Транзисторлык триггер

Транзисторлық триггерлер

ROM (Read Only Memory) түрлі  жадылық құрылғылардың  кейбіреуіндегі информация (ROM(M) және PROM түрлі ЖҚ-да) ешқашан өзгермейді, ал кейбіреуінде (EPROM и EEPROM түрлі ЖҚ-да) өзгертіледі, бірақ ол құрылғының жұмыс режимінде емес, арнайы режимде жүзеге асырылады.

ROM(M) түріндегі  құрылымдар жинамды технологиямен  олардың өндірісте шығарылу кезінде  арнайы маскалар арқылы бағдарланады  да одан кейін ондағы информация ешқашан өзгертілмейді. Оларды бағдарлау жады элементтерінің матрицасының горизонталь және вертикаль жолдарының арасында байланыс элементтерінің орналастырылуы арқылы жүзеге асырылады. Байланыс элементтері ретінде диодтардың, биполярлы транзисторлардың, МОШ-транзисторлардың және т.б. пайдаланылуы мүмкін.

Диодты ROM(M) матрицасында горизонталь жолдар –  сөз талғам жолдары, ал вертикаль  жолдар – оқылым жолдары. Оқылатын сөз диодтардың координат торының  түйіндеріндегі орналасысымымен анықталады. Диодтың тұрған кезінде таңдалған горизонталь жолдың жоғары мәнді потенциалы сәйкесті вертикаль жолға жіберіледі де сөздің осы разрядында логикалық бір сигналы шығады. Диодтың жоқ кезінде, вертикаль жол резистор арқылы жерге жалғанғандықтан, осы жолдың потенциалы нолге жуық болады. Көрсетілген матрицадағы талғам жолы Т0 жандандырылғанда 11010001 сөзі оқылады (номері ноль ұяшықта осы сөз сақталған). Т1 жолы жандандырылғанда 10101011 сөзі оқылады (ол номері 1 ұяшықта сақталған). Талғам жолдары – адрес дешифраторының шығыстары, әрбір адрес қиыстырымы дешифратордың сәйкесті шығысын жандандырады да, сілтенген ұяшықтағы сөз оқылады.

МОШ-транзисторлы құрылымның матрицасының сәйкесті қиылысындағы нөл сақтаушы МОШ-транзисторларының  арнасы мен жапқышының арасындағы тотық қабатының қалыңдығы ұлғайтылады да, ол транзистордың шекті ашылым кернеуін өсіреді, яғни ол ашылмайтын жағдайға келтіріледі, ал бір сақтаушы транзисторлардың тотық қабатының қалыңдығы оның дешифратордан түсетін талғам сигналымен ашылатындай мөлшерге қойылады

ROM(M) түрлі  ЖҚ-лардың жады элементтері өте  аз орын алады, демек, сәйкесті  микросхемалардың жиналым деңгейі  жоғары болады. Бірақ жиналымды  технологиялық тәсілмен бағдарлауға  арналған маскаларды жобалау  мен жасауға кететін қаражат аса көп болады. Бұндай қаражат олардың кең қолданылатын жағдайында ғана ақталады. Бұдан олардың қолданылым аймағы да анықталады, олар – тұтынушылардың көпшілігіне қажетті, стандартты информация сақтау. Мысалы, маскалы бағдарламалы ЖҚ-ларда алфавит (орысша және латынша) символдарының, қалыпты функциялардың (синустың, квадраттық функциялардың және т.б.) кестелері, стандартты бағдарламалар және с.с. кең қолданылымды информацияның “тігілімдері” болады.

