Алименттік қатынастар және оның түрлері

Алименттік қатынастар және оның түрлері

Алименттік қатынастар және оның түрлері Алименттер (лат. alimentum деген сөзінен — "тағам, асырап-бағу" дегенді білдіреді) — заңда белгіленген жағдайларда бір отбасы мүшелерінің оның өзге мүшелерінің пайдасына төлеуге міндетті белгілі бір ақшалай қаражат. Алименттік міндеттемелер негізгі отбасылық қатынастар болып табылады, ал олардың мақсаты — отбасының еңбекке қабілетсіз және көмек қажет ететін мүшелерін асырау. Алименттер сот шешімімен (алименттер төлеудің соттық тәртібі) немесе тараптардың келісімімен (алименттер төлеудің ерікті тәртібі) төленеді.

Алименттік міндеттемелердің өзіне тән мынадай белгілері болады:

 

• бұл қайтарып берілмейтін сипаттағы міндеттеме. Алимент төлеушінід өз шығынын қандай да бір орнын толтыруға құқығы жоқ;

 

• олардың қатаң жекебастық сипаты бар. Мұнын мөнісі, алимент төлеуге міндетті адам ол міндетін орындауды басқа біреуге тапсыруға қақысы жоқ. Екінші жағынан, алимент алуға құқықты адам, бұл құқығын езге біреуге бере алмайды. Алимент алу құқығы және алимент төлеу міндеті мұрагерлік тәртіппен басқа адамға кешпейді;

 

• алименттік міндеттеме мүліктік-құндық болып табылады, яғни бұл арада материалдық игіліктерді (әдетте, ақшалай қаражатты) алушының мүлкіне өткізу (косу) жүзеге асырылады.

 

Алименттік міндеттемелерге төмендегідей заңдық фактілер негіз болады:

 

• субъектілер арасында туыстық немесе өзге де отбасылық байланыстың болуы (мысалы, ерлі-зайыптық қатынастар);

 

• заңда немесе талаптардың келісімінде көрсетілген шарттардың болуы (мысалы, алимент алушынын мұктаждығы, еңбекке жарамсыздығы, алимент алушылардын көмелетке толмағандығы және баскалары);

 

• тараптардьщ алимент төлеу жөніндегі келісімі немесе соттың алимент өндірш алу жөніндегі шешімі.

 

Алименттік міндеттемелердің немесе алименттік қатынастардың мынадай түрлері болады:

 

• ата-аналардын балаларға қатысты алименттік міндеттемелері;

 

• балалардың ата-аналарға қатысты алименттік міндеттемелері;

 

• ерлі-зайыптылардың және бұрынғы жұбайлардың алименттік міндеттемелері; көмелетке толған ағалары мен қарындастарының, әжелері мен аталарының алименттік міндеттемелері.

Алименттерді есептеу тәртібі

Алименттерді есептеу тәртібі Алименттер сот тәртібімен өндіріліп алынған кезде кәмелетке толмаған балаларға өндіріліп алынатын алименттер мөлшерін заң төлеуші жалакысына үлесті қатынаста айқындайды. Сонымен көмелетке толмаған бір балаға ата- анасының айлық жалакысының не өзге де табыстарының төрттен бір бөлігі, екі балаға — уиітен бір бөлігі, үш және одан да көп бала үшін— тең жартысы мөлшерінде. Сот, сондай-ақ тараптардың материалдық немесе отбасылық жағдайларын немесе өзге де көңіл бөлуге тұратын жайттарды ескере отырып, бұл үлестердің мөлшерін көбейте немесе азайта алады.

Ата-анасының жұмыс таба алмауы осыған жатқызылуы мүмкін. Сот мұндай жағдайда алимент мөлшерін азайтып жалақының 1/4 бөлігінің орнына 1/6 бөлігін өндіріп алуды белгілейді.

Сот әрбір нақты жағдайда осы жайттардың бәрін де ескереді. Заңда, сонымен қатар ерекше жағдайлар туындаған кезде ата-аналардың балаларды асырап-бағуға қосымша шығындар жасауға қатысу міндеттері де белгіленген. Мысалы, балалардың ауыр науқасы, шипажайлық ем қажеттігі және басқалары. Сот мұндай жағдайда алиментке қоса қосымша ақылай қаржы. төлеуді немесе балаларды нақты асырап-бағуға қаржы сомасын белгілейді.

