Нарық жағдайында өнім сапасы ұғымы, экономикалық мән

T 
 
МАЗМҰНЫ  
КІРІСПЕ ……………………………………………………………………..........3  
1 НАРЫҚ ЖАҒДАЙЫНДА ӨНІМНІҢ САПАСЫН КӨТЕРУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ................................................................................6  
1.1 Нарық жағдайында өнім сапасы ұғымы, экономикалық мәні...................6  
1.2 Өнімнің сапасын бағалау көрсеткіштері және оны талдау 
1.3 Өнімнің сапасына әсер ететін факторлар...................................................10  
2 «БАЯН-СҰЛУ» АҚ-ҒЫ ӨНІМ САПАСЫН БАСҚАРУДЫ ТАЛДАУ.  
2.1 «Баян-сұлу» АҚ-ның экономикалық жағдайын талдау...........................14  
2.2 «Баян- Сұлу» АҚ –ның бәсекелік қабілеттілігін және 
3 ӨНІМ САПАСЫН КӨТЕРУДІҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ............................31  
3.1 Халықаралық ИСО стандарттарын енгізу................................................31  
Қорытынды....................................................................................................36  
Пайдаланылған әдебиеттер көздері..............................................38  
КІРІСПЕ  
Тақырыптың өзектілігі: Қазіргі кезде өнім сапасын көтеру 
Бұл орайда Қазақстан Республикасының Президентінің 2006 жылдың 1 
Біз қатаң бәсекеге әзір тұрып, оны өз 
Мемлекет өз тарапынан іскерлік бастамашылықтың жолындағы заңнамалық, 
Негізінен алғанда сапа тауарды нарықта жылжытудың бірден-бір 
Жұмыстың мақсаты- нарық жағдайында кәсіпорындағы өнімнің сапасын басқаруды 
нарық жағдайында өнімнің сапасын көтерудің теориялық мәселелерін қарастыру, 
«Баян-сұлу» АҚ мысалы негізінде өнімнің сапасына талдау 
Өнім сапасын басқаруды жетілдіру бағыттары мен жолдарын 
Жұмыстың зерттеу нысанасы - ҚР Қостанай  
Негізгі дерек көздер: жұмыстың негізгі  
Жұмыстың құрылымы: берілген курстық жұмыс 
Жұмыстың бірінші тарауында нарық жағдайындағы өнімнің сапасын көтерудің 
Екінші тарауда «Баян-сұлу» АҚ мысалы негізінде кәсіпорындағы өнімнің 
Үшінші тарауда өнеркәсіптік кәсіпорынның шығаратын өнімдерінің сапасын 
1. НАРЫҚ ЖАҒДАЙЫНДА ӨНІМНІҢ САПАСЫН КӨТЕРУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ  
1.1. Нарық жағдайында өнім сапасы ұғымы, экономикалық мәні  
Ғылыми және арнайы әдебиеттерде өнім сапасына берген анықтамалардың 
1-сурет. Кәсіпорындағы «сапа ілмегі»  
Сапа саласындағы белгілі американдық ғалым А.Фейгенбаум өзінің «Сапа 
Сонымен қатар, автордың дәл атап кеткені, өнім сапасы 
Басқаша айтсақ, сапаның негізін өнімді немесе қызмет көрсетуді 
Қазіргі кездегі өндірістің өнім сапасын қамтамасыз етудің өзектілігі 
1. сапа- ірі сатып алушылар үшін басты критериі. 
2. жалпылама сапа. Бәсекеге қарсы тұру үшін, кәсіпорын 
3. сапа- шығындарды төмендетудің басты құралы. Кейіннен қатені 
4. сапа – фирманың нарықта нық тұруын қамтамасыз 
Көптеген отандық зерттеушілер сапаны ғылыми-техникалық ілгері дамудың айнасы 
Сонымен қатар, өнім сапасы тек техникалық категория болып 
Өнім сапасы тұтынушылық құнның бір немесе бірнеше қасиеттерін 
Өнім сапасын арттыру маңызын макро- және микродеңгейлерде 
Тауар мен қызмет көрсетулердің экспортын өсіру;  
Экспорт құрылымын жақсарту;  
ҒТП іс жүзіндегі дамуын жылдамдату;  
Қоғамдық өндірістің тиімділігін арттыру;  
Халық игілігін көтеру;  
мемлекет беделін көтеру және т.б.  
