Домбыра үйрету

Домбыра

 үйрету

Домбыраны дұрыс ұстау

 

              Домбыра үйренуші оң аяғын сол жақ тізесінің үстіне қойып, орындықта еркін, тік отырады.  Екі иығы төмен түсіп немесе жоғары көтеріп кетпей, бір деңгейде болған жөн.

        Оң қолдың  білегіне ұласар тұсы – біліе  ортасы домбыра шанағының жоғары  жиегіне әлсіз тіреледі де  сұқ саусақпен бас бармақ қос  ішектің  үстіне ұмындырыла, қиғаштау  ұсталады. Ал қалған саусақтарының  үші алақанға тиер-тиместей бүгіледі.

Сол қолдың саусақтары пернені еркін, дәл басуы үшін иық бос, шынтақ төмен ұсталады.

  

 

 

Ал қалған саусақтарының үші алақанға тиер-тиместей бүгіледі.

Сол қолдың саусақтары пернені еркін, дәл басуы үшін иық бос, шынтақ төмен ұсталады.  Домбыраның мойнын ұстап,  қысып ұстамай, алақанмен сәл кеңістік қалдыру шарт.

    Сонда саусақтар ішек бойымен  жеңіл қозғалып, қажетті пернені  дұрыс басуға дағдаланады. Пернені  тым қатты немесе босаң басуға  болмайды, ол дыбыс аспабына кері  әсер етеді, яғни, домбыра үні  анық шықпайды. Сондықтан саусақ  пернелерінің дәл үстінен емес, жоғары жағынан, тақап басылады.

      Домбыраның бұрауы

 

 

     

       Кез келген музыкалық аспап  сияқты, ең алдымен домбыраның  бұрауы, жалпақ тілмен айтқанда, құлақ күйі келтіреді. Оның екі  түрі бар : оң және теріс бүрау  үрдісі.

    Домбыра тартып үйренк барысында  оң және сол қолдың саусақтарын  дұрыс қойып, перне басу мен  ішек қағуды үйлестіре жүргізуге  дағдыланудың маңызы ерекше.

   Сол қолдың қойылымы және пернелер

 

     Домбыраның басының биіктігін  сол жақ иықтың деңгеиіне келтіре  ұстап, саусақтарды пернелер үстіне  тізбектей орналастырады. Бас бармақ  сұқ саусаққа қарай  сәл қиғаштау  тұрады.  Домбыраны үйрену барысында, бас бармақтан басқа саусақтардың  барлығын түгел қатыстыруға дағыдыландырған  жөн.  Бір пернені бірнеше саусақпен  басу мүмкін емес, сондықтан жоғары  төмен жылжыу ыңғайына қарай  қаз-қатар тұрған әр саусақ  өз тұлғасында тұрған пернеге  тигені қолайлы.

Оң қолдың қойылымы және қағыс түрлері

 

   Оң қолдың ішекті қағуға  ыңғайлы бас бармағы сұқ саусаққа  жақын тұрып, қалған үшеуі жартылай  бүгілі болады да, алақан домбыра  қақпағына қарата ұсталады.

    Осы қалпында білезік  буынын сәл бүге, бас бармақпен  не сұқ саусақпен ішектерді  серпе қозғап, үн шығару әрекеті қозғалыс деп аталады.  Қозғалыс барысында жоғары және төмен қағыс деп бөлінеді.         Домбырада көп қолданылатыны әрі ең қарапайымы – алма кезек қағыс.

Шартты белгілер және оның түсіндірмелері

 

        Музыкалық  әуенді  қағазға жазу  таңбаларын нота  дейді. Ал  сандық  жүйе тәсілінің  кейбір таңбалау принциптері  мен  элементтері осы ноталық  жүйеден алынғанын, әрі мұның музыкалық  білімі жоқ қалың көпшілікке арналғанын айттық.

Енді сандық жұйенің  жазылу ерекшелігімен танысып  онда шартты белгілердің нені білдіретінін ұғып алайық.  Оңнан солға қарай қағыс  бағыттары таңбаланып, олардың астына осы қағыстар сәтінде сол қол саусақтарымен басылатын астыңғы-үстіңгі  ішектегі пернелер саны  көрсетіледі.

   Қағыстар

 

Домбырадан дыбыс шығару  оң қолдың қағысы беріліп,  олар шартты белгімен көрсетіледі.  Қағыстардың негізгі  бағыттарын көрсететін таңбалар:

Назарларыңызға

рахмет!