Мұғалімнің ақпараттық мәдениетін қалыптастыру

Университет табалдырығында студент ақпараттық мәдениетті төмендігідей іс-шаралар арқылы меңгереді:

Болашақ мұғалімнің ақпараттық мәдениетін қалыптастыруда  СӨЖ-ның орны ерекше. Сонымен қатар, жоғары оқу орындарындағы барлық ғылыми сабақ түрлері студенттердің өзіндік шығармашылық жұмыстарының дағдылары мен түрлі өзіндік жұмыстарға ынталандыру үшін құрастырылынған.

Өзіндік жұмыс астарынан, білімді іздеудегі ой қортындылауды, оны бекітуді, дағды мен іскерліктің дамуын және білімді жалпылау мен жүйелеуді, арнайы уақыт бөлінген дидактикалық мақсатты орындау барысындағы оқытушылар ұйымдастырған студенттердің белсенді әркетін түсінуге болады.

Өзіндік жұмыс дидактикалық құбылыс ретінде, бір жағынан, студенттің әрекет объектісімен оның міндетті түрде орындау қажет оқу тапсырмасын көрсетсе, екінші жағынан, сәйкестендірілген әрекеттің пайда болу формалары: студенттердің тапсырманы орындау барысындағы есі, ойлауы, шығармашылық қиялы оны жаңа жетілген білімді меңгеруге немесе меңгерген білімінің тереңдеуі мен кеңеюіне алып келеді.

Студенттің өзіндік жұмысы бұл оқытудың құралы, ол төмендегі көрсетілгендерден тұрады:

• әрбір нақты жағдайды қорыту, нақты мақсат пен тапсырмаға сәйкес.
• белгілі бір танымдық тапсырмаларды шешудегі студент білімінің көлемі мен деңгейі, дағдысы мен іскерлігі әрбір белгіленген кезеңде қалыптасып отырады.
• жаңа танымдық тапсырмалар шешуде студенттер өз білімінің жүйелік қорындағы психологиялық құрылымын және үлкен ағыстағы ғылыми әрі  қоғамдық ақпараттарды бағдарлай біледі.
• Психология-педагогикалық ғылымда білімді өздігімен меңгеру ақыл дамуының бірден-бір көрсеткіші. Өзіндік жұмыс барысында студенттердің интеллектуалды белсенділігін қалыптастыруға үлкен мүмкіндік бар.

Өзіндік жұмысқа мыналар жатады:

• оқу әдебиеттерімен жұмыс;
• қосымша әдебиеттермен жұмыс;
• сөздіктер мен энциклопедияларды еркін бағдарлау;
• библиографиялармен жұмыс істеу;
• коллоквиум мен семинарларда өз көзқарасын білдіру;
• интернет материаларын өңдеу;
• эссы, шағын шығармашылық жұмыстар жазу;
• электронды оқулықтарды пайдалану;
• бұқаралық, мерзімдік басылымдарды пайдалану т.б. жатады. 

Студенттердің өзіндік жұмысы оқу процесінің бір бөлігі болып табылады. Сондықтан бұл жұмысты әрекетке айналдыру өз білімін жетілдіру үшін, ұйымдасқан педагогикалық бағытты студенттің интеллектуалды белсенділігіне айналдыру.

Білімге ұмтылу және өзіндік білімін жетілдіру, белгілі дәрежеде  тұлғаның келешектегі мақсатты нұсқауы. Оқытудың жетістігі оқытушыға тәуелді, дегенмен, студенттердің қалай жұмыс жасауы да жетімсіз дәрежеде болмауы тиіс .

 Болашақ мұғалім өзіндік кәсіби біліктілігімен, ақпараттық мәдениетін қалыптастыруда өзіндік ізденістерді де талап етеді.