Қарап отырсақ, өнім сапасымен көптеген мәселелер тығыз байланысты 
Сонымен, кәсіпорынның өнім сапасы мәселесінің шешілілуі – бұл 
                                      1.2. Өнімнің сапасын бағалау көрсеткіштері және оны талдау 
Өнімнің сапа деңгейі оның көрсеткіштер жүйесінің негізінде анықталады. 
өлшеу әдісі (құралдар мен жабдықтар көмегімен);  
тіркеу әдісі, ол тіркеу мен санаққа негізделеді (белгілі 
есептеу әдісі өнім сапасын анықтау үшін арнайы математикалық 
органолептикалық әдіс адамның сезу, тану мүшелерінің талдауын қарастырады;  
әлеуметтік әдіс өнім туралы тұтынушылардың көзқарастарының талдауының негізінде 
эксперттік әдіс мамандар (дизайнерлер, дегустаторлар және т.б.) 
2-сурет. Өнім сапасын талдау әдістері  
Cонымен, осы әдістерді сызба түрінде беретін болсақ, ол 
Сонымен қатар, іс жүзінде өнім сапасын бағалау 
Жеке көрсеткіштер түрлі болып келеді де, олар 
1.3. Өнімнің сапасына әсер ететін факторлар  
Кез- келген кәсіпорында өнім сапасына түрлі факторлар ықпал 
Кесте – 1. Өнім сапасына әсер  
№ Факторлар  
Ішкі Сыртқы  
Ішкі факторларға кәсіпорынның тиесілі сапалы өнім шығару қабілетімен 
1 Техникалық. Өнім сапасына тікелей әсер етеді. 
2 Ұйымдастырушылық. Еңбек және өндірісті ұйымдастырумен, 
3 Экономикалық. Өнім шығару мен оны іске 
4 Әлеуметік-психологиялық. Ұжымдағы сау әлеуметтік-психологиялық хал-ахуалдың болуына, 
Берілген кестедегі ішкі факторларға тоқталсақ, кәсіпорын өндірісіндегі 
Сонымен қатар өнімнің сапасына ықпал етуші факторлардың 
негізгі стандарттар;  
өнім мен қызмет көрсету стандарттары;  
үрдіс стандарттары;  
бақылау әдістерінің стандарттары.  
Стандарттаудың жайылу көлеміне қарай олар келесілерге 
ұлттық. Бір елдің стандарттау бойынша ұлттық органымен қабылданған 
Аймақтық. Стандарттау бойынша халықаралық аймақтық органмен қабылданған стандарт.  
Мемлекетаралық. Стандарттау, метрология және сертификация саласында ортақ 
Халықаралық. Стандарттау бойынша Халықаралық ұйыммен (ИСО) қабылданған стандарт. 
