Алаш партиясы мүшелерінің саяси көзқарасы

Сондықтан да олардың ұлттық бағдарламасы сол тұста өлкеде тұрған барша халықтың бас біріктіруіне жағдай туғызды. Бір сөзбен айтқанда, олар елді өркендетудің демократиялық баламасын ұсынды, бірақ ол авторитарлық үрдістер салдарынан аспай қалды. Бүгіндер біз Алашорданың сол кездегі маңызды құжаттарын оқып, оның ешқандай да, сепаратистік немесе халыққа қарсы қозғалыс еместігін көреміз. Мұны Алашорда тарихын бұрмалаумен айналысқандар да өте жақсы білді, сондықтан да олар Алашорда үкіметінің материалдарын кеңінен жария еткісі және дұрыс зерттегісі де келмеді. Мысалы 1926 жылы жарық көрген Мартыненконың «Алашорда» атты құжаттар жинағы мен 1935 жылы жарияланған Брайнин мен Шафироның «Алашорда тарихи жөніндегі очерктер» деген зерттеу еңбектерінде Алаш партиясының қызметін өлтіре сынға алынуын нақ осымен түсіндіруге болады. Ал осы кітаптың қосымшасындағы Алашорданың құжаттарының жариялануының өзін Алашорда идеясын ашықтан-ашық насихаттау деп табылды. Бұл, әрине, Кеңестік дәуірдегі идеологтардың халықтан тарихи шындықты жасыру үшін істеген әрекеттер еді.

Қазақ елі 1917 жылғы олар ұсынған жолға түсе алған жоқ. Ал большевиктер партиясы ұсынған даму жолы қазақ елі үшін азабы мол жол болды. Оған дәлел ретінде 1920-1921 жылдардағы аштық пен 1931-1933 жылдардағы Қазақ халқының басына төнген алапат нәубетті айтсақ жеткілікті. Ал 1937-1938 жылдары Қазақ халқының бас көтерер азаматтарының барлығы түгелге жуық зорлықшыл Кеңес билігінің жазақсыз құрбанына айналып кете барды. Ол үшін қазақ демократиялық интеллигенциясының тарих алдында ешқандай кінәсі жоқ. Олар туған елінің бостандығы үшін соңғы деміне шейін күресіп, империялық зорлықтың құрбаны болды.

Біз қазақтар күні - бүгінге дейін кейбіріміз болмаса көбіміз «жатқанға құдай береді деп әлі жатырмыз, әлі қаперсіз ұйқыдамыз». Бұл дегеніңіз қазақ қоғамының әлі ұлттың санасы ояна қойған жоқ деген сөз. Бұл кеңестік идеология улап тастаған құлдық психология құрсауынан шыға алмаушылық. «Кеңестік құдықтан» су ішіп, «совет халқы» деген жасандысемьядан шыққан ұрпақтың енді қоғамды жаңартуға белсенді ат салысуы екі талай. Осы рухани әлсіздікке әл беріп, күш қосатын, қазаққа рух беретін алаш азаматтарының қатары аға ұрпақтың өткендегі тарихымен танысқанда ғана көбейетіндігі ақиқат.

Сол аласапыран кезеңінде ұлттық тәуелсіздік жолында күрескендердің ісі бүгінгі ұрпаққа бізге үлгі. Олар «Алаш» партиясына оның кіндік комитетінің айтқанын екі етпейтін, бұйрығын дәл орындайтын партияның бағдарламасын ұнатып, жөн көрген ондағы мәселелерді іске айналдыруға тырысатын кісі ғана кіреді деген талап қойылған. «Алаш» бағдарламасынан таймайтын, өтірік айтпайтын, шынынан қайтпайтын, жақындық, туысқандыққа бүйрегі бұрмайтын, дүниелікке қызығып сатылмайтын, шыншыл, әділ, тура кісі ғана осы партияға мүше бола алады, - делінген. «Сыртын берсе, іші басқа, тілін берсе жүрегі басқа болатын, сөзіне ісін үйлестірмейтін, «Алаш» жолынан ауып, айтысып – тартысуға жараамйтын, ауырлық келсе бұлт беретін қорқақ, айнымалы мінезі бар кісі «Алаш» партиясына кірмейді.