Мысалы аудиториядан тыс әртүрлі өзіндік білім алатын СӨЖ-ның түрлері бар:

• дәріс материалдарын конспектілеу және оқулықтарды жүйелі талдау;
• түп деректерді конспектілеу;
• симинар сабақтарына дайындық жасау;
• үй жұмыстарын орындау;
• сынақ және емтиханға дайындық жасау;
• баяндамалар мен хабарламаларға дайындық жасау;
• реферат жазу;
• олимпияда және әртүрлі сайыстарға қатынасу;
• студенттік конференцияларына қатынасу;
• өндірістік және басқа да тәжірибелер кезінде мекемелерде дәріс оқу т.б.

Аталған мәселелерге ғылыми тұрғыдан дайындықпен келуі үшін әрбір өзіндік жұмысқа материал жинау, оны өңдеу үшін ақпараттық мәдениеттілік деңгей жоғары болу керек. Көбіне студенттің ақпараттық мәдениеті аталған тапсырмаларды орындау барысында да қалыптаса бастайды. 

3. Болашақ мұғалімнің ақпараттық мәдениетін қалыптастырудың үлгісі

Адам бойына жақсы адамгершілік қасиеттерінің қалыптасуына, өнер-білімді игеруі- тәрбиеге, өскен ортаға, үлгі-өнеге берер ұстазына байланысты. Осыны жақсы түсінген халқымыз “Ұстазы жақсының - ұстамы жақсы”, “Тәрбие басы – тал бесі” деп ұлағатты ұстаздың еңбегін текке кетпейтіндей өсиет еткен. Тәрбиенің түп қазығы үлгі берер ұстазда, “Ұстазға қарап шәкірт өсер” деп халқымыз ұстазға үлкен жүк артқан. Ұстаз үшін өз еңбегінің жемісін көруден артық бақыт жоқ.

Қазіргі таңда тәлімгер ұстаз оқушылардың тәрбие жұмысын ұйымдастырушы болып табылады. Оған негізінен мынандай үш түрлі басты міндет жүктеледі:

1. Тәрбие жұмысын үйлестіріп отыру;

2. Сыныпта оқушылармен бүкіл тәрбие жұмысын ұйымдастырып, оған бағыт беру;

3. Мектеппен отбасының байланысын жасау;

Аталған мәселелерді меңгеру қиын, яғни мұғалім мамандықы өте қызық, қиын, жауапкершілігі жоғары мамандық ретінде саналады.

Мұғалім- жалпы білім беретін орта мектептердің қайыссында болмасын барлығында да оқушыларға білім мен тәрбие беретін кәсіби маман. Ал түрлі бағдардағы кәсіби мамандық беретін орта оқу орындарында көбіне оқытушы деп атайды. Білімдендіру, оқыту, тәрбие саласына ортақ атау- ұстаз, педагог, ал денешынықтыру, тәрбие ісімен ғана шектелетін мамандарды  -тәрбиеші, тәлімгер деп атау да ана тілімізде берік қалыптасқан нұсқа.

Шартты түрде осылай бөлінгенмен де көп жағдайда бірін-бірімен алмастырып айту өмір тәжірибесінде жие ұшырасады. Мұғалімнің мектеп өміріндегі қызметі сан-салалыболғанымен де атқаратын ең басты ісі –оқыту, тәрбиелеу және ғылыми-әдістемелік, әлеуметтік педагогикалық жұмыстар. Жалпы білім беретін оқу орындарындағы мектеп мұғалімі белгілі бір пәнді оқытатын кәсіби маман және сынып жетекшілік қызметін атқарады.

Мұғалімнің кәсіби мамандығы мемлекеттік стандартты жүзеге асыруға сәйкес және үлгі-өнег көрсетерліктей білімдарлық пен еңбеккерлік көрсететін болса, халықтың құрметті де абройлы маман-тәлімгер болатындығы. 1960 ж. мұғалімдердің Республикалық съезіне арналған Сәбит Мұқановтың "Мұғалім" деген шығармасында ұстаз болмысы былай сипатталған:

Мұғалім

Бақытқа жол бастаған көсем бол, сен

Бал тамған таңдайыңнан шешен бол, сен

Батыр бол қол бастаған, тағы сондай

Салада қанша биік өсе бер, сен

Жаса сен, қай жағдайда, қай заманда,

Әрдайым міндеттісің бір адамға

Былайғы жақын түгіл, оның орнын

Көрген жоқ басып, туған ата-анаңда

Мұғалім! Бұл-адамның ардақты аты.

