени мұ¬ралар элементтерінің де соншалықты сан¬қыр¬лылығы байқала түседі. Соңғы жылдары музыкалық суб¬мә¬дениет (поп, рок, рэп), гедонистік субмә¬де¬ниет (байкерлер, рейверлер және т.б.), спорт¬тық субмәдениет (паркуршілер, сноу¬бордшылар, скейтбордшылар) ай¬рық¬ша даму үстінде. Готика, эмо, анимэ тବбынушылары секілді спецификалық суᬬмәдениеттің түрлері бізде бар бол¬ға¬нымен, Ресей және басқа да шетелдермен са¬лыстырғанда өте сирек кездеседі. Түрлi музыкалық жанрлармен әуестенiп, өзiндiк «стиль» қалыптастыратын, бейнесi мен келбетi арқылы ерекшеленiп тұратын, сондай-ақ, iс-қимылдарында да белгiлi бiр өзгеше тұстары бар субмәдениет өкiлдерi қоғамның толық белсендiлерi болғысы келедi. Батысқа елiктегiш жастар қазiргi заманнан қалғысы келмейдi. Олардың барлығы, яғни бейформалдық бiрлестiктер өздерiне тән шаралар ұйымдастырып отырады. Соңғы аталған ресми емес бірлестіктер негізінен оқушылар, студенттер арасында пси¬хо¬ло¬гиялық қалыптасу кезеңі мен ата-ана та¬ра¬пынан болатын олқылықтардың қа¬тар¬ласуы салдарынан орын алады.

 Жастардың бейформалдық  бірлестіктерге кіруінің бірнеше себептері бар:

1. Отбасындағы түсініспеушіліктер, отбасына қарсы шығу

2. Мектептегі үлгермеушілік және мектеп ұжымынан оқшаулану

3. Барлық адамдар сияқты юолуды қаламау

4. Тұрақталу қалауы, өзіне  көңіл аудартқысы келеді

5. Криминалдың әсер етуі

6. Мода қуу 

7. Батыстық бейнеге еліктеу

8. Өмірлік мақсаты болмау

9. Жас ерекшелік, эмоционалдық қажеттілік т.б.

 Әлеуметтік – құқықтық  критерии бойынша бейформалдық бірлестіктер

3-ке жіктеледі:

1. просоциальді(жағымды бағыттағы)- жастарға жағымды, белсенді әсер ететін.

2. асоциальді(бейтарап түрде)- бос уақытты өткізу үшін құрылған.

3. антисоциальді(жағымсыз бағыттағы)- жастарға кері әсерін тигізетін бірлестіктер.