2. «БАЯН-СҰЛУ» АҚ-ҒЫ ӨНІМ САПАСЫН БАСҚАРУДЫ ТАЛДАУ  
2.1. «Баян-сұлу» АҚ-ның экономикалық жағдайын талдау  
«Баян-сұлу» АҚ Қазақстан Республикасындағы кондитерлік өнім шығаратын ірі 
Атаулы фабрика өнімдерінің ассортименті де  
Сонымен қатар аталған кәсіпорын құрылуынан бастап бүгінгі таңға 
2-кесте «Баян-сұлу» АҚ-ның қызметтік өмірбаяны  
№ Жылдары Атқарған қызметі 1 1974 Кәсіпорын 
2 1975 Бисквит өндіру цехы іске қосылды, какао 
3 1977-1980 Өнімнің жаңа түрлерін шығару мен ассортименттің 
4 1981 Басшылықтың ауысуына байланысты (Кисилев А.П.) кәсіпорын 
5 1993 Қостанай кондитерлік фабрикасы «Баян-сұлу» ашық акционерлік 
6 1996 Кәсіпорындағы барлық қызмет түрлері  
7 1996-1997 Орамасы бар өнім шығаруға арналған жаңа 
8 1998-1999 Жаңа технология талаптарына жауап беретін құрылғылар 
9 2003 Балы бар және балсыз шоколад 
«Баян-сұлу» компаниясының ресми дилері ЖШС «Интер Фуд Трейд» 
«Баян-сұлу» АҚ-ның қаржы–экономикалық жағдайын талдау оның объективті бағасын 
Тұтынушы нарығының циклді дамуы мен құбылмалылығына байланысты, шығарылған 
Талдау жүргізу екі негізгі мақсатты көздейді:  
- «Баян-сұлу» АҚ-ның мүлкінің көлемі, құрылымы мен құрамы 
- экономикалық тиімділік, төлем қабілеттілігі, қаржылық тұрақтылық сияқты 
3- кесте «Баян Сұлу» АҚ қызметінің технико- экономикалық 
№ Көрсеткіштер өлщем бірлігі 2004 2005 ауытқулар  
+- %  
1 Өткізілген өнімнен тскен табыс мың. теңге 2550777,0 
2 өткізілген өнімнің өзіндік құны. мың. теңге 1984626,0 
3 Жалпы табыс мың. теңге 566151,0 781660,0 215509,0 
4 Кезен шығыны мың. теңге 289449,0 473363,0 
5 негізгі қызметтен түскен табыс мың. теңге 276702,0 
6 негізгі емес қызметтен түскен табыс мың. теңге 
7 салық салғанға дейінгі табыс мың. теңге 326958,0 
8 таза табыс мың. теңге 200641,0 199582,0 -1059,0 
9 1 тг шаққандағы шығын теңге 0,89 
10 өнім рентабелділігі % 8,8 5,3 -3,5 -  
11 сату рентабелділігі % 7,9 4,9 -2,9 -  
12 Жұмыскерлер саны адам 432,0 450,0 18,0 104,2  
13 Бір жұмыскердің еңбек өнімділігі мың. теңге 5904,6 
14 Жұмыскерлердің еңбек ақы қоры мың. теңге 223065,0 
16 негізгі қорлардың орташа жылдық құны. мың. теңге 
17 қор қайтарымдылығы теңге 3,6 3,9 0,3 
18 қор сыиымдылығы теңге 0,28 0,26 -0.02 
19 қормен қарулану мың. теңге 1658,4 2300,6 642,2 
Жоғарыда келтірілген көрсеткіштер арқылы кәсіпорынның істеп жатқан жұмыстары 
2 кестені қарастыратын балсақ 2 жыл бойынша мәліметтер 
1) Өнімді өткізуден түскен табыс 2005 жылы 2004 
2) Өткізілген өнімнің өзіндік құны 2005 жылы 2004 
3) Жалпы табыс 2005 жылмен 2004 жылды салыстырғанда 
4) Кезең шығындарына тоқталатын болсақ, бұл көрсеткіш 2005 
5) Негізгі қызметтен түскен табыс 2005 жылымен 2004 
6) Негізгі емес қызметтен түскен табыс 2005 жылмен 
7) Салық салғанға дейінгі табыс 2005 жылды 2004 
8) Таза табыс 2005 жылмен салыстырғанда 2004 жылы 