Заңда жалақының немесе табысының үлестері ретіғіде алимент өндіріп алудан басқа — ай сайын төленуге тиісті тұрақты ақша сомасын өндіріп алу сияқты алимент төлеудің өзге де тәсілі қарастырылған. Сот бұл соманың мелшерін тараптардың материалдық және отбасылық жағдайларына орай әрбір нақты жағдайды жеке айқындайды. Алименттердің тұрақты ақша сомасы ретінде өндіріп алынуының мысалдары көп кездеседі: алимент төлеушінің табысының тұраксыздығы немесе жиі өзгеріп отыруы; жалакысын заттай алуы және т.б.

Алимент төлеуші суретші болса, сома мөлшері оның сататын картиналарының санына және бағасына байланысты болады. Егер алимент төлеуші ата-ананын жалақысы не өзге де табыстары мүлде болмаса, алимент мүлік түрінде өндіріліп алынады. Ата-аналардың табыстары және мүліктері болып, оны олар жасырған жағдайда күшпен мөжбүрлеп өндіріп алу қолданылуы немесе алимент төлеуден касақана жалтарғаны үшін қылмыстық жауапкершілікке тартылуы мүмкін.

Ата-аналардың көмелетке толмаған балаларға қатысты алименттік міндеті балалар көмелетке толғанда тоқтатылады. Алайда заң көмелетке толған балаларға қатысты, олар еңбекке жарамсыз және көмекке мұқтаж болған жағдайда алименттерді сақтау мүмкіндігін де қарастырады. Бірінші, екінші және үшінші топтағы мүгедек балалар еңбекке жарамсыз болып табылады.

Сот балалардың мұктаждығын нақты жағдайларды ескере отырып аныктайды. Біріншіден, ешқандай табысы жоқ адам мұктаж деп танылады, екіншіден, егер тапкан табысы қалыпты тұрмыс құруға жеткіліксіз болса (өмір сұру минимумынан төмен).

Сот жақтардың материалдық және отбасылық жағдайларын ескере отырып, еңбекке жарамсыз кәмелетке толған балалардың алиментін ол төленетін соттегі айлық есептік көрсеткішке (АЕК) қатысты еселеп белгілейді.

АЕК 1000 теңге болса, сот 6 еселік көрсеткіш белгілейді, демек, айсайын өндіріліп алынатын сома 6000 тенге (1000x6=6000) болады.

 

Еңбекке жарамсыз кемекке мұқтаж көмелетке толған балаларды асырап-бағу міндеті ата-аналардың екеуіне де бірдей.

Ата-аналарға қамқорлық

Ата-аналарға қамқорлық Көмелетке  толған балалар еңбекке жарамсыз ата-аналарына қамкорлық жасауға және оларға кемек көрсетуге міндетті. Ата-анаға қамкорлық дегеніміз — оларға моральдық қолдау көрсету, тиісті көңіл бөлу, күрметтеу және көмектесу. Олардың өмір сүруіне қажетті материалдық қаржы бөлу, ата-аналарға көрсетілетін көмектің айрықша түрі болып табылады. Әдетте, көмелетке толған балалар тарапынан көмек көрсету ерікті болып табылады. Бірақ көмелетке толған балалары тиісті көмек көрсетпеген жағдайда, ата-аналарының сот арқылы олардан алимент өндіріп алуға қақысы бар.

Алименттер көмелетке толған балалардың әрқайсысынан өндіріліп алынады. Алимент мөлшерін тараптардың материалдық және отбасылық жағдайларын ескере отырып, айлық есептік көрсеткішке қатысты еселенген түрде сот айқындайды. Демек, сот балалардың әрқайсысына қатысты тең еселенген көрсеткіш не бұған керісінше көрсеткіш қолдана алады.

Қызы 5 еселенген мөлшерде алимент  төлеуге міндетті болса, ал ұлы — 7 еселенген мөлшерде, өйткені сот  бұл арада қызының көмелетке  толмаған өз балалары барын да ескерген. Сонымен айлық есептік көрсеткіш 1000 теңгені құрайтын болса, еңбекке  жарамсыз ана ай сайын 12000 теңге (5х1000)+(7х1000) алып тұратын болады.

Алайда балаларынан алимент  талап етуші ата-аналары бұрын  оларды асырапағудан жалтарған болса, онда сот балаларды ата-аналарын асырап-бағу міндетінен босатуы мүмкін.