СУ-дағы шуылдың сипаттамасы

 

СУ-дағы құрылғылардың бірлесіп жұмыс істеуін өзіндік ғылыми –техникалық бағыт ретіндегі электромагниттік жүйе қамтамасыз етеді. Қазіргі заманғы аппаратураны кішірейтуге талпыну құрылғыларды, тіпті құрылғылардың ішіндегі элементтерді нығыздап, кішірейтуге әкеледі. Бірақ, аппаратураның қызмет көрсету аясын кеңейтіп,оны күрделендіру үшін  қуатты артыру керек, ал бұл кішірейтілген, нығыздалған аппаратураға қиынға соғады. Қазіргі таңда әртүрлі құрылғылардың осындай жағдайда бірлесіп жұмыс істеуін қамтамасыз ету ғылыми-техникалық проблемалардың бірі осы болып отыр.

 

Бұл проблеманың басты мәселелері:

• 1.Электормагниттік ауыткулардың көздері мен олардың пайда болу себептерін анықтау.
• Аппаратураның электромагниттік ауыткуларды қабылдау  деңгейін анықтау.
• 3.Аппаратураны электромагниттік ауытқулардан қорғаудың тиімді шараларын ұйымдастыру.
• Электромагниттік жүйелерді болжау әдістерін құру.
• Аппаратурадағы жылулық және өзге де әсер етуші факторларды есепке алу.

Электромагниттік жүйені аппаратураның берілген электромагниттік ортада қызмет ету немесе жұмыс жасау қасиеті деп сипаттасақ болады. Бұл орайда қарастырылып отырған аппаратура басқа аппаратураның қызметіне немесе жұмыс жасауына кедергі келтірмеуі және оған кері әсерін тигізбеуі керек.

Электромагниттік ауытқулар – кеңістікте пайда болатын кез келген электрлік, магниттік, және элкромагниттік құбылыстар. Электромагниттік ауытқулар пайда болуына қарай ішкі және сыртқы болып бөлінеді. Сыртқы ауытқулар белгілі бір қызметке ие өзге жүйе арқылы пайда болады. Сыртқы жүйе ретінде қоршаған орта мен ондағы барлық құбылыстар қарастырылады. Сыртқы ауытқуларға атмосфералық, космостық және өндірістік ауытқулар жатады.

Атмосфералық және космостық құбылыстар табиғаттағы күнделікті құбылыстар әсерінен пайда болады. Мысалға, күн радияциясы, найзағай разрядтары, космостық сәулелену және тағы да басқа құбылыстар. Неғұрлым күшті ауытқулар найзағай разрядтарынан туындайды, себебі найзағай өте күшті электромагниттік өріс тудырып, бұл өріс электрлі алмасу желілеріне қысым түсіреді.

Көптеген жүйелер үшін электро-құрылғылардан, кабельді трассалардан, электромеханикалық, медициналық аппартаурадан шығатын өндірістік ауытқулардың қаупі жоғары.

Сыртқы ауытқулардың әсерінен көбінесе электроқоректендіру жүйесінің ауыспалы қысымының уақытша жоғалуы немесе қайта қалпына келмейтін өзгеріс болуы мүмкін. Бұл біріншіреттік жүйенің тұрақсыз жұмыс істеуінен енмесе тұтынушылардың электрқұрылғыларын пайдалану ережесін бұзуынан болады.

Сыртқы ауытқуларға, сонымен қатар, аппаратура корпусы мен қызмет көрсетуші персонал (операторлар, техниктер) арасында туындайтын статикалық разрядтан болатын ауытқулар жатады. Жоғарғы қысымды элекорсатикалық разряд құрғақ ортада, яғни қызмет көрсетуші персоналдың жасанды материал киімінен, еденнің синтетикалық материалмен қапталуынан пайда болады.

Ішкі ауытқуларға тоқталсақ, оларға жүйенің құрылғылары арқылы пайда болатын ауытқулар жатады. Олардың ішіндегі ең қауіптілері электромеханикалық атқарушы құрылғылар (электродвигательдер, реле, контакторлар)  және атомды қоректендіру көздері.

Ішкі ауытқулардың өзге түрлеріне аппаратураның электрлі схемасында қарастырылмаған шу және НАВОДКА жатады. Шу дегеніміз электронды құрылғыларда, резисторлар мен конденсаторларда, криссталдарда пайда болатын электронды сигналдар.