9) Бір теңгеден түскен табыс 2005 жылды 2004 
Рентабельділік кәсіпорын табысының қалыптасуының сипаттайтын басты көрсеткіштері болып 
10) Қарастырып отырған кәсіпрынның өнім рентабелділігі 2005 жылмен 
11) Стау рентабельділігі 2005 жылды 2004 жылмен салыстырғанда 
12) Жұмыскерлер саны 2005 жылмен 2004 жылды салыстырғанда 
13) Бір жұмысшының еңбек өнімділігі 2005 жылмен 2004 
14) Жалпы жұмыскерлердің еңбек ақы қоры 2005 жылмен 
15) Бір жұмысекрдің орташа айлық еңбек ақысы 2005 
16) Негізгі қорлардың орташа жылдық құны 2005 жылмен 
Негізгі капиталдық пайдалану деңгейі бір жағынан фондтар құрылымын 
17) Қор қайтарымдылығы 2005 жылмен 2004 жылды салыстырғанда 
18) Қор қайтарымдылығы 2005 жылмен 2004 жылды салыстырғанда 
19) Қормен қарулану 2005 жылмен 2004 жылды салыстырғанда 
2.2 «Баян- Сұлу» АҚ –ның бәсекелік қабілеттілігін және 
Кез келген саланың құраушы бөліктері 
Кәсіпорынның, оның ішінде өнімнің де, бәсекелестікке қабілеттілігі 
мамандардың жоғары біліктілігі, оларды дайындау;  
жұмыстың тұрақты сапасын (сенімділік, кепілдік, мерзімдерді 
тұтынушының таңдауына ықпал етуші кәсіпорынның 
Сонымен қатар, кәсіпорынның бәсекелестікке қабілеттілігі мен олардың бәсекелестік 
жоғары нарықтық үлесі,  
нарықтық үлесінің оңтайлы динамикасы,  
жақсы жасалып, артынша іске асырылған  
кәсіпорын тұтынушыларының арасындағы оның  
беделдің оңтайлы динамикасы,  
компанияның табысты стратегиялық топқа жатуы,  
қажетті қаржы қорларының болуы,  
тауардың жалпы номенклатурасы,  
бағалық ерекшеліктер,  
рентабельділік, технологиялық деңгей, инновациялық әлеует, қызметкерлердің 
Жоғарыда аталғандарды қарастыра келе, кәсіпорынның бәсекелестікке қабілеттілігін 
төмен нарықтық үлес,  
нарықтық үлестің теріс динамикасы,  
стратегияның жоқ болуы,  
беделдің төменділігі,  
имидждің теріс динамикасы,  
компаниянық табысты емес стратегиялық топқа жатуы,  
шығындардың көп болуы,  
қызмет көрсету сапасының төменділігі және  
Демек, өнім мен оны өндіруші кәсіпорынның бәсекелестікке  
нарық әлеуеті,  
қолжетерлік жеңілдігі,  
тауар түрі,  
кіру барьерлері (қажетті инвестициялар, мемлекеттік  
нарықтың біртектілігі,  
кәсіпорынның құрылымдық салалары мен нақты 
кәсіпорынның атаулы салаға тартылу деңгейі,  
технологиялық жаңалықтарды енгізу мүмкіндігі,  
көлем негізіндегі үнемдеу,  
фирмалардың диверсификациясы.  
Бәсекелестік шарттары кезінде кәсіпорын жағдайын анықтауда құрылымдық 
3-сурет. Бәсекелік қабілеттің кешкнді үш факторы.  
Аталған үш факторды кешенді түрде қарастырған жөн. Көп 
Бәсекелік қабілетті анықтау төмендегі формуланың көмегімен жүргізіледі:  
К=Э-И/ Э+И * 100%  
Мұндағы К- өнімнің бәсекелік қабілетінің ағымды коэффициенті;  
Э- өндірілген өнімнің экспорттық үлесі, %.  
И – ішкі нарықтағы импорттың үлесі, %.  
