Қазақстан Республикасының
Білім және Ғылым министрлігі
Тақырып: Сынып жетекшінің жұмыс жүйесі.
Орындаған: Талғат Б.
Тексерген:
Халелова А.Х.
2013 жыл
Сынып жетекшінің
жұмыс жүйесі.
Жоспар:
МАЗМҰНЫ
Кіріспе.......................................................................................................
1. Мектептегі сынып жетекшісі
жұмысының мазмұны мен түрлері.
2. Мектеп мұғалімінің негізгі
міндеттері мен қызметінің ерекшеліктері.
3. Оның тәрбиелік қызметі мен
тәрбие жұмысын ұйымдастыруы.
4. Тәрбие жұмысын жоспарлау.
5. Әдебиеттер тізімі.
Мектептегі сынып
жетекшісі жұмысының мазмұны
мен түрлері.
Сынып жетекшісінің
бірінші міндеті жұмыс мазмұнына байланысты.
Бір мақсатқа ұмтылған, ынтымақты оқушылар
коллективін топтастыру сынып жетекшісі
қызметіндегі басты және негізгі бөлім
болып табылады. Коллективті топтастыру
жұмысы актив арқылы, түрлі комиссияларды,
штабтарды құру арқылы және коллективті
түрде, жұмылып атқаратын жұмыстарды ұйымдастыру
арқылы іске асырылады. Оқушыларды топтастыра
отырып, сынып жетекшісі оқу-тәрбие міндеттерін
шешуге жақсы жағдай жасайды. Сынып жетекшісі
тек өзінің беделімен ғана емес сонымен
қатар қоғамдық пікірді қалыптастыру
жолдарымен де оқушыларға ықпал жасайды.
Балалар коллективін
құру мен топтастыру – мұғалімдердің
және, ең алдымен, сынып жетекшілерінің
маңызды міндеті. Егер коллектив құрылса
кез келген тәрбие міндеттерін шешу әлде
қайда жеңіл болады. Оқушылар коллективін
тәрбиелей отырып, сынып жетекшілері әр
оқушының жеке басын қалыптастырады. Сынып
жетекшісі оқушылардың өз әрекеттілігі
мен инициативасына сүйенеді. Тәрбиеші
беделі қаншама жоғары болса да, ол әрбір
дұрыс ұйыммдастырылған коллективтің
ықпалын ауыстыра алмайды. Табысты тәрбие
жұмысынсыз коллективті топтастыру мүмкін
емес. Тек коллектив арқылы сынып жетекшісі
мектеп оқушыларының оқу міндеттеріне,
қоғамдық пайдалы еңбекке, көзқарастарына
ықпал етеді. Жақсы ұйымдасқан және топтасқан
коллективтің әсерімен оқушылар саяси,
адамгершілік және мәдени жағынан өседі.
Мектеп оқу-тәрбие
жұмысының мазмұнын жақсартуға
қамқорлық жасайды, ата-аналардың
барлық жұртшылықты қатыстырады.
Мектеп пен ата-ананың
ынтымақтастығының бірнеше формалары
бар. Сынып жетекшінің ата-аналармен байланысының
басты формасы сыныптың ата-аналар жиналысы.
Жиналысты көптеген мәселелер қаралады,
мысалы, күнделікті өмір, еңбек, демалыс,
оқушылардың бос уақыты, кәсіптік бағдар,
оқу және тәрбие жұмысы, т.б. талқыланады,
оларды одан әрі жетілдірудің нақты жолдары
қарастырылады.
Байланыс формаларының
бірі – педагогикалардың оқушылар үйіне
баруы. Мақсат: Оқушылардың үй жағдайымен,
күнделікті өмірмен тұрмысымен танысу,
оқу және тәрбиеге байланысты әр түрлі
тақырыптарда ата-аналармен әңгіме өткізу,
пікір алмасу.