НАВОДКА дегеніміз толқындық процестердің әсерінен тәуелсіз желілерде туындайтын ауытқулар.

Радиоэлектронды құрылғыларда күштемелі желіден келетін ауытқулар пайда болуы мүмкін. Сандық техника құралдары үшін  әртүрлі коммутация кезінде , апат режиміндегі қоректендіргіш қысымның жоғалуы кезінде  пайда болатын импульстік ауытқулардың қаупі өте зор.Ауытқудың бұл түрі біріншіретік желіде орын алса сыртқы ауытқу, ал ауытқудың пайда болуы екіншіретті құрылғыға байланысты болса ішкі ауытқу болып табылады.

Ауытқулардың ауытқу көздерінен жүйеге енуі екі жолмен жүзеге асады: сәулелену (шығу көзі мен ауытқу қабылдағыш арсындағы байланыс арқылы)  және кондуктивті (ауытқу шығу көздерінен қабылдағышқа шасси, экран, жерлендіру құрылғылары, күштемелі және сигналды кабельдер арқылы енетін) тәсіл. Бұл топқа диэлектриктер, яғни табиғи және жасанды конденсаторлар арқылы келетін ауытқуларды жатқызуға болады.

Шу мен НАВОДКАЛАР СУ құрылғыларының өзінде элементтер мен олардың арасындағы байланыс желілерінің ойдағыдай болмауынан пайда болады.

  СУ – дағы ЭМС құрылғысын шешу әдістері

ЭМС проблемалары көбіне схемотехникалық тәсілге қарағанда конструкторлы әдіспен шешіледі.

Конструкторлы әдістерге келесілер жатады:

• Блоктар мен түйіндердің рационалды компоновкасы;
• Электромагниттік өрісті әлсірететін экрандау;
• Электромагниттік өріс әсері әлсіз немесе мүлдем болмайтын конструктивті материалдарды таңдау;
• Жерлендіру;
• Тез қызғыш элементтерден жылуды алыстату;
• Термосезімтал элементтерді термостаттау;
• Амортизация;
• Иондаушы радияциялы сәулеленуден қорғаныс;
• ЭМС ті қамтамасыз ету үшін ауытқу тудыратын өрістің бар, жоғын, оның түрін, бағыты мен блоктардың сезімталдығын, сонымен қатар өрістердің әсерін әлсірету үшін аппаратураның дұрыс құрылуын қамтамасыз ету керек;
• Егер ЭМС рационалды компоновка арқылы қамтамасыз етілмесе, онда Су дың блоктары мен түйіндерін экрандау тәсілін қолдану керек.

 

Схемотехникалық тәсілдерге келесідей тәсілдер жатады:

• Фильтрация;
• Стабилизация;
• Жерлендіру;
• Рационалды монтаж.

Ауытқуларға қарсы күресу әдісін технико-экономикалық анализ арқылы таңдаған дұрыс.

Конструкторлы әдістердің ішінен ең тиімдісі блоктар мен түйіндерді компоновкалау әдісі. Яғни олардың кеңістікте оптималды орналасуы мен қозғалысы тиімді.

Бұл әдісті қолдану септігін тигізбесе, электромагниттік ауытқуларды экрандау арқылы әлсірету әдісі қолданылады.

Кондуктивті жолмен енетін ауытқулар жағдайында схемотехникалық әдістер қолданылады.

Электромагниттік ауытқутасығыш өрістер және оларға сипаттама.

Электростатикалық өріс - кеңістікте қозғалысқа түспейтін және уақыттық өзгерістерге ұшырамайтын электр зарядтарынан тұрады. Ол өріс қысымы (Е) және  потенциалы арқылы сипатталады. Бұл екі көрсеткіш келесідей байланысқа түседі:

 

 

 

Е = - grad*    немесе   Е d1 = - d*

 

Электростатикалық өрістің көздері қысым түсетін элементтер (конструкцияның металл компоненттері) мен сымдар болып табылады.