Сонымен қатар басқа салалардағы ірі 
Бәсекелестік жиілігін анықтаудың екінші  
Біріші топқа кәсіпорынның өндірістік-өткізу қызметінің тиімділігін беруші көрсеткіштер 
Екінші топ көрсеткіштері компанияның өндірістік саласының қызметін 
Үшінші топқа кәсіпорынның қаржылық қызметімен  
Функционалды әдіс жеке кәсіпорынның бәсеке қабілеттілігін бағалауға мүмкіндік 
Сонымен қатар, кәсіпорын қызметінің  
Соңғы кезде отандық «Баян- Сұлу» кондитерлік 
4-кесте «Баян - Сұлу» АҚ-ның кондитер өнімдерінің бәсекелік 
Кондитер өнімдерінің атауы Бәсекелік қабілет көрсеткіштері 
Сапа деңгейі Тартымдылық деңгейі Нарықтық бағасы 1кг  
«Каракум» 9,5 9,3 595 0,54 1  
«Чародейка» 9,2 9,2 555 0,48 2  
«Мишка на севере» 9,0 8,9 450 0,33 3  
« Баян – Сұлу» АҚ-ның өнімдерінің бәсекелік қабілеттілігін 
Сонымен қатар кәсіпорынның бәсекелестікке қабілеттілігі туралы кәсіпорындардың қаржылық 
құн және санмен берілген  
Егер де өткізілген өнімнің құны оның 
Пайданың сату көлеміне деген қатынасының  
Сату көлемінің іске асырылмаған өнімге  
қуаттылықты арттыру, көбейту (басынан қиындылықты кешіре бастаған 
тапсырыс портфелі (егер де оның көлемі 
капитал салынымының көлемі мен бағыттары.  
Әдетте фирма капиталын өз көзқарасы тұрғысынан болашағы 
Қызметінің алғашқы кезеңдерінде фирма ең  
Аталған көрсеткіштердің арасынан келесілер есепке 
Жеке капиталдың баланс қорытындысына деген  
Барлық қарыздың жеке капиталға деген қатынасы. 
Жеке капиталдың нақты капиталға деген қатынасы. Ол қаржыландырудың 
Ұзақ мерзімді қарыздың жеке капиталға деген 
Фирма қызметі ұзақ мерзімді несиелер мен 
Сонымен қатар, қарыз көлемі айналымдағы 
Ағымдағы капитал салынымдарының өзін-өзі қаржыландыру коэффициенті есеп 
Өтеу (жабу) коэффициенті немесе айналым активтерінің қысқа  
Айналым активтерінің өтімшілік коэффициенті ақшалай  
Сол себептен кәсіпорын мен оның өндіретін өнімнің 
1. қаржылық қортындының көрсетілген қызмет көлемінің (  
мұндағы  
- базисті қаржылық қорытынды  
- өндірілген өнім көлемінің толық шығындар бойынша өсу 
Бұл көрсеткішті « Баян – Сұлу» АҚ бойынша 
9676 / 7858 = 1,231  
347(1,231-1)=80,2  
2. қаржылық қорытындының көрсетілген қызмет шығындарының 1 теңгеге 
Мұндағы  
- базисті кезеңде өндірілген өнім көлемі;  
- есепті кезеңде өндірілген өнім көлемі;  
- базисті кезеңдегі өндірілген өнім қызмет шығындары;  
- есепті кезеңдегі өндірілген өнім шығындары;  
« Баян-Сұлу» АҚ бойынша бұл көрсеткіш 2003 -2004 
(7988/9926-7858/9676)374=34,7 мың теңге  
3. қаржылық қортындының өткізу құрлымының өзгеруі есебінен өзгеруін 
Мұндағы  
- есепті кезеңдегң баға бойынша өткізу көлемінің өсу 
Осы есептеулерді «Баян-Сұлу» АҚ бойынша есептеп табамыз.  
= 9926/9676=1,026  
=347(1,026-1,231)=-71 мың теңге.  
Енді өнімнің қасиеттеріне келетін болсақ, өнімді сапалық қасиеттері 
5-кесте ішкі нарықтағы кондитер өнімдерінің сапалық қасиеттерін бағалау.  