Сынып жетекшінің
ата-аналармен ынтымақтастығының тағы
бір формасы – педагогикалық насихат,
яғни, ата-аналарға педагогикалық білім
беру.
Педагогикада жан-жақты
үйлесімді дамыған, адамды тек
коллективте ғана тәрбиелеуге
болады дейді. Баланың жеке басы
тек коллективте ғана соншалықты толық
және жан-жақты дами алады. Коллектив баланың
өзіндік ерекшелігін жойып жібермейтіндігі,
қайта тәрбиенің сапасына, оның мазмұнына
ықпал жасайды.
Ұжым – тәрбие
жұмысының ең баты формасы дұрыс тәрбие
бірлігі мол, күшті, әсерлі, мықты ұжым
құру арқылы ұйымдастырылады. Ұжымдағы
тәрбиенің негізгі принциптерінің бірі.
Ол мектепте қалыптасқан жаңа тәрбиелік
қатынастарды бейнелейді.
Тәрбиенің теориялық
жеке адамның қалыптасуы, ең алдымен,
ол қызметте және басқа адамдармен
араласу процесіндегі қатынастарға
байланысты дегенді басшылыққа
алады. Мектептегі алғашқы ұжымның
негізгі түрі – сынып ұйымы,
оқушылардың өндірістік бригадалары,
сыныптан тыс үйірмелер, спорт
коллективтері.
Бастауыш ұжымның ерекшелігі
– ондағы барлық мүшелердің
жеке байланысы, олардың арасындағы
күнделікті істер және жолдастық
өзара қарым-қатынас. Жалпы мектептік
ұжымда оқушылардың тікелей қарым-қатынаста
болуы әрқашан мүмкін бола
бермейді. Кейде олар бір-бірін
білмейді де. Педагогикалық ұжымның
мектеп оқушыларына тәрбие ықпалы,
оқушының адамгершілік қасиеттерінің
қалыптасуы сынып жетекшісі арқылы
жүргізіледі. Бұл ықпалдың тиімділігі
көбіне сыныптың топтасқандығына,
онда ұжымдық қызметті ұйымдастыруға
байланысты. Оқу жылының басынан
сынып жетекшісі сынып өміріне
араласып, оның белсенді мүшесіне
айналуы, әсіресе ұжымды құруды
алғашқы көздерінде оқушылармен
бірге көбірек болуы қажет.
Сонда ғана ол сыныптың жұмысына
жақсы бағыт беріп, оны басқара
алады, ал оқушылар оны ең
жақын адамы санайтын болады.
Ұжымды ұйымдастыру
жұмыстарын оқушыларын жасып,
дамуы мен тәрбиелік дәрежесін
есепке алып, олардың белсенділігін
және осы сынып үшін тән
бірқатар басқа жағдайларды ескере
отырып жүргізу керек. Тек осы
жағдайда ғана оқушыларды мақсатты ұжымға
топтастыруға, оқушылардың өзін-өзі басқаруын
дамытуға болады.
Ұжымдық істі ұйымдастыруда
(оқу ісін тиімді ұйымдастыру, өнімді еңбекпен
қоғамдық жұмысқа қатыстыру, түрлі қоғамдық
тапсырмалар, ұжымдық ойын-сауықтарды
ұйымдастыру т.б.):
- белсенділер тобын айқындау
және тәрбиелеу;
- оқушылар алдына қызықты
перспективалар қою;
- сыныпта жағымды дәстүрлерді
қалыптастыру;
- оқушыларға қойылатын талаптардың
бірлігі жүзеге асырылады.
Білімнің жоғары дәрежесі
– оқу-тәрбие жұмыстарын дұрыс
ұйымдастырудың ең маңызды көрсеткіші.
