Автор работы: Пользователь скрыл имя, 09 Января 2014 в 14:49, курсовая работа
Тіл мен халық – біртұтас. Тіліне қарай ұлтын тану – ежелгі дағды. Ұлттық ерекшеліктің бастысы да тіл. Халқымыздың ұлттық санасын, сапалық белгілерін айқындай түсетін неше алуан әдет – ғұрып, салт – сана, мінез – құлық, қасиет – қалыбы тілдік танымында тікелей көрініс тапқан. Өмірдің барлық саласын қамтитын ішкі мазмұн байлығымен көзге түсетін, тілімзге бейнеліде мәнерлі рең үстейтін, күрделі құрылым – құрылысы бар фрозеологизімдер – ана тіліміздің өзіндік ерекшеліктерін көрсететін тұлғалар.
Кіріспе...................................................................................................3-4
1 Фразеологизмдердің зерттелуі...................................................5-8
1.1 Сын есімдердің зерттелуі.........................................................8-12
1.2 Фразеологизмдердің сөз табына қатысы...............................12-13
1.3 Фразеологиялық тіркестердің мағына белгісі......................13-19
1.4 Есімді фразеологиялық тіркестердің күрделі сөздерден айырмашылықтары.................................................................19-26
2. Сын есім компонентті фразеологизмдердің тақырыптық – мағыналық топтары
2.1 Сын есім компонентті фразеологизмдерді мағыналық топқа жіктеу.......................................................................................27-29
2.2 Сапалық сын есім компонентті фразеологизмдер түр – түсті білдіретін фразеологизмдер...................................................29-44
2.3 Сапалық мағынаны білдіретін фразеологизмдер................44-45
2.4 Көлемі мен аумағын білдіретін фразеологизмдер...............45-46
2.5 Дәмі мен ісін білдіретін фразеологизмдер...........................46-48
2.6 Қатыстық сын есім компонентті фразеологизмдер.............48-50
Қорытынды......................................................................................50-52
Пайдаланылған әдебиеттер.............................................................53-54
Ақ тілеу адал ниет, таза, ізгі көңіл қалуы
Ақ құдай, сауапқа жаз! Жалбарына айтылар тілек рақым ете көр, істеген ісің қайрлы тисін
Ақ үйек мал. Адал мал, құтты мал
Ақ ұстінен қара таныды Ақты-қараны-ажыратты дұрыс-бұрысын білді
Ақ шелегі түскендей ақтарылды 1 Тасыла, өмешегі езіле сөйледі ақтарыла айтты 2 Түгін айаған жоқ
Ақ шелек келгір! Ақ шелек шалғыр қарғыс. Түйе малын айтылады
Ақ шалаң тарта құлаң иектенді. Рауандап атқан таң
Алауыз 1Бірлігі жоқ, ынтымақсыз, сабырсыз, арсыз, еріншек, көрсе қызар, жалмауыз сорлы қазақ сол үшін алтыбақан алауыз(Абай) 2Өсек-аяң ғайбат сөз
Алааяқ сұм, қу, залым, зымиан, суайт
Ала болды Арыздасты, дұрдараз болды ынтымақтан кетті
Ала бөтен, Ала бөек Елден ерекше, өзгеше
Ала жылан аш бақа Ала көз болып, араздасып отыр
Ала жібін аттамады Қианат жасамады, сұнанақтық істемеді, армадққа бармады
Ала арқан жіп кесісті Ат кекілін кесісті, бір жола араздасты, бөлінді
Ала кеуім(көлеңке) бозамықты күңгір шақ
Ала көбең орташ, құба төбел
Алакөз қылды Араз, қырғи қабақ болған адамдар туралы айтылады
