Метрологиялық ұйымдардың ғылыми-техникалық, құқықтық нормативтік негіздері

 

-                       ұсыныстарды қалыптастыру бойынша  материалдар мен заттардың қасиеттері  мен физикалық константалар туралы  стандарттық анықтама мәліметтерді, материалдар мен заттардың құрамы  мен қасиетінің мемлекетаралық  стандартты үлгілерді, өлшеу құралдарының  үлгілері мен мемлкетаралық эталондарын  қолдану және жасау бағдарламасын  жетілдіру;

 

-                       өлшеу құралдарын салыстырып  тексеру мен халықаралық бастапқы  эталондарды салыстыруды жүргізу  бағдарламасын мемлекетаралық жетілдіруді  ұйымдастыру;

 

-                       Қазақстан Республикасының Мемлекетаралық  кеңесінің салалы жұмыс комиссиясының  МГС-ң әр түрлі ғылыми-техникалық  комиссиялардың өзара ықпалы.

 

Қазақстанның қатысуы  туралы да бір-екі сөз айтып кетсем. Осы ұйым КСРО талабымен құрылып, МОЗИМ-ң басқарылуы Ресейде болған, ал кейін Қазақстанға өтті.

 

Қазақстан Республикасының  астарлы комиттетері мен техникалық комиттетері өлшеудің нақты түрлері  мен жалпы материалдық сұрақтар ретінде МД және МР-ді жасайды. Өлшем  құралдарының көбісі шикізат тауарлардың  сапа параметрлерін анықтауға қолданылатын стандарттық үлгілермен тексеріледі. Қазақстанның шикізат экспорттаушылары үшін стандарттық үлгілері бойынша  олардың үсыныстарын қабылдауға қол жеткізу маңызды болып  табылады. Бұған ұқсас зерттеулерді (ИСО) ОБҚ-да жүргізілген. «Физико-химиялық өлшеулер» ЦОО астарлы комитетінде  жұмыс істеп, қазақ және орыс мамандары, халықаралық кепілдемеде жасалатын  отандық стандарттардың талаптарын қосып кіргізеді. МР және МД жалпы  санынан, Қазақстанда 11% құрылды, және соның 60% Қазақстандық стандартары  мен басқа нормативтік құжаттарға еңгізілген [10,328].

 

МОЗМ жұмыстардағы Қазақстанның қатысуы мыналарды қамтамасыз етеді:

 

-                       ғылыми-техникалық жоспарларда –  ірі шетелдік метрологиялық орталықтар  мен ұйымдардың жұмыс нәтижелері  туралы үлкен көлемді 

мәліметті алу. Бұл НИОКР-ң  жоғары дәлдікті өлшем өнірісінде шығын  көлемін едәуір азайтуға мүмкіндік  береді. Информациялық қамтамасыз ету, қазіргі заманға сай эталон құралдарының дәлдік деңгейін қолдап, шетел елдердің тәжрібиелерді метрологиялық қызметті жетілдіру үшін қолданып, оларды ең жоғарғы шетел қызметінің деңгейіне  дейін жеткізу;

 

-                       Халықаралық сауда мен эканомика  саласында – дайын бұйымдар  мен импортталатын шикізат тауарларының  техникалық параметрлерін қайталап  өлшеуге шығынды азайту, экспортталатын  тауарға сәйкес бағалау мен  сапа туралы құжаттарға сенімділік  деңгейін жоғарлату, отандық стандарттарда  қабылданған, халықаралық нормативті  тәжірибиеге еңгізу жолымен және  т.б. Қазақстан эканомикасын қорғау;

 

-                       саяси жоспарда – Қазақсанның  жалпы авторитетін жоғарлатуына  және өзара пайдалы қызметтестікті  жасауға әсер етеді.

 

Метрология саласында  басқа да халықаралық ұжымдар  жұмыс істейді: РХКК – Радиобайланыс  жөніндегі халықаралық консультативті комитет; ТТХКК – Телефон және телеграф жөніндегі халықаралық  консультативті комитет; ААХҰ – Азаматтық  авиацияның халықаралық ұйымы; АЭХА – Атомдық энергетика бойынша  халықаралық агенттілік; ҒКЗК –  Ғарыш кеңістігін зерттеу бойынша  комитет.

Қортынды

Қазақстан Республикасындағы  стандартизация, метрология, сертификация және сапа менеджментінің қарқынды дамуы  бір жағынан ішкі және халықаралық  сауданын сапа мен ол үшін жауапкершіліктін рөлін жоғарлатып, объективті қажеттілік салдары және мемлекетіміздің эканомикалық рынок түріне өтуі болып табылады, ал екінші жағынан соңғы жылдары  едәуір ғылыми және практикалық заделдің құралуы болып табылады.

 

Отандық және шет елдер  авторларының әдебиеттерін оқып-біліп, метрология саласындағы халықаралық  келісім жүесін талдап, шет елдерінің  метралогия бойынша ұйымдарды танып  біліп, мен келесі шешімге келдім: әлемдік шаруашылық пен халықаралық  эканомикалық қатынастардың тең-құқылы қатысуышы болуы үшін, қазіргі  метрология саласын жақсартып, жетілдіріп, және әлемдік жетістіктер мен  тенденциялар есебімен мемлкетіміздегі  отандық эканомиканы жетілдіру  керек.