Сынып жетекшісі оқушылардың білім сапасын
көтеруге қамқорлық көрсетеді, оқушылардың
оқуға деген ынтасын арттырып нашар оқуда
бермеуге әрекет жасайды. «Сынып жетекшісінің
жұмысы туралы» методикалық нұсқау мектеп
оқушыларының таным ынтасын, мүмкіндіктерін
дамыту, әр оқушының психологиялық ерекшелікерін
ескере отырып, мамандықты таңдату, балалардың
денсаулығын қорғауға қамқорлық сынып
жетекшісінің маңызды қызметі ретінде
анықталған. Ал соның ішінде аталған міндетті
жүзеге асыру тек педагогикалық ұжымның
ғана емес, сонымен қатар сынып жетекшілерінің
де күш-жігеріне негізделуі тиіс. Білімге
деген құштарлықты және сүйіспеншілікті
оятуда, оқу сапасын арттыруды қамтамасыз
етуде сынып жетекшісі көп нәрсе істей
алады. Оның күнделікті назары, талабы
және барысын бақылауды – үлгерімді арттырудың
маңыздың шарты.
- Оқу процесінде саналы
жауапкершілікпен қарауға тәрбиелеу.
Білімнің сапасы көбінесе оқуға деген
ниетке, оқуға деген ниетке, оқуға көзқарасқа,
ынта талпынысқа, шыдамдылыққа, зейін
қоюшылыққа, белсенділікке, инициативаға,
дербестікке, білуге құмарлыққа байланысты.
Осы қасиеттерді қалыптастыру, оқу еңбегінің
қоғамдық мәнін түсіндіру сынып жетекшісінің
жұмысында үлкен орын алуға тиісті. Ол
оқушыларда білімді қажетсіну сезімін
тудыруға, білімді практикада қолдана
білу шеберлігін қалыптастыруға, оқудың
болашағын ашып беруге тырысады.
- Сабақта үлгермеушілікті
туғызатын елеулі себептердің
бірі – оқу жұмысын жүйелі
және жоспарлы түрде жүргізу
шеберлігі мен дағдысының жоқтығы.
Мұғалімдер мен сынып жетекшісінің міндеті
- әрбір оқушыны оқи білуге үйрету. Әсіресе
оқу жұмысындағы табандылық пән зейін
жинақылығы, ойланып оқуға әдеттілігі
және өз бетімен кітап оқи білу, үйге берген
тапсырманы орындауда дәйектілік сияқты
қасиеттерді тәрбиелеген жөн. Бұл міндеттерді
сынып жетекшісі басқа мұғалімдермен
бірлесе отырып шешеді. Бастысы оқу жұмысы
оқушылардың жалпы дамуына ықпал жасауына
бірігіп күш-жігер жұмсап, қол жеткізуге.
- Үйге берілген тапсырманы
дұрыс және уақтылы орындау
оқудың тиімділігін арттырады.
Әрбір оқушының күн режимі болғаны жөн
және оның орындалуы қажет. Бұл міндетті
орындауға сынып жетекшісіне ата-аналар
және сынып активі көмектеседі.
- Оқу жұмысында өзара
көмек ұйымдастыруға сынып жетекшісіне
актив және жастар ұйымдары
көмектеседі. Бұл жұмыс үлгірмеушіліктің,
екінші жылға қалушылықтың және мектептен
қалып қоюшылықтың болмауына септігін
тигізеді. Сонымен қатар өзара көмек жолдастықтың,
достықтың, коллективизмнің дамуына әсер
етеді.
- Оқу-тәрбие жұмысының
міндеттерін сынып жетекшісі
жалғыз емес, өз сыныбының мұғалімдерімен
бірігіп шешеді. Оқу жұмысын келісіп
жүргізу, оқушыларға бірыңғай
талап қою, мұғалімдердің бір-біріне
көмегі оқудың және тәрбиенің
сапасын арттыруға көмектеседі.