Ала көзімен атты(қарады) Іштей жек көріп тікшие қарады, жақтырмады, жаратпады, ұнатпады
Ала көңіл1 Арам ниет көңілсіз
Ала көңіл2 1көбіне ойы өзгеге жұмысқа бөлінген ойы алаң кісі туралы айтылады 2 Жұртты бөле қарайтын кісі туралы айтылады
Ала қөрмеді Алаламай, алыс-жақындемей, бірдей көрді
Алакүлік келгір! Қарғыс. Алақүлік түйеде болатын ауырудың түрі
Ала қалжың, ақтай күлкі Әз-шыны аралас ақ жарылған күлкі
Ала қанат қар Ақ таңдақ жер, қара ала- құла еріген жер
Ала қаптың аузын аш Түгел ортаға сал, төгіп сал барыңды аяма деген ясияқты ұғымды береді
Ала қозыдай бөлінді Жік – жік болып ыдырады, телімге түсті
Ала қозыдай құлпырады Көздің жауын алап, жәйнәй түседі
Ала қол Алалаушы біреудің райына қарай әділетсіздік жасаушы, ыңғайды бағып пайдакүнемдік істеуші, ала қолсыз, тіркесі «әіділ» деген мағынада айтылады
Ала құйын 1 ұйтқып соққан боран 2Жеңілтек мінезді, ұшып – қонған адам туралы айтылады
Ала құйындатып сөйлеу көптіріп әсірелей, өсіре еліре сөйледі
Ала тайдай бүлдірді 1 лаң, бүлік салды, атыстырып – шабыстырды, астан – кестең шықты 2 қатты ашуланды, долданды
Ала топалаңдатты Бөрі тигендей қылды
Ала ұстады алалады, әділ қарамады
Ала шабыр аралық, туыстығы шамалы ағайындар туралы айтылып тұр
Ала шолақ болды қар ерй бастады, жер ала тартты
Аппақ қудай боп – боз жуған шүбіректей, жүзінде бір тамшы қан жоқ аппақ сазандай, жұп жұмыр, толық, етшеңді, көрікті, балғын
Ешкімнің ала жібін аттамады жан баласына қиянат жасамады, бұрауын алмады
Боз
Боз ала таң елең – алаң таң сәрі
Бөз ешек қылды биенің желінінде түк қалдырмай сауып алды
Бөз жаңбыр ақ жауын бөз күйік бор бас қолынан ештеңе келмейтін (адам)
Боз қасқа ақ сары, бас шалды бөз қасқа сойды мал сойып құдайы берді
Боз қырау күзгі түскен қырау
Боз өкпе жасық қойнынан безі түскен бос
Көк
Көйлек көк, тамақ тоқ не ішіп, не жеймін демейді ауқатты тұрмысы жақсы
Көк айыл долы 1 ашушаң ұрсқақ 2 күші ерен
Көк ала алуан түсті әр қилы әр тұқымдас
Көк ала жалшы жалшы жамылды ертеде батыр киінген киімді қастарлеп айтып отыр
Көк ала қойдай көк ала қойдай қылды қан жоса - қылып ұрып – соқты
Көк ала мылжың көк ауыз көк мылжың Ез малта, көпірме бөспе сөз кісі туралы айтылады
Көк аяз борсып көгерген қатқыл шикі көк бақа 1 тырбиған арық (кісі) 2 жылт етері жоқ арық ет
Көк байлады 1 шыңға шалшық өсті 2 көкпен
жүзді көкте самғады
Көк дауыл 1 өте екпінді мейлінше асқақ мағынасында 2 ашуы қатты, көк долы мағынасында
Көк есек көмпіс жан істің құлы жұмысқа қол жаулық адам
Көк есепен сауда жоқ ертеңі мен ісі жоқ (ертеңгі сауда – сауда, кешкі сауда - қуға), «көк есектің саудасы ертеңгі сауда сияқты фразеололар: өмір – сауда, оның ертесі жақсы, - дегенді меңзейді»
Көк етікті бұ жерде басқалардан тәуір өзгеден артық деген мағынада к
Көк жалқау нағыз ерінше шабан аяқ
Көк жамбас 1 үсті сатала, тым жүдеу мағынасында 2 қрық қуық, шыжың 3 берекесі кеткен төсек тартып жатып қалған дәрменсіз қарт
Көк жасық 1 аса жылаң қарағы жоқ арақ ет туралы айтылып тұр 2 мардымсыз ештеңеге арзымайтын
Көк желке қара 1 құс шүйде жалғасқан сырт мойын 2 тіс қаққан төзімді
Информация о работе Сын есім компонентті фразеологизмдердің тақырыптық – мағыналық топтары