Отбасылық заңнама сондай-ақ ерлі-зайыптылардың  некеде тұрған кезде біріне-бірі материалдық  қолдау көрсету міндеттерін де көздейді. Ерлі-зайыптылар арақатынастары қалыпты  болған жағдайда бір-біріне ерікті түрде  көмектесіп тұрады. Бірақ ерлі-зайыптылар біріне-бірі көмек көрсетпеген жағдайда, мұқтаж жұбайы алимент ендіріп алу  женінде сотқа талап түсіруге қақысы бар. Сот тәртібімен алимент өндіріп алу үшін мынадай шарттардың болуы қажет: • тіркелген неке; • еңбекке жарамсыздығы және материалдық көмекке мұқтаждығы; • мұндай көмек көрсету үшін екінші жұбайының қажетті қаржысы болуы керек.

Әйелінің жүкті кезінде және олардың ортақ балалары туған  күннен бастап үш жыл бойына өз жұбайынан  асырап-бағуға қаржы сұрауына құқығы бар. Әйел екіқабат кезінде жүктілігі  мен тууына байланысты еңбек демалысына шыққанша жұмыс жасайды, бұл жағдай көбінесе осыған байланысты. Осы кезенде, сондай-ақ бала туғаннан кейін ананың қосымша шығындары көбейіп кетеді: бала тағамы, нәрестенін киімкешегі, медициналық  көмек және басқалары. Бұлардан басқа, заңда мүгедек баласын бағып-күтетін  жұбайдын алимент өндіріп алу  құқығы да көзделген.

Қажетті қаржысы бар бұрынғы  жұбайынан сот тәртібімен алименттер төлеуді талап етуге мынадай  қоқысы бар: • бұрынғы әйелі жүкті  кезінде және ортақ балаларын  туған күннен бастап үш жыл бойына;

• ортақ мүгедек балаларын бағып-күтетін  мұқтаж, бұрынғы жұбайы;

• некелерін бұзғанға дейін еңбекке  жарамсыз болып қалған мұқтаж, бұрынғы  жұбайы.

Алименттік міндеттемелердің тоқтатылуы

Алименттік міндеттемелердің тоқтатылуы Алименттік міндеттемелер мына жағдайларда  тоқтатылады. Егер алименттер сот тәртібімен өндіріліп алынған болса, онда ол баланың кәмелетке толуына байланысты тоқтатылады. Егер кәмелетке толмаған бала некеге тұрса, онда алименттікке міндеттемелер де тоқтайды.

Алименттер төлеу, сондай-ақ асырапбағу үтттін сот тәртібімен алименттер өндіріліп  алынған, бала асырап алынған жағдайда тоқтатылады.

Бұрынғы жұбайлардың алименттік қатынастары  алимент алатын жұбайының жаңадан  некеге тұруына байланысты тоқтатылады.

Бұрынғы жұбайының еңбекке қабілеттілігі  қалпына келгенде немесе оның алименттік көмекке мұқтаждығы тоқтаған жағдайда алименттік қатынастар тоқтатылады.

Алименттік қатынастар алимент  алушы адамның немесе оны телеуге  міндетті адамның қайтыс болуына  байланысты тоқтатылады.

Егерде алименттік міндеттемелер  тараптардың алименттер төлеу женіндегі  келісімімен белгіленген болса, онда ол тараптардың біреуі қайтыс болған жағдайда не келісім мерзімі  өткен жағдайда, не алименттер төлеу  жөніндегі келісімде көзделген  негіздерге байланысты болады.

Сонымен, алименттер дегеніміз —  заңда белгіленген жағдайларда  отбасының бір мүшелерінің оның екінші бір мүшелері пайдасына телеуге  тиісті белгілі бір ақшалай қаражаттары. Алименттік міндеттемелердің негізі —  отбасылық қатынастар болып табылады, ал олардың мақсаты — отбасының  еңбекке жарамсыз және мұктаж мүшелерін  асырап-бағу. Алименттер сот шешімі бойынша (алименттер төлеудің соттық тәртібі) немесе тараптардың келісімі бойынша (алименттер төлеудің ерікті тәртібі) төленеді.

Алименттік міндеттеме — бұл  сот шешімі немесе тараптардың келісімі негізінде туындайтын кұқықтық қатынастар. Оған байланысты алименттік міндеті  бар адам (төлеуші) басқа адамға (алимент  алушыға) оны асырап-бағуға қажетті  қаржы төлеп тұруға міндеттенеді, ал алушының талап етуге қақысы бар.