Қазіргі кезде пайдаланылып
жүрген тәрбие бағдарламаларын
жете
зерттеудегі аса бір күрделі
міндет педагогикалықжағынан дұрыс деп
табылған ғылым негіздерінің әрбір оқушылар
мен сынып жетекшісінің қол жетерліктей
болуы мен ғылымилылығын үлестіруді іске
асыру болып отыр.
Тәрбиелік ғылымилылық
принципі нәтижесінде мектеп
оқушыларды ғылым, техника және
мәдениет дамуының қазіргі заманғы
деңгейіне сай біліммен қаруландыруды
қолға алып отыр. Алайда, қазір пайдаланып
жүрген бағдарламаны жасау үстінде оқу
пәндерінің тәрбиелік мәні бойынша комиссия
мына пікірді бір ауыздан қолдады, «орта
мектеп оқушыларының қолы жеткен дайындык
пен даму деңгейі жағдайында, мектепте
тәрбие беру мазмұнына психологиялық,
педагогикалық және мәдениеттің маңызды
жетістіктерінің өзін тура енгізуге мүмкін
емес». Жаңа бағдарлама жобасының бірінші
вариантын талқылау кезінде, оның кемшілігі
әлі белгілі дәрежеде орныққан деп немесе
мектеп оқушыларының оның меңгеруі қажет
деп есептеуге болмайтын, қазіргі заманғы
ғылымның осындай бөлімдерінің бағдарламаға
енгізгендігі болып табылатындығы атап
өтілді. Сынып оқушыларының қазіргі ғылым
жетістіктері мен танысуын өзін-өзі ақтаған,
көкейтесті деп тіпті де қабылдауға болмайды.
Мектеп мұғалімінің
негізгі міндеттері мен қызметінің
ерекшеліктері.
Сынып жетекшісі
білуі тиіс:
- Қазақстан Республикасының «Білім беру туралы» заңын
- Бала құқықтары туралы конвенцияны
- Педагогиканы, балалардың жас ерекшелік және әлеуметтік психологиясын, қарым-қатынас психологиясын,балалардың және жеткіншектердің жеке және жас ерекшеліктерін
- Жас ерекшелік физиологиясын, мектеп гигиенасын
- Педагогикалық этиканы
- Тәрбие жұмысының теориясы мен әдістемесін
- Оқушылардың (тәрбиеленушілердің ) бос уақытын ұйымдастыру
- Еңбек заңнамасының негіздерін
- Нұсқаулық-нормативті құжаттарды, еңбекті қорғаудың нормаларымен ережелерін
Сынып жетекшісі балалар
тұлғасының жеке дамуына және адамгершілік
тұрғысынан қалыптасуы үшін жағымды
жағдайлар жасауға әрекет етеді,
оның тәрбие жүйесіне қажетті түзетулер
енгізеді. Оқушы тұлғасын және оның
қызығушылығы мен қабілет мүмкіндіктерін
зерттеуді жүзеге асырады. Жағымды
өз ортасын құрып, сыныпта әр бала
үшін моральдық-психологиялық ахуал
жасайды. Қарым — қатынастың дамуына
ықпал етедію. Баланың өз құрбыларымен,
мұғалімдермен, ата-аналармен қарым-қатынасында
пайда болатын проблемаларын
шешуге көмектеседі. Тәрбиеленуші тұлғасынан
өзін-өзі тәрбиелеуіне және өзін-өзі
дамытуға бағыттайды. Оқу іс-әрекетінде
оқушыларға көмек береді. Үйірме, клуб,
спорт секциясы мен бірлестіктер
жүйесі арқылы оқушыларға (тәрбиеленушілерге)
қосымша білім алуға ықпал
етеді. Балалардың жас ерекшеліктеріне
және тұрмыстық талаптарына сәйкес
сынып жетекшісі сынып ұжымы
өміршендігінің мазмұнын жаңартады. Оқушылардың
құқықтары мен бостандығын сақтайды,
олардың өмірі, денсаулығы, қауіпсіздігі
үшін жауап береді.
