Менеджмент ғылымын қалыптастыру және дамыту

Кәсіпорынның  негізгі капитал  салымдары бойынша:     

-ең оңтайлы бөлу межелерін  негіздеу;

-цехтарды бөлімшелерді және  жұмыс орындарын мамандандырудың деңгейін арттыру;

-цехтардың қуаттылығына қарай  сәйкестілігін қамтамасыз ету;

-кәсіпорынның жер, құрылыс объектілерінің  коэффиценттерін есептеу;

-капитал салымдарының құрылымын  бағалау жұмыстары жүзеге асырылыды.

Кәсіпорын құрылымына әсер ететін факторлар:

-өнім өндірудің күрделілігі;

-кәсіпорын өлшемі;

-өндіріс процесінің сипаттары  мен ерекшеліктері;

-өндірісті механикаландыру мен  автоматтандыру деңгейі;

-орналасқан жері.

Кәсіпорынның оңтайлы құрылымын  жүзеге асыру өндірісті қайта  құру, оны техникалық және технологиялық және технологиялық жағынан қайта жарақтандыру, саланы жаңғарту мен мамандандыру тереңдету ісінің тиянақты атқарылуымен тікелей байланысты.

Кәсіпорынның негізгі бөліктері  технологиялық процесс бағыты бойынша:

• қоймалық;
• қызмет көрсету шаруашылықтары болып бөлінеді.

Бұл тасымалдау ұзақтылығын және жүк  айналымы көлемін қысқартуға тікелей  әсер етеді.

Кәсіпорынның оңтайлы құрылымының  басты шарты – кәсіпорында  еңбек келісімдерін жетілдіру арқылы жұмысшылырдың әлеуметтік – материалдық  жағдайын жақсартуды бірінші кезекте шешуді , өндіріс тиімділігін, еңбек өнімділігінің өсуін, жұмыс уақтын үнемді пайдалануды қамтамасыз ету. [5,   -бет]

                         Өндірістік процес.

           Кез – келген кәсіпорынның алғашқы қалыптасуы өндірістік процестен басталады.

Кәсіпорындағы өндіріс процесі дегеніміз шикізатты  өңдеп, тұтынуға дайын өнім өндіруге бағытталған іс – қимылдар.

Өндірістік  процес өнім шығарудың сипаты мен  ауқымына қарай:

• жай;
• күрделі болып бөлінеді.

Өндірістік процестің  күрделілігі – кәсіпорынның түрлі бөлімдер мен цехтарының, сондай – ақ өндірістік бөлімшелерінің қызметіне байланысты. Қазіргі нарықтық қатынастар жағдайында бәсекеге қабілетті, сапалы, тұтынушылар талғамын қанағаттандыратын өнім өндіру бүгінгі күннің басты міндетіне айналып отыр. [5,   -бет]

Өндірістік  процестер екіге бөлінеді:

-еңбек заттарының  нысандары мен сапаларын өзгертетін  процестерді технологиялық процесс  деп атайды.

-еңбек заттары  нысандары өзгермейтін процестерді  технологиялық емес процестер  деп аталады.

Өндірістік процестің нәтижелігі өнім түрлеріне қарай.

-негізгі;

-көмекші;

-қызмет көрсетуші  (оның ішінде: әлеуметтік, тұрмыстық,  мәдени);

-басқару болып  бөлінеді.

Негізгі процес технологиялық процес болып табылады, яғни бұйымдардың шамасы, өлшемі, физикалық  және химиялық қасиеттерінің өзгеруі.

Технологиялық операция технологиялық қуаттардың жетілуіне қарай:

• қолмен атқарылатын операция;
• машина  - қолмен;
• машиналық;
• автоматты;
• аппаратты болып бөлінеді.

Негізгі операциялардың жиынтығы негізгі технологиялық  процесс деп аталыды. Технологиялық операция – бір жұмыс орныныда, бір немесе бірнеше жұмыстың орындалуы, әрбір еңбек заттарының немесе заттарды өңдеу тобының дәйекті және қосарлас атқаратын іс – қимылы болып табылатын өндіріс процесінің бөлігі.

