Сананың философиялық концепсялары

                       Мазмұны

  Кіріспе

Сананын психологиялық сипатамасы

1 Сананын қасиеті

 

2 ӨЗІНДІК   САНА-СЕЗІМ

3 Сананың қалыптасуындағы  сөз бен

қарым-қатынастың ролі.

 

 Негізгі бөлім

1 Сананын психикалық концепциясы

2 Сананын философиялық концепсиясы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сананың  философиялық  концепциясы

 

 

Сана – болған жағдайдың бейнеленуінің жоғарғы формасы. Адам санасы сыртқы ортамен мақсатты бағытталған қарым – қатынас формасы ретінде көрінеді. Оларда белгілі бір субьективті шынайылық ретінде, сана болған жағдайдың субьективті ренжу, айналасындағылардың барлығына сананың қатынасы бар.

Жинақталған білімнің шынайы әрекеттермен қатынасы және адамның  жеке тәжірибесін қосу болған жағдайдың  саналы түрде шындықты ұғыну процесі  болып табылады. Тұлға санасы сыртқы объектілерді ұғыну емес, сонымен  қатар өзін және өзінің психикалық әрекеттерін түсіну болып табылады.

Сана айналадағы өмірдің барлық өзара байланысын бейнелейді, әлемнің бейнесі бірдей жүйе ретінде. Сондықтан сана — іс-әрекет бейнесінің жоғарғы формасы болып  табылады. Сана арқылы адам қоршаған әлеммен  қарым-қатынас формасы реттеледі. Сана іс-әрекеттің субьективті жағдайларында  көрініс табады. Сана адам айналасындағы  барлық жағдайларда тиісті болып  келеді.

Сана қасиеті

С.Л. Рубинштейн сана қасиетін төмендегідей бөлді: қатынасты  құру; тану; әсерленушілік. Сананың  әр актісі тек тану арқылы немесе тек әсерленушілік немесе тек қарым-қатынас арқылы болуы сирек кездеседі; осы үш компонентті жиі қолданады. Бірақ осы компоненттің әрқайсысының көріну дәрежесі әр түрлі. Сондықтан сананың әр актісі осы үш маңызды психологиялық категориясын координат жүйесінің нүктесі ретінде қарастыруға болады.

Сананың механизмін талдай келе, ми метафорын жеңу маңызды. Сана жүйе іс-әрекетінің нәтижесі мен өнімі болып табылады, тек ми емес сонымен қатар оған индивид те қоғам да жатады. Сана «мүшенің функциялы суперпозициясы» ретінде болуы тиіс.

Дүниеде ең ғажап, керемет құбылыс – адамның рухани дүниесі, сана, ақыл, ой. Адамзат игілігіндегі барлық материалдық және рухани жетістіктер зәулім құрылыстар, түрлі техникалық табыстар, өнер, дін, әдебиет, философия, ғылым – осылардың бәрі сол сананың құдіреті. Объективтік дүниеде сананың балмасы жоқ. Ол тек адамға ғана тән. Сондықтан қашан да сананы болмыстан жоғары қоятын ұғым туып, оны бастапқы деп санаған. Енді біреулер бұл пікірді мойындамаған.

 

ӨЗІНДІК   САНА-СЕЗІМ

Адамның жануарлардан айырмашылығы — ол өзін танитын және білетін, өзін түзетіп және жетілдіріп отыруға қабілетті тіршілік иесі.

Өзіндік сана-сезім — сананың өзіңді білу мен өзіңе қатынастың бірлігі ретінде көрінетін бір түрі. Өзіндік сана-сезім сыртқы ортаны және өзіңді өзің танудың бейнеленуінен біртіндеп қалыптасады.

 

 

 

 

Сананың қалыптасуындағы  сөз бен

қарым-қатынастың ролі.