ХХ – ғасыр басындағы азаттық қозғалыстың жетекшісі Ә. Бөкейханов пен оның төңірегіне топтасқан ұлт зиялылары қазақ халқына бостандық әперуге, тұрмыс жағдайын өзгертуге, өркениет биігіне көтеруге бар ғұмырын арнаған қайраткелер ретінде тарих бетіне алтын әріппен жазылып қалды.

Қорытынды:

Биыл Алаш қозғалысына 96 жыл. 1917 жылдың 5 – 13 желтоқсанында Орынбор қаласында өткен екінші жалпықазақ съезінде Ұлттық кеңес құрылды. Яғни, 1917 жылдың 13 желтоқсаны – қазақтың алғашқы заманауи үкіметінің – Алашорданың дүниеге келген күні. Алашорда үкіметінің құрылып, ХХ ғасырдың басында қазақ даласында автономиялы биліктің болуы ұлт – азаттық қозғалыс тарихында елеулі кезең болып саналады. Ғұмыры ұзақ болмаса да қазақтың тұңғыш үкіметі құрылып, қазақ халқының мемлекеттілікке лайықты ел екендігі дәлелденді. Алаш арыстарының ең басты еңбегі – олар сол қиын уақытта толыққанды саяси партия мен үкімет құрып, өз халқының мүдделерін батыл қорғай алуында.

Яғни, барлығымызға белгілі, жаңадан құрылып жатқан «Алашорда» үкіметі алғашқы сағатынан бастап ұрпақ тәрбиесіне, ұрпақ болашағына зор көңіл бөлген. Жас ұрпақтың туған тіліне деген сауаттылығын арттыру үшін, ана тіліндегі оқулықтарды жасауға кіріскен. Бала тәрбиесіне, оқуына сондай қиын заманда жаңаша бетбұрыс, бұл болашаққа деген сенім еді. Сондықтан қазіргі жастардың міндеті сол ағаларымыздын салған сара жолын жандандырып, артқан үміттерін ақтап, елімізді көрші елдермен терезесі тең етіп ұстап тұру.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланған әдебиеттер тізімі:

1. Алаш – 90 газеті №41
2. «Алаш үні» 2003 ж. № 1
3. «Алаш үні» 2003 ж. №4,5,3
4. «Алаш» журналы №5 (26), 2009
5. «Қазақстан тарихы» Г.В.Кан, Н.У.Шаяхметов

                                          Алматыкітап бастпасы 2009

6. «Саясаттану» Д.Жамбылов Алматы «Жеті жарғы» 2005

7. «Айбын». Б.Ө.Жақып. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011

К.Нұрпейісов, Алаш ақиқаты, Алматы 2010

8. Егемен Қазақстан 2003 ж 16 желтоқсан №326

9. Жас Алаш 1999, 11 қыркүйек № 109

10. Азат 2006, 22 наурыз №11

11. Сарыарқа 1918 ж, 22 январь № 28

12. Қазақстан тарихы 1997, №5 31 бб

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Алматы энергетика және байланыс университеті

Радиотехника және байланыс факультеті

 

 

Әлеуметтік пәндер кафедрасы

 

 

 

 

 

Саясаттану

Семестрлік жұмыс №1

Тақырыбы: Алаш партиясы мүшелерінің саяси көзқарасы

 

 

 

 

 

                                                Орындаған: Шукенова Ж.Ж.

                      Топ: РЭТк-13-5

                                                                    Сынақ кітапшасының №133226

                                                                Тексерген: доцент Байдильдина С.Х.

 

 

 

 

 

Алматы 2013 жыл