Көмекші процесс  кәсіпорынның ішкі жүйесінде пайдаланылатын өнімді дайындау мен қызметтер көрсету процесі (аспаптарды дайындау, қосалқы бөлшектер, бумен жабдықтау, сығылған ауа, электр энергиясы, құрал – жабдықтарды ретке келтіру және оны жөндеу т.б.)

Қызмет көрсету  процесі. Жұмыс нәтижесі ретінде белгілі бір өнім шығармайтын процесс, оған қатыстылар:

• тасымылдау;
• қоймалық операциялар;
• технодогиялық бақылау.

Басқару процесі - өндіріс барысындағы пайда болған үйлесімділік бағыттарды реттеу.

Белгілі бір деңгейдегі негізгі процестердің дер кезінде және сапалы орындалуы – көмекші және қызмет көрсету жұмыстарын қамтамасыз етуді талап етеді.

Өндірістік  процестерді ұйымдастырудың тиімділігі мынадай принциптерді басшылыққа алады:

-жеклеген цехтарды  белгілі бір өнім түрлерін  өндіруге мамандандыру; мамандандыруды тереңдету – еңбек өнімділігін арттырудың шешуші шарты, өнімнің өзіндік құнын азайтудың кепілі;

-үйлесімділік. Бұл принцип кәсіпорынның ішкі  бөлімдерінің бірдей екнін білдіреді;

-қатар даму - өндірістік процнстердің кәсіпорынның  жеклеген құрылымларында қосарласа орындалуы. Мақсат – еңбек аясын кеңейту;

-аралас даму  принципі – бұйымның өндірістік  процестен өту кезеңдері, яғни  шикізатты өңдеуден бастап, дайын  өнім шығаруға дейінгі іс - әрекеттерді  қамтиды;

-үздіксіздік  принципі. Бұған мысал ретінде толасыз өндірісті алуға болады;

-ырғақтылық  – технологиялық операциялардың  бір қалыпты ырғақпен қайталанып  отыруы;

-автоматтандыру  принципі - өндіріс процесін әлемдік  деңгейде автоматтандыру. [5,  -бет]

Өндірістік  цикл

Өндірістік  цикл өнім өндіруге жұмсалған уақыттың ұзақтылығымен және оның құрылымымен сипатталады.

Өндірістік  цикл ұзақтығы дегеніміз өндірістік процесте белгілі бір бұйымды  өндіруді бастау мен аяқтау арасындағы күнтізбелік уақыт аралығы.

Өндірістік  цикл:

• жұмыс уақты;
• табиғи уақыт;
• жұмыстағы үзіліс болып бөлінеді.

1.Жұмыс уақты  – еңбек заттарына тікелей  әсер ететін, сонымен қатар жұмысшылардың  аппараттық және автоматты тетіктердің  жұмысын бақылайға жұмсайтын  уақыт. Жұмыс уақты тиісінше  тағы да екіге бөлінеді:

-негізгі процестерді атқаруға;

-көмекші, яғни  цех аралық және цех ішінде  түрлі жұмыстарды олындауға жұмсалатын  уақыттар. Мәселен, дайын өнімдерді  буып – түю және т.б.

          Т жұмыс  = Т негізгі + Т көмекші 

Т жұмыс  - жұмыс  уақты;

Т негізгі  -  негізгі уақыт;       

Т көмекші – көмекші уақыт.

1. Табиғи процестер уақты еңбек заттарының еңбек жұмсалмай – ақ табиғи негізде, тиімсіз өзгеріске ұшырауын білдіреді, мысылы, ағаштың текке кеуіп кетуі, жүзім сөлінің ашып кетуі.

Табиғи процестардың ауысып тұруы:

• өнім өндіруде;
• технологияны жетілдіруде;
• өндірістік цикл ұзықтылығын қысқартуда едеуді аөл атқарады.

2. Жұмыстағы үзіліс – еңбек заттарын өңдеу процесінд</sp