Білімдік бар биікке шығар саты.

Ең алғаш басталады осы адамнан

Сүйеді сондықтан да жақын, жаты

Аржағы иероглиф, бергі әріп

Арқылы қандай тілде, қандай халық

Хат білсе, санасына мұғалімнен

Түседі бірінші рет сәуле-жарық

Білімнің шарлағанда талай өрін

Жаңалық ашқан шақта нелер керім,

Бар адам, барлық қауым мұғалімді

Сыйлайды мәңгі бақиберіп төрін

Сол құрметті адамға қойылатын талаптар педагогикалық ғылыми әдебиеттерде және мамандық жөніндегі ресми құжаттарда жан-жақты сипаттарған.

Сондай мұғалім үлгісі қандай боу керек оған бірінші қарым-қатынас қажет.

Қарым-қатынас іс-әрекеттің бір түрі іспеттес. Қарым-қатынас

түрлері мен құрылымы. Адамдар үшін қарым-қатынас –оның

ортадағы мекені.

Қарым-қатынас-белсенділігі арқылы адам жолдастары мен, адамдармен қарым-қатынас жасайды. Қарым-қатынас белсенділігі арқылы адам жолдастарымен, адамдармен қарым- қатынас жасайды.

Қарым-қатынас белесенділігінің нәтижесінде жеке адамның бойындағы адамгершілік қасиеттері (қамқорлық, қайрымдылық, ілтипаттық, жауапкершілік сезімі т.б.) қалыптасады.

Қарым-қатынас қызметі. Педагогикалық қарым-қатынас қызметіне мысалдар келтіріңіз.

Қарым-қатынас мазмұны- ақпараттық, жеке даралық байланыстар арқылы басқа субъектілермен немесе өзіндік қатынастар.

Қарым-қатынас құрылымы мен іскерлік қарым-қатынастарын бірнеше топтық этаптарға бөлу.

Педагогтың үлгісін жасау, маманның аудиториямен қарым-қатынас жасаудағы келбетін көрсету және іскер әріптестермен  балалар немесе ересек кісілермен өзбетінше әрекет жасауға дайындау.

Болашақ мұғалім қарым-қатынас мәселелерін толық меңгерумен қатар оның атқаратын қызметін де терең білуі қажет. Қарым-қатынас түрлері мен атқартын қызметін төменде көрсетілген.

 

Қарым-қатынас  түрлері мен атқаратын негізігі қызметі төмендегідей топтарға бөлінеді:

Қарым-қатынастың негізгі қызметті

1. ақпараттық-қатынас

(информационно-каммуникативная) (ақпараттарды қабылдау және ұсыну);

2. реттеуші коммуникативтік

(өзара бақылау әрекеттік үрдісіндегі біріккен іс-әрекет)

3) аффективті-каммуникативтік (эмоционалдық қатынасты беру). Ал,

кәсіби-педагогикалық қатынас да бірнеше топтарға бөлеміз.

• Ақпараттық қызмет - ғылыми-зерттеушілік, ізденушілік, оқу-әдістемелік және тағы басқаны сипаттау, қарым-қатынас арқылы тұрмыстық ақпараттарды анықтау,
• Әріптестің қатынас құндылығымен, бастамашы адамның қарым-қатынас қызметі.
• Қарым-қатынас арқылы баланың сөйлеу қаблетін ашу қызметі.

Әріптеске  көмек беруге  қатынасу қызметті. (оқушы) оның қарым-қатынасқа шығуы.

• Тәрбиел<span class="dash041e_0431_044b_0447_043d_044b_0439__Char" style=" font-size: 14pt