Кондитер өнімдерінің атауы Дәмі Иісі Ораманың 
« Каракум» 9,6 9,3 9,9 9,3 9,2  
«Чародейка» 9,4 9,1 9,5 9,1 9,2  
«Мишка на севере» 9,0 8,9 9,2 9,1 9,2  
Осы анкеталық зерттеу көрсетіп отырғандай «Каракум» өнімінің сапалық 
6-кесте «Баян-Сұлу» АҚ «Каракум» өнімінің 100 грамм тағамдық 
Көрсеткіштер Бірліктері  
Ақуыздар (гр) 4,7  
Майлар (гр) 30,6  
Көмірсулар(гр) 60,9  
Қуаттылық құндылығы(ккал) 529  
Бұл кестеден біз «Каракум» өнімінің тағамдық құндылығы керемет 
Сонымен, жалпы алғанда, отандық өнімдердің бәсекелік 
3.ӨНІМ САПАСЫН КӨТЕРУДІҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ  
3.1. Халықаралық ИСО стандарттарын енгізу  
Өнімнің сапасына деген талап ғылымның, техниканың халықтың 
Өнімнің сапалық деңгейі бірнеше тұрғыда анықталады. Әлемдік нарыққа 
Бұл үшін, ең алдымен, ҚР 1999 жылы қабылданған 
-өнімнің сипатына, пайдалану мақсатына сай талаптар мен 
- өнімнің адам өміріне, қоршаған ортаға қауіпсіздігін қалыптастыру;  
- өнімнің сапасына байланысты тұтынушылардың көзқарастарын қорғау;  
- өнімнің бәсекелік қабілетін арттыруда кедергілерді жою;  
Аталған мақсаттарды әлемдік нарықта бәсекелік қабілетті қамтамасыз етудің 
Өндірістік өнімдердің сапалық қасиеттерін арттырудың басты құралы да 
Стандарттау туралы халықаралық ұйым 1979 жылы «Сапаны басқару 
-ИСО 9001- ИСО-9001–жобалау, дайындау, өндіріс, жөндеу және қызмет 
ИСО-9002– нақты өндіріс;  
ИСО-9003-өнімді бақылау және тексеру;  
ИСО-9004 – сапаны және сауда жүйесін жалпы 
Қазір бұл стандарттар әлемнің 73 мемлекетінде енгізілген. Осы 
Өнімнің сапасы мен оны стандарттау және сертификаттау бір-бірімен 
Отандық өнімдердің сапасын арттыру тек стандарттаудың талаптарын ғана 
Қазақстан экономикасының бәсекелестігін арттыру отандық өнімдердің сапасын арттыру 
Негізгі мақсаты мен міндеттері болып:  
көзделген өткізу нарығы стандарттарының талаптарына сай және тұтынушылардың 
отандық өнімдердің бәсекеге қабілеттілігін арттыруға бағытталған ғылыми- техникалық 
өнімдер мен жұмыстар, көрсетілетін қызметтер сапасын және бәсекеге 
сапа саласындағы нормативтік- құқықтық базаны жетілдіру;  
сапаны арттыру саласында іс- шаралар ұйымдастыру және насихаттау 
Аталған бағдарлама отандық тауар өндірушілердің өнім сапасын арттыруға, 
Ескере кету керек, ИСО талаптарын кәсіпорынға енгізу әрбір 
Бүгінгі таңда Қазақстанда 250–ден астам кәсіпорын ИСО-9000 стандарттарын 
ИСО 9000 және ИСО 14000 стандарттарын енгізу 
өзінің таурлары мен қызметнің сапысын көтергісі  
нарықта өз имиджін көтеру үшін,  
нақты мемлекетте лицензия алу үрдісін жеңілдету  
шетелдік компаниялардан тапсырыс алу үшін,  
шетелдік инвесторларды тарту.  