 

Алимент өндіру айлығы

 Қоғамымызда жас ұрпақтың  өсіп-жетілуіне тиісті мемлекеттік  қамқорлық жасалып келеді. Әсіресе,  көпбалалы және аз қамтылған  отбасыларға жасалатын жеңілдіктің  мөлшері биылғы жылы да өскендігін  айтқан орынды. Дегенмен, отбасы  алдындағы жауапкершілігін жете  сезінбей, ажырасқан жанұялардың  бала-шағасының жағдайлары аландатпай  қоймайды. Бала тағдырына жауапсыз  қарайтындардың азаймауы бұл  мәселеде тиісті шаралар атқаруды  міндеттейтіндей.

Осыған орай, Әділет министрлігі  Сот актілерін орындау комитеті төрағасының бастамасымен шілдеден қыркүйек айына дейін алимент  өндіру айлығы қолға алынды.

Қазақстан Республикасында отбасы мәселесі, кәмелеттік жасқа толмағандардың мүддесін қорғау мен алимент өндіруді орындау «Неке және отбасы туралы», «Атқарушылық іс жүргізу және сот орындаушыларының мәртебесі туралы» заңдарымен реттеліп отырады. Аталған заңдарды орындау өз кезегінде мемлекеттік қызметкер болып табылатын сот орындаушыларына жүктелген. Ауданымызда алимент төлеуден жалтарып жүрген азаматтар әлі де баршылық.

 Сондықтан, сот орындаушыларының  шақыртуларына келмей, жұмыс орны  мен еңбекақысы жөнінде нақты  мәлімет бермей жүрген борышкерлер  мен жауапты тұлғаларға «Әкімшілік  кұқықбұзушылық туралы» кодексінің 521-528-баптарына сәйкес шара қолданылатын  болады. Егер борышкерлер алимент  өндіру туралы сот шешімін  орындамаса, ҚК-нің 136-бабы бойынша  қылмыстық жауапкершілікке тартылатындығын  айта кетуге тиіспіз.

 