Игеруі тиіс:
- кіріктірілген тұлғалық қасиеттер: эмоциялық-ерікті өзін басқару және бақылауға қабілеттілік, аналитикалық, болжамдық, коммуникативтік және ұйымдастырушылық қабілеттер.
- Жоғары мәдениет, тұрақтылық, адамгершілік бағдар.
Оның бойында
болуы тиіс:
- кәсіби дайындықтың жоғары деңгейі, оның негізін келесілер құрайды:
- жалпы, жас ерекшілік, әлеуметтік педагогика мен психология саласындағы ілгері білім
- балалар қарым-қатынасындағы, іс-әрекетіндегі, мінез-құлқындағы, дамуындағы ауытқу нормаларының құбылыстары мен процесстерін білу
- психологиялық-педагогикалық диагностиканың әдістерін, жас ерекшеліктерін ескере отырып жеке кеңес берудің, психологиялық алдын алудың және психологиялық педагогикалық түзетудің әдістерін
- балалардың жас ерекшеліктері мен әлеуметтік сипаттарды ескере отырып, балалардың жеке және ұжымдық шығармашылығының ерекшелігі мен мәнін білу
- балалармен жүргізілетін тәрбие жұмысының әдістемесін білу
- балалардың құқықтарын қорғау бойынша отандық және халықаралық құқықтық нормаларын білу.
Кәсіби біліктері
қалыптасуы тиіс:
- жеке, тұлғааралық қиындықтар мен қақтығыстарды анықтау
- зерттеу және әлеуметтік-педагогикалық, әлеуметтік психологиялық мәселелерді шешу әдістерін игеру
- «ересектер-бала» және «ересектер-ересектер», сонымен қатар «сынып жетекшісі-бала-ата-ана» жүйесіндегі педагогикалық тұрғысынан мақсатқа сай және психологиялық дұрыс қарым-қатынасты ұйымдастыру
- Ұжымдармен, балалардың бірлестіктерімен және үлкен, кіші топтармен жұмыс жасау
- Балалармен әлеуметтік маңызды іс-әрекеттер ұйымдастыру, олардың әлеуметтік өзін-өзі анықтау мен қалыптасуы үшін жағдай жасау
- Шығармашылық бейімділіктерін және балалардың қабілетін анықтау, оларды іске асыру үшін жағдай жасау
Жоғарыда айтылғанның
барлығын ескере отырып, сынып
жетекшісінің әлеуметтік-педагогикалық
құбылысының ерекшелігі мен үрдіске
қатысушыларына қатысты оның
рольдік ұстанымы өзгереді.
Сынып жетекшісінің әлеуметтік-педагогикалық
іс-әрекетінің мазмұны – формальды
түрде болмайтын кәсіби-педагогикалық
емес, керісінше «табиғи» қызметтестік,
ересек адам мен баланың өзара
түсінікті қатынасы. Оның мазмұны
ерекше адамға өзінің тұлғалық
мүмкіндіктерін жүзеге асыруға
жағдай жасап, оның тұлғалық
қасиеттерін баламен қарым-қатынасқа
түсу барысында неғұрлым байыта
түседі. Үдерістің қатысушысы болып
балаға өзінің ересек адам ретінде сезінуге,
оның өз күшіне сенім артып, өзі «менің»
көрсетуге мүмкіндігі туады, осындай да
бала ересек (досынан, жолдасынан) адамнан
нағыз көмек көре алады. Осы компонент
субъект ұстанымының қалыптасуына, жас
тұлғаның жалпы дамуына оның жеке ерекшелігін
ескере отырып, оң әсер етеді. Сынып жетекшесінің
балаларымен тәрбие жұмысының бағдарлаамсы
әрдайым инновациялық, авторлық, динамикалық
болады, бұл –педагогтың шығармашылық,
нақты тәжірибеге бағытылған және жемісті
іс-әрекетінің нәтижесі.