 

Эканомикалық рыноктың даму деңгейіне байланыссыз сапа бойынша  мәселе барлық мемлекеттер үшін актуальды. Стандартизация, метрология, сертификация және сапа менеджменті тұтынушылардың талаптарын қанағаттандыратын және стандарттардың ұсынылған рыноктык өтімнің талаптарына сәйкестігін, қызмет көрсету мен өнімнің бәсекелестікке қабілеттілігін және қауіпсіздігін, сапа кепілінің негізгі механизмдерінің  бірі болып саналады.

 

Стандартизация, метрология, сертификация және сапа менеджментінің механизм мен принціптерін жүзеге асыру  республикамыздың әлемдік эканомикаға  интеграциялауын, отандық эканомиканың эфективті реформалау процессін  тездетуге көмектеседі.

 

Отандық стандартизация, метрология және сертификацияның ережелері  мен халықаралық ережелермен  сәйкес келуі, қазір өте өткір  мәселе болып табылады, себебі Қазақстан  Республикасы әлемдік сауда ұйымына  кіруінің маңызды шарты болып  табылады.

 

Сапа мәселесін шешуге жетістіктің негізгі шарты, практикалық  жұмыста өнім спасын қазіргі заманның басқару механизімін қолдана  алатын жоғары мамандарылған кадрлардың болуы болып табылады.

 

Стандартизация, метрология, сертификация және сапа менеджментінің негіздерін білу, барлық салалардағы  мамандарға қажетті болып табылады.

 

Қазақстанда «Өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы» заңын  қабылдаған соң, метрология әрекетінің басқаруыдың административті принціптен заңдыға өтуін сипаттайтын, метрология дамуының жаңа даму сатысы басталады.

 

Сонымен бірге бұл халықаралық  практика мен Қазақстандық өлшеу  жүесінің сәйкес келуі деңгейі кезінде  метрологиялық жұмыстың мемлекеттік  сипаттамасының принціптерін сақтауға мүмкіндік береді. Бұл ең біріншіден Қазақстанда мемлекеттік метрологиялық  қызметтен басқа заңды тұлғалардың  қызметі мен коммерциялық метрологияның  қызметінің болуымен сипатталады.

 

Қазіргі өлшем бірлігін қамтамасыз ету жүйесіне қарамастан, болашақта  мемлекет әсері өлшем бірлігін қамтамасыз ету саласындағы заң шығару базаны жетілдіруге, жалпы әлемдік қоғамдастық  және бәсекелестікке қабілетті, басқа  мемлекеттін қызығушылығымен өлшем  бірлігін қамтамасыз ету саласындағы  Қазақстанның жалпы мемлекеттік  қызығушылықтың келісуімен байланысты, арнайы метралогиялық орталыұтар мен  метрологиялық қызметтін жұмысы мен жүесін жақсарту мүмкіндігі көрінсе  деймін.

 

Бұндай жүйенің құрылуы  мемлекетте әлуіметті-эканомикалық шарттардың дамуы, әр түрлі топтағы тұтынушылардың қызығушылығына сай келетін өнім шығарудағы ассортименттін тауар өндіруге және мүдделі эканомиканы қамтамасыз ететін сапалы өнімді қалпында ұстау  үшін қажетті

.Қолданылған әдебиеттер  тізімі:

1.     «Стандартизация  туралы» ҚР заңы.

 

2.     «Сертификация  туралы» ҚР заңы.

 

3.     «Техникалық  реттеу туралы» ҚР заңы, Алматы, 2005ж.

 

4.     Асташенков  А.И., Машков Х.О. «Өлшем бірлігін  қамтамасыз ету туралы» ҚР  заңына өзгерістер еңгізу қажет  // Заң шығарушы және қолданбалы  метрология. 2000. №5. С.7-12.

 

5.     Исаев Л.К., Малинский В.Д. Метрология және  стандартизация. – М.: ИПК стандарттар  шығару бапасөзі, 1996ж.

 

6.     Крылова Г.Д.  Стандартизация, сертификация, метрология  негіздері: жоғарғы оқу орындары  үшін оқулық – 2-ші баспа., қайта  қаралған және қосымша қосылған  – М.: ЮНИТН – ДАНА, 1999.711с.

 

7.     Кузнецов В.А., Ялунин Г.В. Метрология негіздері.  М.: ИПК Стандарттар шығару баспасөзі, 1998.-336с.

 

8.     Лифиц И.М.  Стандартизация, метрология, сертификация  негіздері: Оқулық – 2-ші баспа,  түзетілген және қосылған –  М.: Юрайт – М, 2001.-268с.

 

9.     Нысанбаева  С.Н. және т.б. Сапаны басқару:  Оқу құралы. – Алматы: Қазақ университеті, 2000.-111с.

 

10. Стандартизация, метрология, сертификация және сапа менеджментінің  негіздері. Оқу құралы. – Алматы: Қазақстандық маркетинг ассоцияциясы, 2003.-564с.

 

11. Сергеев А.Г., Латышев  М.В., Терегеря В.В. Метрология, стандартизация, сертификация. Оқу құралы. – 2-ші  баспа, қайта қаралған және  қосылған – М.: Логос, 2004.-560с.

 

12. Метрология пәні бойынша  дистационды оқыту үшін оқу  әдістемелік кешені. Легостаева  А.А., КЭУК, Қарағанды, 2006ж.

 

13. Храменков В.Н. және  т.б. Сапаны басқару жүйесі  мен метрология. М.: ИПК Стандарттарды  шығару баспасөзі, 1999ж.

Қосымша А