Алимент төлеушілер міндеттерінен  жалтарып жүр

 Елімізде алимент өндіру  жөнінде шыққан әрбір төртінші  соттың шешімі орындалмай келеді. Ажырасып, бір-біріне көңілі суыған  ата-аналар әдетте, алиментті төлемеудің  әр қилы айласына барады екен. Бірі жұмыс орынын жасырса,  енді бірі бухгалтериядағы жалақысын  бірнеше есе кемітіп, бала несібесін  аузынан жыруға бар. Статистика  бойынша ажырасқан отбасылардың 99 пайызында «тірі жетімек» шешесінің  жетегінде кетеді. Елімізде алимент  алуға мәжбүр болып отырған  100 мыңнан астам қамқорсыз бала, сот орындаушыларының есігін  жағалап жүрген мыңдаған ана  бар. Бас прокуратураның ресми  мәліметі бойынша 87 мың әке-шеше  ар алдында, әрі заң алдында  жауапты. Қаржы дағдарысы басталғалы  бері, борышкердердің де қарасы  қалыңдай түскен. Осы орайда республика  бойынша «Алимент төлеу айлығын»  ұйымдастыру қараша айының еншісіне  келді. Бірақ, құқық қорғаушылар,  алимент өндірудің халықаралық  үлгісіне жүгініп, бой тасалаған  әкеден, перзенттен безген кейбір  безбүйрек шешеден ақша өндірудің  тың тәсілдерін қолдануға кеңес  береді. Еліміздің бас прокуроры  Қайрат Мәми осы орайда Үкіметке  «мемлекеттік алименттік қор»  құру туралы ұсыныс-хат жөнелтті. «Алиментті төлеу айлығы» басталғалы  бері аймақтардағы сот орындаушыларының  жұмысы қарбаласа түсті. Мекен-жай  бойынша әр үйдің есігін қағып,  алимент өндіріп жүрген сот  орындаушылары бірнеше топқа  бөлініп, қаланың әр түкпірін  таңғы алтыдан аралайды. Ақтөбе  облысында алимент бойынша бала-шағасына  берешек 5 мыңнан астам әке  бар. Солардың тек, мың жарымы  тұрақты жұмысы бар. Қалғандар  бұдің әр қилы айласына барады екен. Бірі жұмыс орынын жасырса, енді бірі бухгалтериядағы жалақысын бірнеше есе кемітіп, бала несібесін аузынан жыруға бар. Статистика бойынша ажырасқан отбасылардың 99 пайызында «тірі жетімек» шешесінің жетегінде кетеді. Елімізде алимент алуға мәжбүр болып отырған 100 мыңнан астам қамқорсыз бала, сот орындаушыларының есігін жағалап жүрген мыңдаған ана бар. Бас прокуратураның ресми мәліметі бойынша 87 мың әке-шеше ар алдында, әрі заң алдында жауапты. Қаржы дағдарысы басталғалы бері, борышкердердің де қарасы қалыңдай түскен. Осы орайда республика бойынша «Алимент төлеу айлығын» ұйымдастыру қараша айының еншісіне келді. Бірақ, құқық қорғаушылар, алимент өндірудің халықаралық үлгісіне жүгініп, бой тасалаған әкеден, перзенттен безген кейбір безбүйрек шешеден ақша өндірудің тың тәсілдерін қолдануға кеңес береді. Еліміздің бас прокуроры Қайрат Мәми осы орайда Үкіметке «мемлекеттік алименттік қор» құру туралы ұсыныс-хат жөнелтті. «Алиментті төлеу айлығы» басталғалы бері аймақтардағы сот орындаушыларының жұмысы қарбаласа түсті. Мекен-жай бойынша әр үйдің есігін қағып, алимент өндіріп жүрген сот орындаушылары бірнеше топқа бөлініп, қаланың әр түкпірін таңғы алтыдан аралайды. Ақтөбе облысында алимент бойынша бала-шағасына берешек 5 мыңнан астам әке бар. Солардың тек, мың жарымы тұрақты жұмысы бар. Қалғандар бұйырса базардан, ілікпесе үйдегі шаруаның төңірегінен табылады. Жұмыссыз жүрген де ата-ана баласына айына 14 мың теңге төлеуге міндетті. Қауқарсыз болса, тұрып жатқан үйіндегі меншікке сот орындаушылары заң аясында қолқа салып, тасып әкетуге құқылы. Мүлікті саудаға қояды. Әлбетте, үйдегі бар дүниеден айырылу психологиялық тұрғыда қаншалықты ауыр болса, бала алдындағы борышты өтеудің моральдік тұғыры, одан бірнеше саты жоғары. Аукционға қойылған дүние-мүлік қаншалықты сұранысқа ие болатыны беймәлім. Әйтеуір, түскен-тиын-тебен алименттің жыртығына жамау болса жарағаны. Ақтөбеде сот орындаушылары борышкерлердің үйін тінтіп, әбігерге түсірсе, Астанада алимент төлеушілерлердің көлігін қамауға алу қарқын ала бастады. Жол полициясы арқылы ақпарат жинап, тіркеудегі жүргізушілердің тізіміне сараптама жасалады. Баласына берешек әкенің аты-жөні компьютер бетіне қалқып шығады. Сәуле Мырзалиева, Астана қалалық соттар әкімшісінің сот орындаушысы Бұл автокөлікті тұрғылықты жерінен күндіз әкелдік. 10 күндік мерзім берілді. 2007 жылдан бері бүгінгі күнге дейін қарызы 495 мың теңге. Он күн ішінде төленбесе, аукционға шығарылады бұл автокөлік.  