Ф. Энгельс сананың  қалыптасуында сездің қаншалықты үлкен  маңызды роль атқарғанын атап керсеткен  болатын. Сірә, адамның еқ бергідегі  ата-бабалары психофизикалық жағынан  өте жоғары дәрежеде дамығандықтан, басқа жануарларға қарағанда  дыбыстық белгілерге көбірек жүгінсе  керек. Адам мен питекантроп, неандертальдық және кроманьондық миларының гипстен  жасалған үлгілерін салыстырғанда, сейлеу және іс-әрекетпен байланысты, маңдайдың төменгі бороздасының алдыңғы тармағы қазіргі адамдарда  бұрынғы тектестерінікінен әлдеқайда  артық жетілгендігі анықталған. Олай болуы түсінікті де: қоғамдық сипат  алған еңбек адамдардың бір-бірімен  қарым-қатынас жасауын және өзара  көмегін талап етті, дыбыстық белгілер ендігі жерде еңбекке бастап қана қоймай, еңбекті жүзеге асырушы дәрежесіне көтерілді. Сөйтіп, ол белгі беру құралынан  біртіндеп еңбекті ұйымдастыру  құралына айналды. Дыбыс комплекстері ендігі жерде заттарды, әрекеттерді  және еңбектің тұтас ситуацияларын  белгілей бастайды. Сейлеудің қалыптасуы адамның психикалық дамуындағы революция  болды.

Сейлеу белгілері  жоғары нерв қызметін жетілдіреді, соның  нәтижесінде жануарларда болмайтын  екінші сигналдық жүйе қалыптасады.

Сөйлеу таным  деңгейін жаңа сатыға көтереді. Себебі, сөз нақтылы бір атаудың алуан  қырын танымның жалпы шеңберінде қорытып, жинақтап береді. Демек, ойлаудың жаңа түрі дамиды. Ол жоғары сатыдағы жануарлардың пәрменді және нақтылы-бейнелі ойлауынан  — өзгеше дерексіз ойлау жетіледі, ал дерексіз ойлау дегеніміз —  сананың өзегі.

Марксизм-ленинизм классиктері сөйлеу мен сананы бір-бірінен  бөліп қарауға болмайтындығын атап көрсеткен болатын. Сөйлеу, сөз —  біздің саналық болмысымыздың формасы  — қарым-қатынас шеңберін кеңейте  түседі. Қарым-қатынас процесінде адамдар  сыртқы ортаны да, өзін де терең әрі  жан-жақты тани түседі. Демек, еңбекпен қатар сөйлесу де сана мен адамдардың өзіндік сана-сезімінің дамуының маңызды факторы болып табылады. Қарым-қатынас жасау — қоғамдық өмір факторы. Қарым-қатынас процесінде психологиялық қауымдастықтар қалыптасады, яғни өз заңдары бар қоғамдық психология пайда болады.

К. Маркс пен Ф. Энгельс: «Индивидтің дамуы ол тікелей  немесе жанама түрде қарым-қатынаста  болатын барлық басқа индивидтердің  дамуымен шарттас айқындалады»  — деп жазған болатын.

Совет философы Ю. Қ. Мельвиль: «Адамның бүкіл рухани дүниесі  оның өзге адамдармен қарым-қатынасында  ғана пайда болады және дамиды. Ал қарым-қатынас  процесінде адамдардың тек өз жеке басының ғана емес, сондай-ақ адамдардың қоғамдық санасы да. қалыптасады»,—  деп атап көрсетті.

Сөйлеудің арқасында  адамдар өткен ұрпақ тәжірибесін  жи-нақтап, сақтап және келер буынға тапсыра алатын болашаққа көз  жіберіп, өз ісінің нәтижесін шамалайтын еңбекті, өмірді, әлеуметтік күресті  жоспарлай алатын болды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

«Астана медицина университеті»  АҚ

«Неврология, жалпы және медициналық психология» кафедрасы

 

 

 

 

 

Реферат

Тақырыбы:« Сананың философиялық концесиялары»

 

 

 

 

 

 

 

 

Орындаған: Мұрат Д М 

Қабылдаған: Исимова А.Е.