ИСО- 9000 стандарттарына сәйкес кез келген кәсіпорында міндетті 
Басшылық жауапкершілігі  
Сапа жүйесі  
Келісім-шарттардың кезеңдік талдануы  
Жобалауды басқару  
Құжаттаманы басқару  
Өнімді алды ала сатып алу  
Тұтынушыларға ұсынылатын өнім  
Өнімді идентификациялау  
Үрдістерді басқару  
Бақылау және сынақтар  
Бақылаушы,сынақ, өлшеуіш құрал-жабдықтар  
Сынақ пен бақылау деңгейі  
Сәйкес келметін өнімге қатысты шаралар  
Түзетуші әрекеттер  
Тиеу-түсіру, сақтау мен орау жұмыстары  
Сапа туралы мәліметтерді тіркеуді басқару  
Сапаны іштей басқару шаралары  
Кадрларды даярлау  
Техникалық қызет көрсету  
Статистикалық әдістер.  
ИСО 9000- 2001 талаптарын кәсіпорынға енгізу сапаны жалпы 
1. Бірінші деңгей -«Стандартқа сәйкестілігі». Мұнда өнімнің 
2. Екінші деңгей- «пайдалануға сәйкестілігі». Өндірілген өнім тек 
3. Үшінші деңгей- «нарықтың нақты талаптарына сәйкестілігі». Бұл 
4 Төртінші деңгей- «ерекше талаптарға сәйкестілігі». Тұтынушылардың қандай-да 
Сапаны жалпы басқарудың бұл жүйесі кәсіпорынды нарықтық жаңа 
Өндіріске инновациялық және ғылыми- техникалық жетістіктерді еңгізу, алдынғы 
ҚОРЫТЫНДЫ  
Қазіргі кезде өнімнің сапасын көтеру және оның бәсекелестік 
елде бәсекелестік орта қалыптаспаған ;  
жоғарғы сапа деңгейін анықтайтын Ұлттық бағдарламаның болмауы;  
кәсіпорынның көптеген басшылары нарықтық қатынастар жүйесіне дағдыланбаған;  
Бұл кедергілердің жойылуы Қазақстандық кәсіпорынның өнім сапасын арттыру 
Өнім сапасы экономикалық категория ретінде, тұтынкшылық бағамен тығыз 
Мен қарастырып отырған кәсіпорынның өнімдері Қазақстан Республикасында өндірілетін 
Өндірілген өнімнің сапасын бағалау сертификаттау арқылы ұйымдастырылады ол 
Кәсіпорындағы өнім сапасы көптеген факторларға тәуелді:  
өндірістің технологиялық деңгейіне;  
өнімнің сертификаттауы мен стандарттауына;  
кадрлардың квалификациялық деңгейіне;  
өндірісті және еңбекті ұйымдастыру.  
Жұмысымды қортындылай келе кәсіпорындағы өнімнің сапасын көтеру үшін 
Пайдаланылған әдебиеттер көздері  
Экономика предприятия (фирмы): Учебник под ред. проф. О.И.Волкова 
Экономика предприятия: Учебник для вузов под. ред. проф. 
Экономика предприятия: Учебник для вузов под. ред. Ф.К.Беа, 
Скляренко В.К., Прудникова В.М. Экономика предприятия. Учебник-М.: ИНФРА-М, 
Грибов В.Д. Экономика предприятия сервиса,: Учебное пособие,- М.: 
И.А.Дубровин, А.Р. Есина, И.Н. Стуканова, Экономика и организация 
Қазақстан Республикасының «Сертификаттау туралы» Заңы, Алматы, «Жеті жарғы», 
ҚР Үкіметінің «2001-2005 жылдарға арналған Республикалық «Сапа» бағдарламасы 
ҚР-ның «Стандаттау туралы» Заңы // Егемен Қазақстан, 1999, 
Сергеев И.В. « Экономика предприятия» издание 2-ое, 
Фейгенбаум А. Контроль качества продукций / сокр. пер. 
Н.Ә. Назарбаев. Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау 
Белый Е, Барашков С. Конкурентоспособность и качество продукции: 
Окрепилов В.В. Управление качеством: учеб. для вузов.- 2-е 
Международные стандарты. Управление качеством продукции.