Алпыс сегіз жастағы Айжамал апай немересіне тиесілі алиментті бұрынғы күйеу баласынан өндіре алмай, сот кеңсесіне жие келеді. Қырыққа келген қызы Сәуле мүгедек. Үйден атап шықпайды. Төрт жыл бойы бұрынғы күйеу перзентіне бір қараспапты. Сайда саны, құмда ізі жоқ әкені тауып алудың өзі қиямет. Айжамал Әшкенова, зейнеткер Ибраев Қанат Тоқтарович. Ақырғы жұмысы аэропортта жұмыс істеген. Ұстатпай қашып жүр. Беремін, өйтемін бөйтемін дейді. Ешқандай нәтиже жоқ. Мен болсам жетпіске келдім.  Ажырасып, бір-бірімен бет шайысқан мына екеудің бәрінен бұрын баласына обал. Бір бірін жамандап, бірліктен береке қашқасын сот кеңсесінде ғана кездеседі. Әйел алимент төлемеді деп бұрынғы күйеуіне шүйлігеді. Күйеу болса ақталып әлек. Балаға алимент төлегісі келмейді. Сот шешімі шыққалы бері, төлеген жоқ. 12 мың теңге төледі болды. Мен тасбауыр емеспін. Мен де әке-шешеден жаралғанмын. Семейный проблема болды. Оған ешкімнің араласуға құқы жоқ. Мен әйелімен ұрыстым. Баланы көреміз өліп қалмасақ.  Қаладағы кәсіпорындардың бірінде күзетші болып істейтін жігіттің жауабынан бәтуә, сөзінен пәрмен табылмай ақ қойды. Баладан бас тару да ойында бар. Борышкерлердің меншіктегі мүлікін, жұмыс орынындағы есеп бөліміндені жалақысын қамауға алу дағдыға айналған. Өкіншке орай, Астанада да алиментке қарыз адамдардың қатары да өсіп келеді. Биылғы жылдың өзінде де алимент төлеушілер саны 9000 мыңнан асыпты. Күйеулері көбіне бұрынғы отбасынан жұмысын орынын жасырады.Бухгалтериядағы жалақы көрсеткішін бүркемелеп, алимент көлемін азайтумен әлек. Сот орындаушылары сол себепті, кез келген кәсіпорын, мекеменің есеп-шотын ешбір ескертусіз кіріп, бас сала тексереді. Айым Алтайбекова, Астана қалалық соттар әкімшісінің аға сот орындаушысы Борышкер әдейілеп қасақана жасырған жағдайда тартамыз әкімшілік жауапқа. Сот қаулысын орындамағаны үшін, шақыртуға келмегені үшін, бухгалтериядан жалған ақпарат бергені үшін есепшіні де жауапқа тартамыз.  Еліміздің бас прокуроры Қайрат Мәмиге бұл жағдай жіті таныс. Ол борышкерлерді жазалауды күшейтіп, «Мемлекеттік алименттік қор»құрмай, балалардың өтемін жинауда жүйе болмайды деп есептейді. Осы орайда Үкіметке ұсыныс жіберіп,қор құрудың маңыздылығын айтты. Қайрат Мәми, Қазақстан Республикасының Бас прокуроры Ата-аналар жауаптылығын сезінбегендіктен, мемлекет балаларға көмекке келу керек. Ішерге тамақ, киерге киім, оқу құралдары керек.  «Алименттік қор» Европаның бірқатар елдерінде, Балтық жағалуындағы мемлекеттерде тиімді жұмыс істеп келеді. Механизмі қарапайым. Үкіметтің есебінен балаға алимент төленеді де, қашқын әкенің ізіне мемлекет өзі түседі. Санаулы күнде қорғау органдары арқылы тауап алып, еріксіз түрде қоғамдық жұмыс істеуге мәжбүрлейді. Баланың алименті өтелмей, ата-ана бекітілген жұмыстан бас тарта алмайды. Бұл жүйені Парламент Мәжілісінің депутаты Иран Елекеевте қос қолдай қолдайды. Ол сот орындаушылардың есеп-шотына жиналып қалған, сұраушысы жоқ 3 миллиард теңге есебінде қорды қаржыландыруға кеңес береді. Қомақты қаржының иесі табылмаса, үш жылдан кейін ол ақша мемлекеттің меншіге өтеді екен. Онан да балалардың игіліген жұмсайық деген ойда. Ирак Елекеев, ҚР Парламент Мәжілісінің депутаты Сондықтан мен айтамын 3 миллард теңге азаймайды да көбеймейді де. Есесіне балалардың жағдайы оңалады.  Ұсынысты Үкімет басшысы Кәрім Мәсімов толықтай мақұлдаған. Қазір қор шығындарын алдын-ала есептетуге Қаржы және экономика министрліктеріне тапсырма жүктеліпті. Қордың құрылатын құрылмайтыны ендігі жерде уақыт еншісіндегі шаруа. Жалпы алимент төлетудің астарында әлеуметтік салмағы ауыр. Мәселен, соңғы жылдары елімізде әскерге шақырылған жастардың тең жартысының денсаулығы жарамсыз болған. Сарапшылар тексеру жүргізе келе, олардың көбісі толық емес отбасында өсіп жетілгенін анықтады. Уақытылы нәрлі ас ішпеген, дұрыс киім кимеген өреннен басқа не күтуге болады. Екінші жағдай. Психологтар алименттің уақытылы төленбеуінен келіншектердің жезөкшелікке еріксіз баратынын айтады. Бұрынғы күйеуімен алысып жүргенде, бала қамы үшін көлденең табысты төсектен айыруға мұқтаж болады екен. Қазірде бір Алматының 25 мыңнан астам жезөкше болса, соның 70 пайызына жуығында бала бар. Өзекті өртейтіні де сол. Ол өреннің қандай тәрбие, қандай денсаулықпен өсетіні де қазірден белгілі. Нұрлан Соңғыбайұлы